Бесплатный фрагмент - Ⴕართული ლექსიკონი

Ⴜინასიტყვაობა

Ⴌიკო Ⴙუბინაშვილის «Ⴕართული ლექსიკონი» შედგენილია 1812—1825 წწ. Ⴂამოიცა ბეჭდური სახით კი მხოლოდ ერთხელ 1961 წელს.

Ⴜინამდებარე გამოცემა წარმოადგენს თანამედროვე მკით­ხვე ­ ლისათვის ადაპტირებულ ვერსიას. Ⴍრიგინალურ ტექსტიდან ამო­ღებულია შე­მოკ­ლებანი, ცი­ტი­რე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი წყა­რო­ე­ბი, უცხოური (ბერძნული, თურ­ქუ­ლი, სპარ­სუ­ლი, სომ­ხუ­რი) სიტ­ყვები, სი­ტ­ყვების თარგმანი რუსულ ენაზე. Ⴑიტყვები, რომლებიც იწყება ხელოვნურად გამოგონილ და ქარ­თულ ან­ბანში არ არ­სე­ბულ ასოთი (ჶ), გადატანილია შე­სა­ფერის თავ­ში: ჶ — ფ-ში.

Ⴀსეთი წმენდის შედეგად გამოვიდა თანამედროვე და ად­ვი­ლად სა­კით­ხა­ვი ტექ­ს­ტი. Ⴎირველი შეხედვით ძნელი და­სა­ჯე­რე­ბე­ლიც კია, რომ ეს ლექ­სი­კონი შედ­გე­ნი­ლია ორასი წლის წინ.

Ⴀმ გამოცემის მთავარი თავისებურება კი მდგომარებს იმაში, რომ ტექს­ტი აწ­ყო­ბილია ასო­მთავრულით. Ⴀსომთავრულები ნახმარია ორ­თოგ­რა­ფი­უ­ლი და­ნიშ­ნულებით, ე. ი., მა­თი იწყება ახალი წი­ნა­და­ბების პირველი სიტ­ყ­ვა და აგ­რეთ­ვე პირადი და საკუთარი სა­ხე­ლე­ბი. Ⴄს წესი მოქმედებს სხვა ევროპულ დამწერლობებში და ფართოდ იყო ხმარებაში ქარ­თუ­ლშიც მე–19 ს. მეორე ნახევრამდე.

1866 წელს დაარსებულმა გაზეთმა «Ⴃროებამ» განიზრახა გა­ეტა­რებინა მთავრული ასოების ხმარების ორთოგრაფიული წესი. Ⴋაგ­რამ, მთა­ვ­რუ­ლე­ბად გამოიყენეს ოთხხაზოვანი მხედრული ასო­ე­ბის­გან ხელოვნურად შექმნი­ლი ორხაზოვანი ასოები. Ⴘედეგად, მხედ­რულმა ასოებმა მიიღეს არაბუნებ­რივი, დამახინჯებული სახე.

Ⴃროების» ამ აქტმა თავის მიზანს ვერ მიაღწია, რადგან ამ ახლად გაკეთე­ბული ასოების ხმარება სათაურებში და ტიტულებში კი იყო შესაძლებელი, მაგ­რამ მათი ხმარება შიგ ტექსტში იყო შეუძლებელი, ვინაიდან ოთ­ხ­ხა­ზო­ვანი და ორხაზოვანი ზედა ტანის ასოების გარჩევა შეუძლებელია. Ⴋხედ­რული ასო­ების 45%-ს კი წარმოადგენენ სწო­რედ ზედატანის ასო­ები.

Ⴄ. ი., ორ­თოგ­რა­ფიული მიზანი ვერ იქნა მიღ­წე­უ­ლი, და ამ ახლად გა­კე­თე­ბულ ასოებს ან საერთოდ არ ხმარობდნენ, ან იშ­ვი­ა­თად მხოლოდ სათა­უ­რებში. Ⴁოლოს და ბოლოს, ასეთი გა­უა­ზ­რე­ბელი ექს­პერიმენტების შე­და­გად და­ი­ნერგა უმთავრულო ტექსტის ხმარების წესი, რო­მელიც მე–20 სა­უ­კუნის განმავლობაში იქცა ერთადერთ მისაღებ წე­სად ქარ­თული წე­რი­სათ­ვის.

Ⴜინამდებარე წიგნის მთავრული ასოებით გამართვა ისახავს მიზნად ასომთავრულის სილამაზის წარმოჩენას და იმ დავიწყებული მშვენიერი წე­სის აღდგენას, რომლითაც ვსარგებლობდით მე-19 ს. 60-ან წლებამდე.

Ⴀსომთავრულის და ნუსხურის აღდგენის შედეგად ჩვენ მოგვეცემა საშუალება ყოველდღიურად ვიხმაროთ ეს ასოები მხედრულთან ერთად ისევე, როგორც ეს იყო ჩვენში წინა საუკუნეებში, და როგორც ეს არის დღეს ბერძნულ–ლათინურ სამყაროში.

Ⴀსომთავრულის ხმარება ქართულ წერაში მკვეთრად გააუმჯობესებს და­ბეჭდილი ტექსტის ხარისხს და მისცემს მძლავრ ბიძგს Ⴑაქართველოს ცხოვრების ყველა მხარის განვითარებას. Ⴕართული ნაბეჭდი ტექსტი კი თავის მოქნილობით და სრულყოფილობით გაუსწორდება ლათინურ ტექსტს.

Ⴕართული ლექსიკონი

Ⴀ

Ⴀ — არს ხმოვანი ასო, და­დე­ბუ­ლი თა­ვად ყოველთა ენა­თა ანბანსა შინა. Ⴕარ­თუ­ლად ასოსა ამას ზედა ქა­რაგ­მი­ანნი ლექსნი არიან ესე­ნი: ა~დ — არა­მედ; ა~ნ — ამინ.

Ⴀმას ასოსა ზედა არიან ორ­ნი მარ­ც­ვალ­ნი ზე­დ­და­დე­ბულნი ზმნათანი: აღ, აღ­მო; მდაბიურად: ა, ამო. Ⴅი­თარ: აღვალ, აღმოვალ; აღვსწერ, აღ­მოვსწერ. Ⴂინა: ავალ, ამოვალ; ავ­ს­წერ, ამოვსწერ, არამედ სა­ხელ­ზმნათა შინა უკეთუ იპოვ­ნე­ბის სხვა ღ, მაშინცა პირველი ღ სრუ­ლი­ად დაიტევების. Ⴋა­გალი­თად: აღე­ბა (აღვიღებ), აღელვება (აღ­ვა­ღე­ლვებ), ამაღლება (აღ­ვა­მაღ­ლებ) და არა აღღება, აღ­ღელ­ვე­ბა, ანუ აღ­მაღლება და სხ. Ⴉუ­ა­ლად ით­ქ­მის: აექჳნ, აუარებდით ნა­ცულად აღე­ქჳნ, აღუარებდით და სხ.

Ⴀ ბოლოდ სახელთა ხმარებული შეს­ცუ­ლის მათ:

1. Ⴋდედრობითად, ვითარ მეფე — მე­ფა, ჭაბუკი — ჭაბუკა, იგი — იგია და სხ.

2. Ⴉნინობითად, ანუ შეურაც­ხე­ბი­თად, უფრორე სათჳითოთა სა­ხელ­თა. Ⴋაგალითად: Ⴃავით სარ­და­ლი, Ⴑოლომონ მდი­ვან­ბე­გი, ანუ მდედრობითნი: Ⴇამარ მე­ფე, Ⴋა­რიამ ბატონისშვილი და სხ. Ⴀმათ შინა ასო ა უხამს არს, ხო­ლო Ⴃავითა მზარეული, Ⴑო­ლო­მო­ნა ხაბაზი, Ⴇამარა და­ლა­ლი, Ⴋარ­იამა მექათმე და სხ. Ⴀრი­ან კნი­ნობითნი. Ⴀმისგან ჰსჩანს, რა­ო­დენ უსაფუძველო არს ჰაზრი, რა­თა ასოჲთა გა­ნირ­ჩე­ო­დენ ნიადაგ მდედრობითნი სა­ხელ­ნი.

3. Ⴐომელთამე რთულთა სახელთა ში­ნა ბოლოს ი შეიცულების ა-ზედ­ა. Ⴋაგალითად: გველთევზა, ძაღ­ლნიორა, ორცხობილა, ხა­რის­თუალა და სხ.

Ⴀ? კითხჳთი მარცუალი, მდაბიურად ხომ? Ⴂიყუარმეა? Ⴅსჭამოა? Ⴅსუაა? და სხ.

Ⴀ შემოკლებული ზმნისაგან არს, სა­ხელ­თა და ზმნათა ბოლოს ხმა­რე­ბუ­ლი, უფრორე მდაბიურსა ში­ნა სა­უ­ბარსა, ვითარ სახლია, ქა­ლა­ქია ნა­ცულად სახლი არს, ქა­ლა­ქი არს; ანუ ცივია, თბილია ნა­ცუ­ლად ცივი არის, თბილი არის; კუ­ა­ლად ცივა, თბი­ლა ნაცულად სიც­ივე არის, სით­ბო არის; ეგ­რეთ­ვე: მოსულა, მომ­ზა­დებულა, გან­ს­რუ­ლებულა და სხ. ნა­ცულად მოს­რულ არს, მომზადებულ არს, გან­ს­რულებულ არს. Ⴀმის გამო ხმა­რე­ბულ არს ლექსი აობა ნა­ცუ­ლად არ­სება.

Ⴀბაზანა — სააბა­ნოვე დიდი ტას­ტი.

Ⴀბაზი — ოთხი შა­ური, ან 40 ფუ­ლი.

Ⴀბანაკება — აკა­რვება.

Ⴀბანო — სახლი დასაბანელი.

Ⴀბანოზი — ეკალ­მუხა.

Ⴀბბა — სირიუ­ლად მამა.

Ⴀბბატი —

Ⴀბბატობა —

Ⴀბგა — მახალიკი, პატარა ხურჯინი, უფრორე აბრეშუ­მისგან ნაქსოვი, უნაგირის წინა კეხზედ გარდასა­კიდი (ნახე Ⴅაშკარანი).

Ⴀბდარი — წყა­ლ­თა მნე, ზედა­მ­დე­გი მერ­წყულთა და მრეცხელთა უწ­მინ­დურ­თა ად­გილთათა.

Ⴀბებრება — კანის აბუ­რ­ცება, აშუ­პე­ბა დაწ­ვისაგან.

Ⴀბედი — გა­მო­ხა­რ­შული ხის სო­კო, მსწრაფლ მო­მ­ღები ცეცხ­ლი­სა.

Ⴀბეზარი — მოუსვენარი, დაუდეგარი, შფო­თი, თავისშემაწყენელი.

Ⴀბეზარს მოსვლა —

Ⴀბეკამაქი — ბალახების გამონახადი არა­ყი (კარაბადინში).

Ⴀბეჩხარი — ნავენახობი, გაოხ­რებუ­ლი ვე­ნახი.

Ⴀბეწულა — კარაბადინში.

Ⴀბზინდა — ნახე Ⴀფსინთი.

Ⴀბზინდა — თასმათა, ანუ ქსო­ვილ­თა რათ­მე შესაკრავი რკინის ბალ­თა, ეგ­რეთვე ფოლადისა, ვეც­ხლი­სა და სხ. საჩხულეტით ენი­თურთ.

Ⴀბი — ქაშთაჯი.

Ⴀბლაბუდა — ბუ­დე, გინა ქსელი დედა­ზარ­დლისა.

Ⴀბრა — ცოთი, გი­ნა საჭარბავი.

Ⴀბრაგანი — არე­კნება, ჩოგ­ნი­სა­გან ბურ­თის შეღ­მა აკუ­რა.

Ⴀბრაკი — წურწუმა ალთაფა (ნახე Ⴑარ­წ­ყულთან).

Ⴀბრამადი — ნაზირი (ნახე Ⴌა­ზი­რ­თან).

Ⴀბრამიანი — ღვინის ბოღლიწო, თა­ფ­ლი­თა ანუ შაქრით ზა­ვე­ბუ­ლი, ამას გა­აკეთებენ ახალ­წე­ლი­წადს და შე­ი­ნახ­ვენ ვიდრე წი­ნად­ღე­დმდე ნათ­ლის ღებისა და მაშინ მი­იღებენ.

Ⴀბრეშუმა — ჭინჭარს შეეხ­ვე­ვა ეს ბალახი.

Ⴀბრეშუმი — ჭიჭნაური.

Ⴀბურცება — აბებრება.

Ⴀბუტარაკი, აპუსტრაკი — შხა­მა ბა­ლა­ხი.

Ⴀბუჩი, აბუჩალაკი — და­უპა­ტი­ჟე­ბე­ლი და ძალადშევარდნილი სტუ­მარი, არა­ფრად მიჩნეული.

Ⴀბჯარი — ზოგადი სა­ხელი საჭუ­რ­ვე­ლ­თა და უფ­რო­რე ტანზედ სა­ც­მე­ლთა ჯა­ჭუ­თა და მისათა­ნა­თა ომ­სა ში­ნა სა­ხმა­რთა. Ⴑახენი ამი­ს­ნი იხი­ლენ ლექ­სთა თანა Ⴆუჩი და Ⴟავ­შანი.

Ⴀბჯროსანი — აბჯრით მოსილი, ჩაჩ­ნა­გირი.

Ⴀგარა — საზაფხულო სადგური.

Ⴀგარაკი — დაბა, ანუ სახნავი, გინა სა­ვე­ნახე ადგილი.

Ⴀგდება — (ავაგდებ) შეღმა შეს­რო­ლა // (ავიგდებ) განკიცხუა, გა­ქირ­დ­ვა.

Ⴀგება — (ავაგებ) აღგება, აშენება // აცმა, გა­ტა­რე­ბა ძაფისა ნემსის კურწში და მის­თა­ნა­ნი.

Ⴀგებულება — ცხოველთ შინაგანი შე­ნო­ბა, ანუ სტომაქი.

Ⴀგენნიტოს — აუგებელი, ანუ აუ­შო­ბე­ლი.

Ⴀგერ — აი, აჰა, ანუ აწის შემდეგი (ნახე Ⴄსერა).

Ⴀგვისტალი — ნახე Ⴀღვისტალი.

Ⴀგვისტო — ქველთობისა, ანუ მა­რია­ლი­სა (ნახე Ⴆოდიაქო).

Ⴀგორება — (ავაგორებ, ავგორდები) აღ­მართ­ში ატანა გორებით, ანუ ას­ლვა გორ­ვით.

Ⴀგრე — ეგრეთ.

Ⴀგრემც — მაინც, ანუ ნეტამც.

Ⴀგური — გამომწვარი ალიზი.

Ⴀდამანტი — ნახე Ⴀდამასი.

Ⴀდამანტისა —

Ⴀდამასი, ადამანტი — ალმასი.

Ⴀდამიანი — ადამის ტომი, ე.ი. კაცი.

Ⴀდგილი — სივრცე დასატევნელი, ანუ შე­ც­ვლილი რისგანმე, გინა [და­ჩ­ნე­უ­ლი], დაჩნეული — ად­გიდ, ადგილად, ად­გილს.

[Ⴀდგომა — (ავსდგები) სტოლიდამ ად­გეს, დარჩეს სტოლზე]

Ⴀდვილი — არა ძნელი, ან მარჯვე.

Ⴀდიდა — რკინის ფიცარი და­ხუ­რე­ტი­ლი გასაწევად მავთულთა.

Ⴀდლი — საზომი ხუთის ან ოთხის მტკა­ვ­ლის ოდენი.

[Ⴀდონაი] {ებრაულად უფალი}

Ⴀდრე — დანიად, მსწრაფლ, ანუ უწი­ნა­რეს ჟამისა.

Ⴀდრეული — ადრე შემოსული.

Ⴀდრინდელი — დიდის ხნისა.

Ⴀდუღება — (ავადუღებ) მდუღარედ შექ­მნა.

Ⴀედონი — იადონი, ბულბული, ვარ­დის ჩიტი.

Ⴀეშაგი — მსტოვარი.

Ⴀვადობა — უძლებობა, სნეულობა.

Ⴀვაზა — მომცრო ვეფხი (Ⴃა­რე­ჯა­ნი­ა­ნ­ში).

Ⴀვაზაკი — აშკარად მტაცებელი, მე­კობ­რე და მარბიელი.

Ⴀვაზანი — აუზი, ისარნები.

Ⴀვაჯა — ხმამომაღლოდ და გაუგ­რძე­ლე­ბლად გალობა, ღიღინი.

Ⴀვბედი — ავის ბედისა.

Ⴀვგარდანი — ლაპოტი, დიდი ჩამჩა.

Ⴀვგული — მრისხანე, ჯავრიანი.

Ⴀვდარი — ცუდი დარი, წვიმიანი ტა­რო­სი.

Ⴀვენა — ბოროტის მოუბარი.

Ⴀვეჯი, ავეჯულობა — სახლის ჭურ­ჭე­ლი და რაგინდარა სახმარი.

Ⴀვ-ზნე — ცუდის ზნისა.

Ⴀვთრათი — ბარათი (ნახე Ⴜე­რილ­თან).

Ⴀვი — არა კეთილი, ცუდი, უბადო.

Ⴀვილი — ნესტვი, სალამური.

Ⴀვი — მავნე მდაბიონი უხმობენ მინ­დუ­რის ალს.

Ⴀვკაცობა — ცუდი საქმე.

Ⴀვლი — ფერფლი, ნაცავი, ანუ ნაგავი.

Ⴀვლინი — სანაგვე.

Ⴀვმუცელი — მსუნაგი, გაუმაძღარი; ავ­მუცლობა, გაუმაძღრობა.

Ⴀვობა — სიცუდე.

Ⴀვპირი — ავენა.

Ⴀვჟანდა — უნაგირის უზან­გო // პა­იჭ­თა და შალგართა ფეხთა ქვეშე გა­მო­საკ­რავი ზორტი.

Ⴀვრიტი — ხის ხრალთაგან შეგ­რე­ხი­ლი თო­კი (ნახე Ⴑაბელთან).

Ⴀვსება — ნახე Ⴀღვსება.

Ⴀვშანი — მცენარებს გაჯიანთა და მლა­შეთა ადგილთა ზედა.

Ⴀვშარა — სილა, ქორაკი, ულაგმო აღ­ვი­რი.

Ⴀვშარაჯი — ხილთა, ანუ მხალთა წვე­ნი, შაქრით შემზადებული, სას­მე­ლად.

Ⴀვხანა — სანეშტე, ფეხის ადგილი.

Ⴀზავერი — ხარი საკიდარი (Ⴆრო­ხას­თან ნახე).

Ⴀზარმაცი — დიდი კეტი ასაწევი სიმ­ძი­მეთა (Ⴟოხთან ნახე).

Ⴀზარფეშა — ნოღართო, გრძელ­ტა­რი­ა­ნი სასმისი ვეცხლისა.

Ⴀზატი — თავისუფალი.

Ⴀზევა — (ავზევ) აწევა, მაღლა აზიდ­ვა.

Ⴀზიდვა — (ავზიდავ) იგივე აზევა // Ⴋაღლა ატანა მრა­ვალთა.

Ⴀზმნობა — ზმნობა უნდა (Ⴈქ ნახე).

Ⴀზნი — დიდგვარი, წარჩინებული.

Ⴀზნაური — თა­ვი­სუფალი // წარ­ჩი­ნე­ბული, უხუ­ცე­სი ანუ დიდე­ბუ­ლი // ხო­ლო აწ ჰნიშ­ნავს კე­თილ­შო­ბილ­სა.

Ⴀზნაურება — თა­ვი­სუფლება, არა­ვისი მო­ნება.

Ⴀზრი — იხილე ჰა­ზ­რი.

Ⴀზღუდი — ტანთსაცმელთა თეძოს თავს ქვემოთ ირიბად ჩაგდებული ნა­ჭერი.

Ⴀთაბაგი — არაბულად მამამთავარი, უმაღ­ლესი მთავარი შემდგომად მე­ფი­სა. Ⴒიტლო ესე მიეცა Ⴀხალ­ცი­ხის მთავარსა Ⴑერგის Ⴟაყელსა VI Ⴂი­ორგი მეფისაგან გარემო 1330 წლისა (იხილე Ⴕართლის ცხ [ოვ­რე­ბა]).

Ⴀთასი — ათჯერ ასი.

Ⴀთასისთავი — უხუცესი ათასთა.

Ⴀთეული — ნა­ა­თალი, მეათედი ნა­წი­ლი // ათიანი.

Ⴀთვალწუნება — (ავითვალწუნებ) შე­ძუ­ლება, მოძაგება.

Ⴀთისთავი — ათთა ზედა უხუცესი // ათე­ული, მეათედი ნა­წილი.

Ⴀთლა — (ავსთლი), აჭრა, თხლად ასერ­ვა.

Ⴀთრთოლება — (ათრთოლებს) აკან­კა­ლებს, (ათრთოლდების).

Ⴀთქჳრება — ხორცის გატენა სიმ­სუქ­ნით ან დაზღმურდლვა // ხილთა მცი­რედ სამწიფედ მოსლვა.

Ⴀთქულეფა — ასულეფა, ძაღლთაგან ენით ამოჭმა წუნიანისა.

Ⴀთცხრამეტური — მთოვარის მოქ­ცე­ვა (ნახე Ⴆედნადებთან).

Ⴀთძალი — ათსიმიანი საკრავი.

Ⴀი! — აჰა, შორისდებული ჩვენებითი.

Ⴀიაზმა — ნაკურთხი წყალი სას­ხუ­რებ­ლად.

Ⴀივანი — დერეფანი ან ეზო.

Ⴀკავლება —

Ⴀკათისტო — დაუჯდომელი.

Ⴀკაკი — ბრინჯის ხე.

Ⴀკანათი — სირთ მახე (იხილე Ⴋა­ხეს­თან).

Ⴀკანკალება — კუალად ათრთოლება.

Ⴀკაპი — აკაფი (ნახე Ⴀლიკაპი)

Ⴀკარა, აკრა — ზღვის პირი კლდოვა­ნი, ქე­დი ზღვიდან წარზიდული.

Ⴀკარვება, აღკარვება — (აღვი­კარ­ვებ) გარ­დანაცუალება ადგილისა კარ­ვე­ბი­თურთ.

Ⴀკაური — ასიდა, ჟრუნი.

Ⴀკელდამა — ებრაულად აგარაკი ანუ და­ბა სისხლისა; ამისგან წოდებულ არს აკლ­და­მა მიწაში შეკრული კა­მა­რა მკუ­და­რ­თა გუამთ დასადებად და მისვე ებ­რაული ლექსისგან დამა მი­ღებულ არს ქართულად ლექსი და­ბა, რო­მე­ლია სოფელი ან შენობა, ვი­თარ Ⴀხალ­დაბა, Ⴃაბნები, Ⴓდ­აბ­ნო, Ⴓდა­ბუ­რი და სხ.

Ⴀკვანი — ჩჩვილთ სარეცელი სარ­წე­ბე­ლი.

Ⴀკვეთა — (ავჰკვეთ, ავკვეთ) აღსპობა, დაცხრობა.

Ⴀკვეცა — აღკვეცა (ავჰკვეც) აკრეჭა თმი­სა ახალ ნათელღებულისა, ანუ სამ­ღუდელოთა თავისაგან კურ­თ­ხე­ვის დროს.

Ⴀკვიატება — (ავიკვიატებ) ცუდი საქ­მის გამოკიდება, ან დაჟინება. // (ავე­კვიატები) გარდაკიდება.

Ⴀკიდება — (ავჰკიდებ, ავიკიდებ) დატ­ჳრ­თვა საპალნითა.

Ⴀკიდო — ჯაგანი, ხილნი ერთად შებმულნი წნე­ლითა.

Ⴀკინძვა — (ავჰ­კინ­ძავ) ქაღალდთ მი­კერება ერთ­მა­ნე­რ­თზედ.

Ⴀკინჭილება — აკვიატება.

Ⴀკლდამა — ნახე აკელდამა და საფ­ლა­ვი.

Ⴀკლება — (ავიკლებ) დარბევა, წარ­ტა­ცე­ბა ქონების.

Ⴀკოლოთია საგალობელი, წესი, ანუ შე­დეგი საეკლესიოს ლოცჳსა.

Ⴀკრა — აკარა (Ⴉონცხი ნახე).

Ⴀკროსტიხი — (Ⴉიდურწერილობა ნა­ხე).

Ⴀკუთა — მცირე თორნე, ანუ ქურა­სა­ვით ქუაბის სადგამი.

Ⴀკუმი — არც მამალი, არც დედალი, გი­ნა ქალაბიჭა.

Ⴀლაბასტრი — ქუა მარმარილოს უმ­ჯო­ბესი, რომელიც გაითლების ჭურ­ჭ­ლად.

Ⴀლაბულა — ჩალაბულა, ნოტიოთ სიმ­ღუ­რივე, ჩალითა და ბეწვით ნარევი.

Ⴀლაგი — გზა, ანუ კუალი, უალაგო ალა­გას.

Ⴀლალო — ჰარალალო, მსოფლიოთ სიმ­ღერის ჩასართავი, რომელიც გარ­დაუქმნიათ საეკლესიოს გა­ლო­ბი­საგან ალლილუია, ვითა რუ­სუ­ლი აჲ ლჲული, ლჲული, ამისივე ნაკ­ვე­თი არს ოროველი, ჰოროველო.

Ⴀლალი — ოლოლი.

Ⴀლამი — მო­მცრო დრო­შა, სპარსუ­ლად ალამ // ანუ ნიშანი რამე შუბ­თა ზე­და და მის­თა­ნა­თა, ან ნა­ჭე­რი რი­სა­მე ნიშ­ნად.

Ⴀლამდარი — მედროშე, ალანდარი.

Ⴀლანძვა — (ავლანზავ) ნაკვერც­ხალ­ზედ შეგდება გამოსაცხობის პურისა ან მწვადისა საჩქაროდ, რომ გარედამ და­იწვას და შიგნიდამ უმი დარჩეს.

Ⴀლაო — ფქვილი დაწვიმული, რო­მე­ლიც კარგად არ მოიზილება, არც გაღ­ვივდება.

Ⴀლარვა — (ავლარავ) აქოქლვა, ერთ­მა­ნერთზედ მიკერება ნაჭერთა გა­მოჭ­რი­ლის ტანისამოსითა, რო­მელ­საც შემ­დგომად დაედება სარ­ჩუ­ლი და და­ლი­ანდაგდება.

Ⴀლატა — ალა, საფქვილე ალა {წის­ქვი­­ლის საფქვილე კასრი.

Ⴀლაფი — ნაშოვარი საქონელი ჟამსა ბრძო­ლისასა.

Ⴀლაფობა — (ვალაფობ) აკლება, და­ტა­­ცება, აფორიაქება.

Ⴀლაფი — მეფქვილე, ფქვილის მო­ფარ­დული.

Ⴀლაწოდა — უშვერად მაღალი.

Ⴀლდატი — ალქატი, ანუ.

Ⴀლერდი — (ბალ.) იონჯა, ნედლი ბალახი.

Ⴀლერსი — საამო სიტყვა, საამოვნო ლა­პარაკი (ვუალერსებ, ვეა­ლერ­სები) სიამოვნით შემთხვევა, შეტ­კ­ბობა.

Ⴀლვა, ალვახაზი — პუნგია, მო­დუ­ღე­ბუ­ლი და დაზელილი თაფლი საჭ­მე­ლად.

Ⴀლვისხე — სარო, კჳპაროზი.

Ⴀლთაფა — აბრაკი, წურწუმა.

Ⴀლი — ცეცხლის ნივთი ზეაღმავალი და მანათობელი.

Ⴀლი — მინდორთა და ტყეთა შინა ავი, მავ­­ნე, ქაჯი, (მდაბიონი ესრეთ ჰგო­ნე­ბენ და იმერნი უხმობენ ჭიმკად).

Ⴀლიზი — გამოუწვავი აგური.

Ⴀლიკაპი — დანდალი, ხის აღვირი.

Ⴀლიონი — დილის სინათლის გა­მო­ჩე­ნა უწინარეს მზის ამოსლჳსა (Ⴃი­ლას­თან ნახე).

Ⴀლიოქოთი — არეულება, ამბოხება.

Ⴀლისარჩული — სუნნელი ბალახის ყუ­ა­­ვილი, ზაფრანის მსგავსი, ძოწეულის სა­ღებავი.

Ⴀლისფერი — წითელის ცეცხლის ალის­ფრად.

Ⴀლკაპი — ფარდა საკრავთა {საკ­რა­ვის ფერ­და — Ⴑაბას ლექსიკონი}.

Ⴀლმაგი, იალმაგი — საომარი სა­მო­სე­ლი, ჯაჭუთა გარეგან საცმელი.

Ⴀლმასი — თუალი პატიოსანი (Ⴀდა­მა­სი ნახე).

Ⴀლმაცერი — შეღმად ირიბი, ვითა გაშ­ლილის თითების ცერი შეღმა დადგება.

Ⴀლმედად — მხარიღლივ.

Ⴀლმური — ცეცხლის ალი კუამ­ლი­თურთ შავწითლად აღმავალი.

Ⴀლნება — ნახე Ⴘეალნება

Ⴀლო — ნახნავი მიწა მიზდად გუთ­ნის­დე­დი­სა, მეხრეთა, შებმულთა ხართა და სხ.

Ⴀლოვნება — ალოს მოხნვის დრო.

Ⴀლო — საბრი, ნაწვეთი სუნნელთა ბა­ლახ­თა.

Ⴀლუბალი — ბა­ლღოჯი.

Ⴀლქატი — მსუბუ­ქი, მჩატე, დამშ­ხა­ლული.

Ⴀლღო — ნადი­რ­თაგან გრძნობა მო­ნა­დი­­რეთ მი­პარვისა // კაცთაგან მიხ­დო­მა მო­მავ­ლის განსაცდელისა.

Ⴀლყა — აბრეშუმის ძალი, ანუ მე­ტალ­ლთ სიმი საკრავთათჳს // გარშემო დად­გომილი ლაშქარი.

Ⴀლჩუ — ვეგის ზევითი გვერდი რაო­დენ­ვე ჩაღრმავებული, რომლისაც მე­ო­რეს გვერდს ჰქვიან თოხანი.

Ⴀმაგი — ზრუნვა, გულს მოდგინება, ვი­თარ­ცა ამაგი და ჭირნახული.

Ⴀმალი — ანაზდად შიმშილით მიბნედა.

Ⴀმალი — ზურგით ტჳრთის მზიდავი მუშა.

Ⴀმანათი — ბერძულად საწინდარი // რუსულად მზევალი // ქართულად ანაბარი, ე.ი. ნივთი მიბარებული ან გაგზავნილი ვისთანმე.

Ⴀმაო — ცუდი, უქმი, ბედითი.

Ⴀმაოდ — ცუდად.

Ⴀმაოდ — მორწმუნე ცუდმორწმუნე, გარ­­დამეტებით მჩემებელი ღვთის მსა­ხუ­რებისა, ანუ რეგუნულად დამ­ჯე­რებელი სიცრუვისა.

Ⴀმაოება — დაუდგრომელობა, უხა­ნო­ბა სა­წუთროსი.

Ⴀმაოხრებელი — {ნახე Ⴀღოხრება}.

Ⴀმარად — მისს ნებაზედ, ანუ მისის იმე­­დით, ვითარ დაშთომილი ღვთის ამა­­რად, შენს ამარად.

Ⴀმართვა — (ავმართავ) აღმართება, მაღ­ლა აწევა და დადგენა საჩინოდ.

Ⴀმარტა — ეშმის ქუა.

Ⴀმაღლება — (აღვამაღლებ, ავმაღ­ლდე­ბი) მაღლა აწევა, ანუ ასლვა // დღე­­სასწაული შემდგომად პასექისა მე­ო­რმოცესა დღესა მო­სა­ხ­სე­ნე­ბე­ლად ხორცითა ზეცად Ⴕრისტესისა.

Ⴀმბა — ნახე Ⴀბბა.

Ⴀმბავი — იხილე ჰამბავი; ამბარი, ამბ­რა სუნნელი, იხილე Ⴠამბარი.

Ⴀმბარი — საფქვილე ზანდუკი, ანუ სახ­ლი, ბეღელი პურის შესანახავი.

Ⴀმბარდარი, ამბარდანი — მუჯირი, მნე სა­ამბარდნოსი.

Ⴀმბარჩა — ფარღული, მანიაკი.

Ⴀმბიონი, ამბონი — მაღალი ადგილი სა­კურთხევლის წინ გინა სამ­ქა­და­გე­ბე­ლო და საფსალმუნე (Ⴀღსავალთან ნა­ხე).

Ⴀმბორი — სულიერი მოკითხუა და შემ­თ­ხვევა.

Ⴀმბორება — (ვუამბორებ, ვეამბორები, ამ­ბორს ვუყოფ) მიახლებით შემ­თ­ხვე­ვა.

Ⴀმბოხი — დაუწმენდელი მაჭარი (ნახე Ⴖვი­ნოსთან) // შფოთი, არეულობა, ამ­ბო­ხება.

Ⴀმება, დაამება — (ვაამებ, დავაამებ) სი­ამოვნების მიცემა // (მიამების) მხი­არულების მიღება // სატკივრის და­ამება, მოკლება.

Ⴀმეთჳსტო — თუალი პატიოსანი მი­ისფრო (ნახე Ⴑპეკალი).

Ⴀმიანტოს — კლდის ქუა ესოდენ ლბი­ლი, რომელ დაისთვის ბაბმბასავით, ხო­ლო ნასთი ანუ ნაქსოვი მისი არ და­იწვის ცეცხლთა შინა.

Ⴀმიანური — ბადიანი ქისა, ჯუზდანი.

Ⴀმიერ — აქეთგან, ანუ გამოღმა.

Ⴀმიერ და იმიერ — აქეთ და იქით, ანუ გაღ­­მა-გამოღმა.

Ⴀმიერითგან — ამ ჟამიდამ.

Ⴀმინ — ჭეშმარიტად, ნამდვილად.

Ⴀმინდი — კეთილშეზავებული ტაროსი მო­სავალთათჳს, ანუ მოგზაურთა.

Ⴀმირ, ამირა, ამირი — არაბულად უმ­თავ­რესი, ანუ უხუცესი, {ამირ-ალ-ბაჰრ — ზღვათ უხუცესი}, იხმარე­ბის უფ­­რორე რთულად სხუათა ლექ­ს­თა თა­ნა შემდგომთა.

Ⴀმირახორი, ამილახვარი — ვზინ­დართ უხუ­ცესი, მეჯინებეთ უხუცესი.

Ⴀმირბარი — სახლთ უხუცესი.

Ⴀმირეჯიბი — ეჯიბთუხუცესი.

Ⴀმირმუმლი — ხალიფა, Ⴁაღდადის ხემ­­წიფე ძველთა მაჰმედიანთა.

Ⴀმირსპასალარი — უმთავრესი მხე­დარ­თ­მძღუანი.

Ⴀმისთანა, მაგისთანა, იმისთანა — ით­ქმის სამთა პირთადმი, ხოლო ზოგად მი­სთანა (ნახე ლექსი ესე).

Ⴀმისთჳს, ამისგამო — კავშირი მი­ზე­ზო­ბითი.

Ⴀმლაკი — ჭრელი ცხენი.

Ⴀმო — საამოვნო, სასიამოვნო, გან­სას­ვე­ნებელი.

Ⴀმოდ — ნელად, სიამოვნით.

Ⴀმობრძანება — (ამობრძანდა) ასლვა მა­ღალთა გუამთა.

Ⴀმოგდება — (ამოვაგდებ) მაღლა ას­რო­ლა // ამოფხურა, აღსპობა.

Ⴀმოგება — (ამოვიგებ) იმერულად გა­მორთ­მევა წაღებულისა, ან პოვნა და­კარგულისა.

Ⴀმოგლეჯა — (ამოვჰგლეჯ) ამოძრობა ან ამოხევა.

Ⴀმოდგმა — (ამოვსდგამ) ქვეიდამ მაღ­ლა დადგმა // ენის ამოდგმა (ამო­ვიდ­გამ) ითქმის ჩჳლთათჳს, ოდეს იწყ­ებენ ლაპარაკსა.

Ⴀმოვარდნა — (ამოვარდება) ესე არს ვნე­ბითი ზმნისა ამოგდება.

Ⴀმოვსება — (ამოვავსებ) ცარიელის ავ­­სება პირამდინ // (აღმოვივსებ) წყლის ამოღება.

Ⴀმოზევა — {ნახე Ⴀზევა}.

Ⴀმოზიდვა — (ამოვზიდავ) ამოწევა, ამოყ­ვანა, ანუ ამოტანა მრავალთა.

Ⴀმოთლა — (ამოვსთლი) ღრმად ამოჭ­რა რბილისა რისმე.

Ⴀმოთხრა — (ამოვსთხრი) ამოჭრა მი­წა­ში ღრმად ორმოთა და მისთანათა // ამოჭურეთა ხისა რკინის იარაღით // გქანდაკება ხეთა და ქუათა ზედა ბეჭ­დისა, სახისა რისმე და სხ.

Ⴀმოკვეთა — (ამოჰვკვეთ) ამოთხრა, ამოჭ­რა // გაუქმება ცუდისა რისმე წე­სისა.

Ⴀმოკიჟუა — (ამოვიკიჟავ) ცალი თუა­ლის მცირედ მოხუჭვა.

Ⴀმორეხვა — მეტად გაძღომა.

Ⴀმოსავარდნელი — ღირსი ამოფ­ხუ­რი­სა, დაკარგვისა.

Ⴀმოსკუნა — (გულს ამოვისკუნი) სლუ­კსლუ­კით ტირილი, ამოხვინჩვა გუ­ლი­სა.

Ⴀმოსლვა — (ამოვალ) მაღლად ასლ­ვა.

Ⴀმოსრუტვა — (ამოვსრუტავ) ამო­წოვ­ნა ნოტიოსი ბაგით, მასრით, ტუმ­ბო­თი და სხ.

Ⴀმოტუზვა — (ამოვიტუზები) მოფარე­ბა, მალვით დგომა.

Ⴀმოფხურა — ნახე აღმოფხურა.

Ⴀმოქოლვა — (ამოვქოლავ) ქვით ამო­შე­­ნება.

Ⴀმოღება — (ამოვიღებ) აღმოხმა, შთა­დე­­ბულის ამოზიდვა.

Ⴀმოშენება — {ნახე აშენება}

Ⴀმოცოხნა — იხილე აღმოცოხნა.

Ⴀმოძრობა — (ამოვაძრობ) ამოწევით ამო­ღება, ამოგლეჯა.

Ⴀმოწევა — {ნახე Ⴀწევა}

Ⴀმოჭრა — (ამოვსჭრი) ამოკვეთა, ამოთ­ლა.

Ⴀმოჭურეთა — (ამოვსჭურეთ) ამოჭრა ხე­თა საჭურეთლითა.

Ⴀმოხუნეშა — (ამოვიხუნეშ) ამო­კუნე­სა, ამოიხრვა დიდის სულის კვეთით.

Ⴀმპარტავანება — ზუაობა, თჳსება ამ­პარ­ტავანისა, (ვამპარტავნობ).

Ⴀმპარტავანი — დიდების მნდომი, სწავ­ლის მოთაკილე და უმსგავსოდ გულ­მაღალი.

[Ⴀმპიწი — ლათ. ambitiosus {ambitio — კან­დიდატების გარშემო ტრიალი, ანუ წრეში სიარული თავის მო­წო­ნე­ბის მიზნით}].

Ⴀმრეზი, ამრეზილი — მო­ქურუხებული, გაბუტვილი.

Ⴀმრეცი — მცირედ აღმართი, ვითა დამ­­რეცი მცირედ დაღმართი.

Ⴀმტუტება — (ავამტუტებ) არევა მიშ­ლა-მოშლა, აფორიაქება.

Ⴀმფსონი — პურის მტე, ანუ ამქარი (Ⴔსო­ნი ნახე).

Ⴀმქარი — ერთის ხელობის ოსტატი.

Ⴀმქმელი — ბებია, მეანი, დედათ მოუ­რა­ვი.

Ⴀმღურევა — (ავამღურევ) ნოტიოთ არე­­ვა

Ⴀმყოლი — თან ადევნებული, მიმდევი // კარის წირთხები, ჩარჩოები.

Ⴀმხანაგი — მოძმე, მოყუასი, ანუ მო­ნა­წი­ლე.

Ⴀმხედრება — (ავმხედრდები) ცხენს შეჯ­დომა ლაშქართა,.

Ⴀნაბარი — ამანათი მიბარებული ნივთი.

Ⴀნაგები — აგებულება, შენაწევრე­ბუ­ლე­­ბა // ვითარება კეთილი, ანუ უდა­რე­­სი ძნიად შეძრვადი // აშენებული.

Ⴀნაგული — გაჩეჩისაგან დანარჩენი რი­ო­ში მატყლისა, ანაჩეჩი.

Ⴀნაზდი, ანაზდეული — უეცარი, მო­უ­ლო­დებელი.

Ⴀნალოღია — საწიგნე, მარალი სკამი წიგნთ­ დასადები წასაკითხად.

Ⴀნამტკიცი — გამტკიცულის ფქვილის ანა­ცერი ქატო.

Ⴀნაფორა — სამ­ღუდე­ლო­თა ზეიდამ საც­მე­ლი სახ­ლებ­განიერი პა­ლე­კარ­ტი, ხო­ლო ჰნიშნავს მო­ხსე­ნე­ბა­სა, თხო­ვასა // ანუ არს რი­ტორული ნაკვ­ეთი, რო­მე­ლ­თა გა­ნ­მეორება, ოდეს ერ­თი და იგივე ლექსი და­ი­დე­ბის თავად რა­ო­დე­ნთა­მე შინა წევრთა პე­რიო­დი­სა­თა, მა­გა­ლი­თად, სიყ­ვა­რუ­ლი სუ­ლ­გ­რ­ძელ არს, სიყვარულსა არა შურნ, სიყ­ვა­რული არა გან­ლაღ­ნის და სხ. Ⴂი­ნათუ რა­ო­დენჯერ გან­მე­ო­რების და ესე ვი­თარ­ნი.

Ⴀნბანი —

Ⴀნგაარება — უსამართლოდ შეკრება, მოხ­ვეჭა.

Ⴀნგაარი, ანგარი — უსამართლოდ შემ­ძი­ნებელი.

Ⴀნგარიში — რიცხჳ, სათუალავი.

Ⴀნგელოსი — ქადაგი, მომთხრობელი // არსება გონიერი, უსხეულო, და­სა­ბა­მიერი, წინაშე ღმრთისა მდგო­მე­ლი (ნახე Ⴃასი).

Ⴀნგელოსებრივი, — ანგელოსური.

Ⴀნდაზა — მორფი, მაგალითი.

Ⴀნდამატი — ნახე ადამანტი.

Ⴀნდე — მცირედ ხედვა ბნელაში, ან­დე­ზედ.

Ⴀნდერძი — დავედრებული სიტყვა, ანუ წერილი მიცვალებულისა, გინა შო­რად წარმავალისა // აღთქმა, პი­რო­ბა.

Ⴀნდერძნამაგი — ანდერძის წერილი.

Ⴀნდრიანტი — აღალმა, ძეგლი, გა­მო­ქან­დაკებული სახე მეტალთაგან, ქუა­თა, ანუ ძელთა.

Ⴀნეული — გაზაფხულის ნახნავი.

Ⴀნთება — ნახე აღნთება // სნეულის დი­დი სიცხე.

Ⴀნთიმონი — სურმა, მოშავო ლითონის ქუა გოგირდიანი.

Ⴀნთრაკი — ნაკვერცხალი //თუალი პა­ტიოსანი ცეცხლისფერი (Ⴑპეკალი ნა­ხე) // მუწუკი ფრიად ტკივილიანი, ბედ­ნიერი.

Ⴀნთჳპატი — მოადგილე ჳპატისა (ნახე Ⴣპატოსი).

Ⴀნისული — ცერეცო, რომლისა თეს­ლი არს სუნნელი და სამკურნალო.

[Ⴀნკანაკი — ნახე ლახვარი]

Ⴀნკანაკობა — ლხინობა და სიმ­თუ­რა­ლე.

Ⴀნკარა — უშხამო გველი, გველ­ხოკერა.

Ⴀნკარა — ითქმის ზედშესრულად, ვი­თარ წყალი ანკარა, ე.ი. ფრიად სუფ­თა.

Ⴀნკესი — წილკავი რკინი­სა, წურილი ნემს­კავი.

Ⴀნტაკრად — პირისპირ წი­ნამებრძოლად.

Ⴀნტიფონი — Ⴀღსავალი ნახე.

Ⴀნტლია — წყლის ამოსაღები ტოლჩა.

Ⴀნუ, ან თუ — გინა კავშირი გან­წუა­ლე­ბი­თი.

Ⴀნჳქითი — ნახე ონჳქითი.

Ⴀნჩხლი — აპასი, გლისპი, გულპილწი.

Ⴀნცი — ცელქი ყრმა.

Ⴀნძა — ნაქუსი, ძალა, ძელი ამართუ­ლი.

Ⴀნწლი — .

Ⴀნჯამა — კართ მისაკრავი რკინის კი­ლო.

Ⴀნჯმნი — სააჯმნო, აშკარა, საქვეყნო.

Ⴀობა — მყოფობა არსებისა და შემთ­ხ­ვე­ვისა (Ⴀ-სთან ნახე).

Ⴀოშვა — (ავოშავ) ნახნავთა მეორედ გარ­დახნვა.

Ⴀოხრება — ნახე აღოხრება.

[Ⴀპაგანგი — ნახე Ⴂრივი]

Ⴀპანი და აპანისი — იანვარი (ნახე Ⴆოდიაქო)

Ⴀპაური — სამალდი, უღლის ტაბიკთ მო­საჭირებელი თოკი, შებმული ხართ ქედსა ქვეშე.

Ⴀპოთიკი — საკუჭნაო, სახლი შე­სა­ნა­ხა­ვი სახლის სამზადისთა, ხოლო სა­კუთ­რად ეწოდების სამკურნალოთა წა­მალთა საცავსა.

Ⴀპოკალიპსი — გამოცხადება, წიგნი წმი­დისა იოანე მახარობელისა.

Ⴀპოხტი, ახტაპოტი — გამხმარი პო­ხი­ლი ხორცი ოთხპერხთა, მფრინ­ველ­თა, ანუ თევზთა: ლორი, ოფიტონი, შაშ­ხი და მისთანანი.

Ⴀპრიალება — (აპრიალდების) საჩქა­როდ აგზნება ხმელის შეშისა.

Ⴀპრილი — იგრიკა (ზოდიაქო ნახე).

Ⴀპუტარაკი — (ბალ.) ნახე აბუტარაკი.

Ⴀრ, არა — უკუთქმითი მარცუალი (ნა­ხე Ⴅერ) // ზოგჯერმე იხმარების ბრძა­ნებითადცა, ხოლო ნიადაგ ბრძა­ნების დამნიშვნელი არს ნუ.

Ⴀრაკი — ზღაპარი, იგავი.

Ⴀრამედ — მაგრამსავით, კავშირი გან­რემ­ზომობითი.

Ⴀრამი — ნახე Ⴀარამი.

Ⴀრამონი, არაონი, რამონი, რიმონი — მცი­რე საწინდარი.

Ⴀრარა, არარაჲმე არაფერი — შეუძ­ლე­ბელი არს, ვერარა და ბრძანებითი ნუ­რარა იხილენ თჳსთა ადგილთა.

Ⴀრაყი — რახი არაბულად ოფლი, რა­მე­თუ სასმელი არაყი არს ქუაბის ოფ­ლი, ხოლო ორნახადი არს აბე­კა­მა­ქი.

Ⴀრაწმინდა — საძაგელი, უწმინდური; სუ­ლი არაწმინდა (ნახე სული).

Ⴀრაწმინდება — განშორება სიწ­მინდი­სა და უმანკოებისაგან.

Ⴀრახჩინი — იარაღჩინი, თალფაქი.

Ⴀრგანი — ჯოხი საბრჯენელი (ნახე Ⴟოხ­თან).

Ⴀრდაბაგი — სარკმელი, ანუ გასავალი.

Ⴀრდაგი — მანდილი, წელზედ მო­საფე­ნი ფეშტამალი.

Ⴀრდადეგი — ჟამი ზაფხულისა, ოდეს მზე შევალს ლომის ზოდიაქსა შინა.

Ⴀრდი — შინაური ვარდკაჭაჭა.

Ⴀრდი, არდიფრუ — ანაზდი (ნახე Ⴏამი).

Ⴀრე — ოთხი კუთხე ხმელეთისა, ანუ ოთ­ხი დრო წელიწდისა. // სა­კუთ­რად გაზაფხული // სანახები, გა­რე­მო­ნი ადგილნი, ანუ თემი, მხარე.

Ⴀრეას — მარიხი (ნახე ცთომილნი).

Ⴀრევა (ავრევ, ავურევ) აღრევა, — ურ­თი­ერ­თარს შეზავება სხვადასხუათა ნივ­თთა // მოშლა, შეშლა.

Ⴀრეკნება (აირეკნებს, აირეკნა) — ას­ხ­ლე­ტა ან გარდაცემა,.

Ⴀრემარე — გარეშემო სანახები.

Ⴀრემარედ — აქა-იქ.

Ⴀრეულობა — აშლილობა, და­უდგრო­მე­ლად ცხოვრება, ან აფორიაქება.

Ⴀრვე — ფარა თხათა და ცხუართა (Ⴟო­გი ნახე).

Ⴀრთრონი — წევრი სიტყჳს ნაწილთა.

Ⴀრიოთი — გარეული ბალახ-ბულახი.

Ⴀრიფანა — ყრმათ საერთო პურობა (ნა­ხე Ⴑერი და Ⴔსონი).

Ⴀრიფი — პურის მტე, ანუ შე­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი, შინა ყმა.

Ⴀრმაღანი — შორით მორთმეული ძღვე­ნი.

Ⴀრმენაკი — წმიდა ტილო, ნარმა, სი­დო­ნი.

Ⴀრმური — ალმური, ღრუბელ-ნისლი ქა­რიანი და ელვიანი.

Ⴀრნადი, არნაბი — ტარიანი ფიცარი ბზი­სა და ხუავის სახვეტი კალოზედ.

Ⴀრნი — გარეული ცხვარი.

Ⴀრონა — პატარა გუთანი (ნახე Ⴄრ­ქუ­ან­თან).

Ⴀრსება — რომელიცა პირველ არ­სის­თჳს მიიცთომვის და რომელსა ში­ნა­ცა არს კმაჲ მიზეზი, თუ რაჲსათჳს სხვა­ცა არს მას შინა, ანუ შე­საძ­ლე­ბელ არს ყოფად // ნივთი მექონი ყო­ფი­სა, ანუ შინაგანი ძალი მისი.

Ⴀრსებითი — {არსებიანივე, არ­სებია­ნი­ვით — საბას ლექსიკონი}.

Ⴀრსი — რაჲცაღა შესაძლებელ არს, ე.ი. რომლისა ყოფა არა წინა­აღმ­დ­გომ არს, ანუ მყოფი არსებასა შინა.

Ⴀრსობისა — არსების პური, სახმარი ცხოვ­რებისათჳს, მდღევარი.

Ⴀრტალა — საკლავთ უკანა ბარკალი, ანუ წვივი.

Ⴀრტაში და არტახი — გა­რე­შე­მო­საკ­რა­ვი ქარშიკი ჩჩჳლთა აკუნისა // ანუ მო­ტეხილთა ძუალთა შესაკრავი // გა­სათლელთ ძელთა მაგრად დამ­ჭე­რი ქანჩი.

Ⴀრღა, არღარა აღარ — შემდგომს დროს არა, უკუთქმა მომავლისა დრო­სათჳს.

Ⴀრღავანი — ქუა მეწამული.

Ⴀრღვევა — (ავარღვევ) დაკერებულის დახ­სნა, დაშლა // აქცევა შენობისა.

Ⴀრშია, აშია — მოვლებული რამე ვიწ­როდ ნაკერთ კიდურებზედ.

Ⴀრშივი — წილი, კერძო,.

Ⴀრჩევანი — არჩევა // რჩევა, ვე­ზი­რო­ბა, მოლაპარაკება საქმეზედ შეკ­რე­ბუ­ლე­ბაში.

Ⴀრჩვი — ფსიტი.

Ⴀრცა, — არცაღა არღა, აღარც.

Ⴀრძანი, არძანიკი — დიდი ლოდი ან მა­რი­ლის ქუა (ნახე უარძანიკო).

Ⴀრწივაკი — სახლის მეორე ძელი.

Ⴀრწივი — ორბი, არწვი. // მრგუ­ა­ლი ფეხ­თა ქვეშე დასაგები მღუ­დელთ მთა­ვარ­თა, რომელსა ზე­დაცა გა­მო­სა­ხულ არს მფრინველი ესე.

Ⴀრხი — რუ, რუს­ხ­მული.

Ⴀრხიდიაკონი — უპირველესი იე­რო­დი­ა­კონთაგან, მხლებელთა მღუ­დელთ მთავრისათა (ნახე Ⴀი­ა­კონ­თან).

Ⴀრხიეპისკოპოსი — უპირატესი ეპი­სკო­პო­სი.

Ⴀრხიერი — მღუ­დელთ მთავარი (იხი­ლე Ⴈე­რარ­ხი).

Ⴀრხიმანდრიტი — მონასტრის გან­მგე­ბე­ლი უფ­რო­სი.

Ⴀრხინოტარი და პროტონოტარი — მწე­რალთ უხუ­ცე­სი, მდივანი.

Ⴀრხილი — თხელი ბზარი (Ⴇოვლთან ნა­ხე)

Ⴀრჯაკელა — არჯიოკა, ზერჩო, ორ­ჯი­ო­კი.

Ⴀრჯასპი — ძაღა, მიწალები, მომ­წუ­ა­ნო შავის საღებავი, ხმარებული ტყავ­თათჳს მეპრატაკეტაგან, ანუ მელ­ნისთჳს.

[Ⴀრჯიოკა — ნახე Ⴀრჯაკელა]

Ⴀსაბია — მტერზედ საომრად თან­მიმ­ყო­ლი.

Ⴀსაკრავი — ერქუანთ და ურემთ საბ­მე­ლი.

Ⴀსამაღლებელი — ლოცუათა და­სას­რუ­ლე­ბელნი ლექსნი, ხმამაღლად სათქ­მელნი მღუდლისაგან სა­დი­დებ­ლად წმიდისა სამებისა.

Ⴀსარი — დინარის მეოცედი წონა ვეც­ხ­ლისა, ანუ დანგი (ნახე Ⴑაწონთან).

Ⴀსე, ასრე — ესრეთ, так, ასეთი ეს­რე­თი.

Ⴀსთაკვი — დუმიანი დიდი კიბო.

Ⴀსიდა — მიმინოს ჰგავს, ღამით ხე­დავს, ამისთჳს ღამურად უხმობენ, ზოგ­გან ყარყატი სწერია.

Ⴀსისთავა — .

Ⴀსისთავი — უხუცესი ასთა ზედა.

[Ⴀსკეცი — ასკეცი შვენება მოე­მა­ტე­ბა.]

Ⴀსკილი — ველური ვარდი.

Ⴀსლი — არაბულად ნამდვილი.

Ⴀსლი — აჭარა, აჭარული ბრინჯი.

Ⴀსმენაკი — ნადირთ შესაპყრობი მახე (იხი­ლე Ⴁადესთან).

Ⴀსო — წევრი, ნასხამი გუამისა // თჳ­თო­ეული კერძო წერილისა.

Ⴀსომთავრული ან მრგულოვანი — დიდრონი ასოები.

Ⴀსპარეზი — სტადიონი ან სარბიელი // მე­იდანი, სათამაშო ადგილი, ანუ მინ­დორი.

Ⴀსპარეზობა — თამაშობა ასპარეზზედ, რბო­ლა, ჭენება და სხ. (ნახე Ⴇა­მა­შო­ბა).

Ⴀსპიროსი — აფროდიტი (ნახე Ⴚთო­მილ­თან).

Ⴀსპიტი — გველი ფრიად გესლიანი.

Ⴀსპიტი — შავი ქუა ფილაქანი, დარ­ქ­მე­ული იაშმისა ან იასპის ფე­რი­სა­გან.

Ⴀსრე — ნახე ასე.

Ⴀსტამი — ტარიანი ფართო რკინა ცო­მის ასაფხეკი, скобка.

Ⴀსულეპა — ათქულეფა

Ⴀსული — შვილი ქალი (ნახე Ⴉაცთან).

Ⴀსური — ასურელი. Ⴀსურეთი, Ⴀსუ­რას­თანი, Ⴑირია.

Ⴀსფალტოსი — შავი კუპრი.

Ⴀსხმა (ავასხამ) — მაღლა აყვანა მრა­ვალ­თა // მძივთ აგება ძაფზედ (ნახე Ⴑხმა).

Ⴀტამი —

Ⴀტანა (ავიტან) — მაღლა აზიდვა.

Ⴀტაცება (ავიტაცებ) — ძალად ანუ საჩ­ქაროდ აღება.

Ⴀტაცებული — გასტერებული ანაზდის სი­ხარულით ან შიშით.

Ⴀტეხა (ავსტეხ) — აგლეჯა // აღძრვა, აღ­ზ­რზინება // (ავიტეხ) დაჟინება.

Ⴀტკრეცა — (აიტკრიცება) მცირედ ალან­ძღვა, გაწითლება.

Ⴀტკრეცილი — წამოწითლებული.

Ⴀტლასი — ფარჩა აბრეშუმისა.

Ⴀტლასი — წიგნი ღეოღრაფიულთა კარ­ტათა.

Ⴀტმოსფერა —

Ⴀუარებელი — თქმად შეუძლებელი // უთუ­ა­ლავი.

Ⴀუგი — სარცხჳნელი, საკდემელი სიტ­ყვა ან საქმე.

Ⴀუგიანი — სააუგო, სასირცხვილო.

Ⴀუზი — ავაზანი.

Ⴀურზაური — შეუპოვარი, თავ­ხედუ­რი, ლაღური.

Ⴀუშტარი — ოსტიგანი, სასმელ-საჭ­მელთ მნე.

Ⴀუცილებელი — მიუცილებელი, თა­ნა­წა­რუვალი, თანაწარუხდომელი.

Ⴀფაური — ერთგუარი სალესავი (ნახე Ⴑას­რევთან).

Ⴀფთარი —

Ⴀფთექა —

Ⴀფთი — მახვილი ფართო პირიანი და ტარ­გრძელი.

Ⴀფთიონი, აფქიონი — ტიმონი ნახე.

Ⴀფოლხვება — მოშვება, მოდუნება.

Ⴀფორიაქება (ავიფორიაქებ) — აკ­ლე­ბა, აოხრება.

Ⴀფრა — ნავთ იალქანი, აფრის ქსელი იგი­ვე.

Ⴀფრაკი — პირმრუდე ფიცარი.

Ⴀფროდიტი — ნახე Ⴚთომილთან.

Ⴀფსინთი — აბზინდა.

Ⴀფსკა — ფრიად თხელი კანი (Ⴕერქტან ნა­ხე).

Ⴀფუტკნვა — (ავფუტკნი) არევა, აქო­თე­ბა.

Ⴀფხურა — ნახე Ⴀღფხურა.

Ⴀქ, აქა — ამ ადგილას, ესე ეკუთნვის პირ­ველსა პირსა, ხოლო მეორესა — მან­და და მესამესა — იქ, იქი, მუნ.

Ⴀქამომდე — ამ ადგილად, ანუ ჟა­მად­მ­დე.

Ⴀქავება, აქავლება (აჰქავა, აჰკავდე­ბის) — აშლა ქავილისა ანუ ფხანისა.

Ⴀქანდაზი — ფითხი, ცეცხლის ასაღები ას­ტამი ან პატარა ნიჩაბი.

Ⴀქატი — აღატი (ნახე Ⴑპეკალი).

Ⴀქეთ — ჩემკერძო; აქეთი ამიერი.

Ⴀქიმი — მკურნალი.

Ⴀქლემი — ცხო­ვე­ლ­სა ამას ახტასა ლო­ინი და ნარი, ხრდა­ლსა — ჯამა, შვი­ლსა მცირესა — კო­ზაკი, მოდი­დო­სა — დუკტი.

Ⴀქმა — (ავიქუამ, ავექმი) ნახე Ⴀღქმა.

Ⴀქოთება — (ავაქოთებ) აფუტკნვა, არე­ვა, აშლა.

Ⴀქოლვა — (ავჰქოლავ) ქვით ამო­შე­ნე­ბა, ამოქოლვა.

Ⴀქოქლვა — (ავჰქოქლავ) ალავრა ან საჩ­ქაროდ ერთმანერთზედ მიკერება სა­კერავის ნაჭერთ რიგზედ მო­საყ­ვა­ნად.

Ⴀქცევა — (ავაქცევ) არღვევა, მაღლა შექ­ცევა // (ავუქცევ) გზის დაგდება.

Ⴀღალი — ბაკი.

Ⴀღალმა — ანდრიანტი.

Ⴀღაპი — სიყუარული, მეგობრობა, ძველ­თა ქრისტეანეთაგან შე­მო­ღებუ­ლი პურობა ეკლესიის კარზედ მო­სახ­სენებელად მიცუალებულთა, რომ­ლისათჳს უცოდებიათ აღაპი.

Ⴀღარ, აღარა — (ნახე Ⴀრღა).

Ⴀღატი, აღათი აქატი — ქუა აყიყი.

Ⴀღაჯი — ერთი საათის სავალი (Ⴋილი ნა­ხე).

Ⴀღბეჭდვა — (აღვბეჭდავ) ბეჭდის დას­მა // მირონის ცხება.

Ⴀღბორგება — (აღვაბორგებ, აღ­ვ­ბორ­გ­ნე­ბი) აღშფოთება.

Ⴀღგება — (აღვაგებ) აშენება.

Ⴀღგვა — (აღვგავ, აღვგჳ) ანიავება.

Ⴀღგზება — (აღვაგზებ, აღვეგზნები) ან­თება, აპრიალება.

Ⴀღდაჭი — ალდატი, ბიცი.

Ⴀღდგენა, აღდგინება — (აღვადგენ, აღ­ვადგინებ) წამოყენება, წარ­მოდ­გენა // აღშენება, ანუ გა­ნახ­ლე­ბა, ახლად აღგება // აღმართება, უკე­თესს მდგომარეობაში მოყვანა // მკუ­დრეთით აღდგინება, გან­ც­ხო­ვე­ლე­ბა.

Ⴀღდგომა — (აღ­ვ­ს­დგები) დად­გომა, წარ­მოდ­გომა, აღ­მ­ს­თობა // მიხ­დო­მა, ზედა დას­ხმა // აღ­ჭურ­ვა, შებმა ბრძო­ლად // ამო­სლვა ქა­რი­სა, ავ­დ­რი­სა და სხ. // გან­ცოც­ხლება, აღ­დ­გო­მა მკუდ­რეთით.

Ⴀღება — (აღვიღებ, ავიღებ) აზიდვა, მოს­მა ხელის დავლებით // გა­მორთ­მე­ვა სხუათაგან ხელდახელ, ანუ გა­მოგ­ზავნით // მოგროვება, აკრეფა // აღე­ბა პირისა ე.ი. გაღება, განსმა.

Ⴀღება, აღებანი — აღების ღამე ანუ დღე­ნი მარხვათ შემოსლჳს წინა დღენი ანუ ღამე.

Ⴀღებმიცემა —

Ⴀღელება, აღელვება — (ავაღელებ, აღე­ლ­დების) აღძრვა ზღუათა, ფურ­თუ­ნი.

Ⴀღვიარება — სარწმუნოების წარ­მოთ­ქმა (ნახე Ⴀღსარება).

Ⴀღვირედი — რახტი, ოქროთი და­ფე­რი­ლი და მორთული ლაგამი.

Ⴀღვირი — ურგოლო.

Ⴀღვისტალი — ეჯიბი, ნაიბი.

Ⴀღვლენა, აღვლინება — (აღვავლენ, ვლი­ნებ) ზე აგზავნა, შეწირვა.

Ⴀღვსება — (აღვავსებ, აღვივსები) სავ­სედ შექმნა // ვის შორისმე წარ­მო­ე­ბა რისამე // შესრულება, გათავება.

Ⴀღვსების — დღენი საუფლოს პასექის წი­ნა დღენი.

Ⴀღზავება — განზავება (ნახე Ⴘე­ზა­ვე­ბა).

Ⴀღზავებული — შერეული, აღრეული.

Ⴀღზუავება — (აღვზუავნები) გა­ამპარ­ტავ­ნე­ბა, განლაღება.

Ⴀღზრდა — (აღვზრდი, აღვიზრდები) გან­ზ­რდა, გაზდა.

Ⴀღზრზინება — (აღვაზრზინებ) აღ­შ­ფო­თება, ატეხა.

Ⴀღთქვეფა — (აღვსთქვეფ) არევა, გაქ­ნა, გათქვეფა.

Ⴀღთქმა — (აღვსთქუამ) შეთქმა, აკ­ვე­თა, საზღურის დადება, რათა არა გარ­დახდეს, // (აღვუთქვამ) დარ­წ­მუ­ნე­ბა აღსრულებისათჳს რისამე // და­პირება, შერიგება, ფასის გარ­დაკ­ვე­თა.

Ⴀღიელი და მარღი — თუალთეთრი უშ­ვერი, ცხურისფერთა თუალთა ეწო­დების გრემა, უფრო მოთეთროთა და შვენიერთა — ჟივჟავი და ჟუჟუნა, მო­ლურჯოდ ჭრელთა — ჭროღა და მაჩ­ხი.

Ⴀღივება — (აღივდების) აჯეჯილება ხახ­ვის თავთა და მარცვალთა ნო­ტი­ოს ადგილში.

Ⴀღკაზმა — (აღვკაზმავ) მორთვა, განშვენება, მოკაზმა.

Ⴀღკარვება — ნახე Ⴀკარვება.

Ⴀღკვეცა — ნახე Ⴀკვეცა.

Ⴀღკმევა — (აღვაკმევ) საკმეველის აკომ­ლება, დაკმევა შესაწირავად.

Ⴀღლევა — (აღვლევ) გალევა, მოლევა, ანუ აღსპობა. // ძველთა სა­ჶი­ლო­სო­ჶოსოთა წიგნთა შინა აღლევა უხ­მა­რიათ ანალიტიკას მაგიერ.

Ⴀღლესვა (აღვლეს, -სავ) — სა­ჭურ­ველთ პირის განმახვა.

Ⴀღლოშნა (აღვლოშნი, -ნავ) — ალოკ­ვა ანუ მოძოვნა.

Ⴀღლუმი — მეომართ ლაშკართ გაჩხ­რე­კა.

Ⴀღმა — კვეიდამ მაღლა, შეღმა.

Ⴀღმართება — (აღვმართებ) აღდ­გი­ნე­ბა, დადგინება; (აღვემართები) ად­გო­მა, გამართვა.

Ⴀღმატება — (აღვემატები) უაღ­რესო­ბის ქონება სხუათა ზედა.

Ⴀღმაფრენა — (აღმა-ვჰფრინავ) გო­ნე­ბით აღსლვა მაღალთა ჰაზრთა შინა.

Ⴀღმახვა — (აღვმახვავ) აღლესვა რკი­ნის საჭურველთა.

Ⴀღმკული — განშვენებული, მორ­თუ­ლი, მოკმაზული.

Ⴀღმოვსება — ნახე Ⴀმოვსება.

Ⴀღმოთხრა — (აღმოვსთხრი) ნახე ამოთ­ხ­რა.

Ⴀღმოკითხვა — (აღმოვიკითხავ) წე­რილთ გამოცნობა, ანუ წარმოთქმა ხმით.

Ⴀღმონთხევა — (აღმოვანთხევ) პი­რი­დამ წამოსხმა, წარმოთხევა.

Ⴀღმოსავალი — აღმოსავლეთი მზის ამოს­ლჳს მხარე.

Ⴀღმოსლვა — (აღმოვალ) ქვეიდამ ზე­ვით კერძო ძრვა, ამოსლვა.

Ⴀღმოფუვილი — რევა ფუთფუთით, ფუ­ვილით.

Ⴀღმოფხურა — (აღმოვჰფხური) ძი­რით ამოღება, ამოგდება.

Ⴀღმოქმნა — (აღმოვიქმ) ამოთხრა ანუ ამო­ტანა შენებით.

Ⴀღმოყუანა, აღმოყუანება — (აღ­მო­ვი­ყუ­ან, -ნებ) მაღლა ამოზიდვა.

Ⴀღმოჩენა, აღმოჩინება — (აღ­მო­ვაჩენ, -ჩი­ნებ) უცილობელად წარ­მო­ჩი­ნე­ბა, დანახება სინამდჳლისა სიტ­ყჳსა, ანუ საქმისასა კმაჲთა მიზეზითა.

Ⴀღმოჩინება — იგივე სახელზმნად.

Ⴀღმოცენება — (აღმოვაცენებ) მიწით აღორ­ძინება მცენარეთა, (აღ­მოს­ცენ­დე­ბის) იგივე ვნებითად.

Ⴀღმოცოხნა — (აღმოიცოხნის) რო­მელ­თამე ოთხფერხთაგან პირში ამო­ღება ნაჭამთა და მეორედ და­ღე­ჭით შთანთქმა.

Ⴀღმოხდომა — (აღმოხდების) აღ­მოს­ლ­ვა, ანუ აღმოცენება.

Ⴀღმსაარებელი — სარწმუნოების მთქმე­ლი, დამამტკიცებელი // ვნე­ბუ­ლი, წამებული სარწ­მუ­ნოე­ბი­სათ­ჳს // აღსარების მთქმელი, გა­სან­დობი მოძ­ღუართან.

Ⴀღმსთობა — (აღვიმსთობ) ადრე ად­გო­მა, ასწრაფება.

Ⴀღმქმელი — მიმქმელი, ნათლია.

Ⴀღმღურევა — ნახე Ⴀმღურევა.

Ⴀღმხედრება — ნახე Ⴀმხედრება.

Ⴀღნაგი — ნაშენი, აღგებული.

Ⴀღნადგინები — უზომოდ გარ­და­მეტე­ბული ვალის სარგებელი, лихва, (ნ. Ⴀღდგენა).

Ⴀღნაქუსი — ფრასი, ჶრაზი გუარი წე­რილთ შეთხზჳსა, [ნ. Ⴀნაქვსი].

Ⴀღნთება — (აღვანთებ) ცეცხლის მო­კი­დება სანთელთა და მისთანათა.

Ⴀღნიშნვა — (აღვნიშნავ) დადება, დას­მა ნიშნისა.

Ⴀღორთქლვა — (აღიორთქლვის) დაკ­ლე­ბა ორთქლითა, ანუ სრულად აღ­ლე­ვა ნოტიოთა.

Ⴀღორძინება — (აღვაორძინებ, აღორ­ძინ­დების) მომატება ანუ მოძ­რა­ვო­ბა მოზარდთა სხეულთა უმე­ტე­სი­სა მიმართ.

Ⴀღოხრება — (აღვაოხრებ) დაქცევა, დაშ­ლა, დარღვევა, განადგურება.

Ⴀღპარსვა — (აღვჰპარსავ) აკრეჭა, აკ­ვე­ცა.

Ⴀღრალები — ესრეთ იწოდებიან: ამარ­ტა, ბროლი, ლაჟვარდი, ქარვა, ძო­ცი და მისთანანი, ხოლო სპეკალი ეწო­დების ალმასსა, იაგუნდსა, ლალ­სა და სხუათა თუალთა პა­ტი­ო­სან­თა.

Ⴀღრევა — (აღვურევ, აღვირევი) არევა აღ­ზავება.

Ⴀღრიბაღრი — წელებისა და სა­დუ­რი­ტის მწვადი.

Ⴀღრიცხუა — (აღვრიცხავ) დათულა, რიც­ჳს გამოცნობა.

Ⴀღრჩევა — (აღვარჩევ) მრავალთაგან გა­მორჩევა უკეთესისა.

Ⴀღსავალი — ქვეიდამ ზე ასასვლელი და რაჟამს ზეიდამ ქვეშთავალთ, ვუ­წო­დებთ მას შტასავალად, ხოლო აღ­სა­ვალნი არიან: კიბე ხეთა და ფიც­არ­თაგან ქმნილი დანდალოვანი; ხა­რის­ხი ქვითქირით შენებული; მე­ქო­ნო­თი სრათა და ტაძართა კართ შე­სა­ვა­ლი ხარისხეული ბაქან-ბაქნად გა­რე­მოვლებული; მენაკი ცის მზო­ბე­ლო­ბათა ხარისხი; კუარცხლბეკი და­ლიჭ­სა ზედა მჯდომარის ფერხთა სად­გმელი; ამბიონი საკურთხეველთა ზე­და აღსავალი // გალობა აღ­სა­ვალ­თა ეწოდების რვა ხმათაგან სათ­ქ­მელ­თა მუხლთა უწინარეს სა­ცის­კ­როს სახარებისა.

Ⴀღსაზრდელი.

Ⴀღსარება — (აღვუარებ) ქება, დიდება // განდობა ცოდუათა თჳსთა წინაშე მოზ­ღუარისა // (აღვიარებ) წარ­მოთ­ქმა სარწმუნოებისა.

Ⴀღსარება ანუ აღვიარება — სარწ­მუ­ნო­ე­ბისა ესე არს მრწამსი სა­ქ­რის­ტი­ა­ნო.

Ⴀღსასრული — დასრულება, გათავება.

Ⴀღსვარული — შესვარული, მო­ზე­ლი­ლი და გამომცხუარი.

Ⴀღსლუა — (აღვალ) მაღლა აღწევა.

Ⴀღსპობა — (აღვსპობ) აღხოცა, აოხ­რე­ბა ანუ მოსრვა.

Ⴀღსრულება — (აღვასრულებ, აღეს­რუ­ლე­ბის) გათავება // (აღეს­რუ­ლე­ბის) ახდენა // გარდაცვალება, [აღ­სას­რული].

Ⴀღტაცება — (აღვიტაცებ, -ბი) მაღლა ატა­ნა.

Ⴀღტეხა — იხილე Ⴀტეხა.

Ⴀღტყველვა — ორთავე ხელთა ზე­ამაღ­ლე­мბით შემოკურა, ტაშისცემა.

Ⴀღტყინება — (აღატყდების) აღგზება.

Ⴀღფრენა — (აღვჰფრინდები) ზე­აღს­ლ­ვა ფრენითა.

Ⴀღფუვება — (აღვაფუვებ) გაღვივება, მო­დედება ცომისა.

Ⴀღფქურევა — (აღვაფქურევ) აღგვა, ამ­ტვერება.

Ⴀღფხურა — (აღვჰფხური) ძირით ამოგ­დება (ნახე Ⴀღმოფხურა).

Ⴀღქმა — (აღვიქუამ) აღება ორისავე ხე­ლით, მიქმა, გულთან დაჭერა // (აღექ­მის) მიკურა, ვითა მიწებება.

Ⴀღყუანა —

Ⴀღყუავება — (აღჰყუავდების) გა­მოს­ლ­ვა ყუავივლთა.

Ⴀღშენება (აღვაშენებ) — აგება, დად­გ­მა სახლთა და მისთანათა.

Ⴀღშკმა, აშკმა — (აღვაშკმობ, ვაშკმობ) დაღ­რენა პირისა.

Ⴀღშფოთება — (აღვაშფოთებ, აღვშ­ფოთ­დები) განუსვენებლობა.

Ⴀღცრა — (ავსცრი) გაცრა, ანუ მი­მობ­ნე­ვა.

Ⴀღძრუა — (აღვსძრავ, აღვიძრვი) გან­ღვი­ძება, შეძრუა. // არევა, აღშ­ფო­თე­ბა.

Ⴀღძარცუა — (აღვსძარცავ) აქცევა.

Ⴀღწბა — (აღვსწბავ) ათქულეფა, შტა­ნ­თქ­მა.

Ⴀღწერა — (აღვსწერ) თჳთოეულად და­წერა.

Ⴀღჭურვა — (აღვსჭურავ, აღვიჭურვი) გან­მზადება საომრად საჭურველითა.

Ⴀღხდომა — (აღვხდები) მაღლა ასლვა.

Ⴀღხილვა — (აღვიხილავ) თუალთ გან­ღე­ბა // მაღლა ახედვა.

Ⴀღხმა — (აღვახვამ) გაღება // (აღვიხუამ) აღება.

Ⴀღხოცა — (აღვხოც) აღსპობა, უჩინო ქმნა.

Ⴀღსნა — (აღვხსნი) აშვება // გან­მარ­ტე­ბა, თარგმანება.

Ⴀყვანა — იხილე აღყვანა.

Ⴀყირო — კვახი; ნახე Ⴂოგრა.

Ⴀყაყი —

Ⴀყიყი — აღატი, აქატი, ახატი.

Ⴀყრა — (ავჰყრი, ავიყრები) სხუაგან გარ­დასხლება // აძრობა, აცლა.

Ⴀყუდება — (ავეყუდები).

Ⴀშარული — ლერწმის კალთა (Ⴘა­რა­გულ­თან ნახე).

Ⴀშენება — (ავაშენებ, ავშენდები) აგე­ბა (აღშენება ნახე) // გამდიდრება, გა­ჩენა სახლკარისა, მამულისა და სხ.

Ⴀშიკი — აშუღი არაბულად ტრფიალი.

Ⴀშიკობა — აშუღობა ტრფიალება.

Ⴀშკარა — ცხადი, საანჯმნო.

Ⴀშკი — მავთული, მეტალთაგან გა­წე­უ­ლი მკედი.

Ⴀშკმა — შკმობა (ვაშკმობ) (ნახე Ⴀღშ­კ­მა).

Ⴀშლა — (ავშლი, ავიშლები) არევა ან მი­მოფანტვა // (ავშლები) ითქმის სე­ნთათჳს, ე.ი. მოუვლის.

Ⴀშლილობა — არეულობა, დახსნა ზა­ვი­სა და ერთხმობისა.

Ⴀშრიალი — ქორის დასაჭერი ბადე თავ­სდასაცემი (ნახე Ⴁადესთან).

Ⴀშუპება — (აშუპდების) გასივება, და­ჯი­რ­ჯვება.

Ⴀჩაჩა — ოქოქა (ნახე Ⴄრქუანთან).

Ⴀჩემება — (ავიჩემებ) დაჟინებით გა­მო­კიდება რისამე საკეთილოდ თუ სა­ავოდ.

Ⴀჩრდილი — ჩრდილი.

Ⴀჩქარება — (ავაჩქარებ) დაშურება.

Ⴀჩხორვა — (ავსჩხორავ) ურიგოდ დაწ­ყობა რისამე.

Ⴀცილება — (ავიცილებ, ავსცილდები) თა­ნაწარხდომა.

Ⴀცმა — (ავაცვამ) აგება, ზედ ჩამოცმა.

Ⴀცორვება — (ავსცორდები) აბ­ღო­ტე­ბა, შეღმა შეგლენა.

Ⴀცრა — (ავსცრი) გაცრა, აღცრა // (ავუ­ც­რი) დასერვა, აჭრა ყუავილისა.

Ⴀძრობა — (ავაძრობ) კანის გაძარცვა, გახ­და, აყრა.

Ⴀწ, აწე — ახლა.

Ⴀწევა — (ავსწევ) მაღლა აზიდვა, [ავაწევ, ავაწივე, აღმა ძლივ ავალ].

Ⴀწინდელი — ახლანდელი, ამ ჟამისა.

Ⴀწურვა — (ავსწურავ) აკრეფა, მაღლა აწე­ვა.

Ⴀჭარა — ეწოდება თემსა; აჭარული ბრინ­ჯი, ასლი.

Ⴀჭიმი — ჭიმი, ან პირმონასკული თოკი ცხე­ნის მოსაჭირები.

Ⴀჭინარი — ბარული ფეტვთ ჩა­მო­სა­კი­დი.

Ⴀჭრა (ავსჭრი) — ათლა, ასერვა, ას­კ­ვე­თა // (ავუჭრი) ყუავილის აცრა, // (ავი­ჭ­რები) საჩქაროდ მაღლა ასლვა // (აიჭრება) რძის აშრატება, ხაჭოდ შექ­მ­ნა.

Ⴀხ! — შორისდებული სავაებო.

Ⴀხალგაზდა — ყმაწვილი, ანუ ცხო­ვე­ლი შეღერებული.

Ⴀხალთესლი — დიკა.

Ⴀხალი — აწინდელი, ამ ჟამისა.

Ⴀხალკჳრა — თომას კჳრიკე, აღდგომის სწო­რი.

Ⴀხალნერგი — ხე ახლად დარგული.

Ⴀხალწელიწადი — დასაბამი, ანუ პირ­ვე­ლი დღე წელიწდისა.

Ⴀხატი — აღატი, აქატი.

Ⴀხდენა, ახდომა — (ახდების) აღს­რუ­ლე­ბა.

Ⴀხედვა — (ავხედავ, ავიხედავ) მაღლა შე­ხედვა.

Ⴀხირება — (ავიხირებ) მიბრჯნა, და­ჟი­ნე­ბა წინდაუხედავად.

Ⴀხლა — ეხლა, აწ, ამ ჟამად.

Ⴀხლეჩა — (ავხლეჩ) აგლეჯა, აძრობა.

Ⴀხლო — ახლოს არა შორს.

Ⴀხლო-მახლო.

Ⴀხმა — Ⴀღხმა ნახე.

Ⴀხო — სახნავად გაკაფული ჭალა.

Ⴀხოვანი — ბრგე, ტანოვანი, ძლიერი, გუ­ლოვანი.

Ⴀხოვნება — გულოვნება, ძლიერება.

Ⴀხორი, ახური — ცხენთ ბაგა.

Ⴀხს — (მახს, გახს, ახს) ახლავს, ახ­ლოს არს.

Ⴀხსნა — (ნახე Ⴀღსნა, Ⴀხსნილი) და­უბ­მელი.

Ⴀხტა — ცხენი აჯილღა, ანუ სახედარი მა­მალი, დედალს ეწოდება ხრდალი და ჭაკი (ნახე Ⴚხენთან).

Ⴀხტაპოტი — (ნახე Ⴀპოხტი) ლორი.

[Ⴀხური — ნახე Ⴀხორი]

Ⴀხურმაგი — თოფრა ხართ პირის შე­საკ­რავი, რათა ძნა ვერ შესჭამონ.

Ⴀჯა — (ვიაჯი, ვეაჯი, ვეაჯები) ვედ­რე­ბა, ხვეწნა, თხოვნა // (ვუაჯებ) აჯის შეს­მენა, გავლენა, გაკითხვა.

Ⴀჯეჯი — აძეძი აბრეშუმის ნაძირალი, მელ­ნის ჩლა.

Ⴀჯილღა — ახტა, ცხენის კურატი.

Ⴀჯიღა — ჩადრი, თერისტრო, ქალთ მო­საფარი თეთრი ზეწარი.

Ⴀჯიღოსანი — ჩადრიანი, ჩად­რ­მო­სხ­მუ­ლი.

Ⴀჰა! — შორისდებული ჩვენებითი; აი, აგერ.

Ⴀჰა ესერა! — იგივე.

Ⴁ

Ⴁ — წინარე ასოსა რ ზოგჯერმე შე­ი­ცუ­ლების მ ანუ პ, ბრუდე — მრუდე, ბრჯა — მჯა, ბრპენი — პრპენი, ბრკე — პრკე, ბრტყელი — პრტყელი, ბრჭუ­ა­ლი — პრჭუალი, ბრწყალი — პრწყა­ლი, ხო­ლო ზოგჯერ სრულიად და­ი­ტე­ვების ასო რ, ვითარ: ბრძანება — ბძა­ნება, ბრჭე — ბჭე, ბრჭუალი — ბჭუ­ალი, ბრდღვილი — ბდღვილი და სხ. Ⴉუა­ლად ბ თჳნიერ ასოსაცა რ შე­იცუ­ლე­ბის მ ანუ პ და ფ-ზედა, ვი­თარ: ბზი­ნუ­არე — მზინუარე, მუწუკი იმე­რულად ბუ­ზუკი, ბუწუკი, ბილწი — პილწი, ნა­ბერ­წ­კალი — ნა­პერ­წკა­ლი, ებისტოლე — ები­სტოლე, სე­ფი­ს­კვერი — სებისკვერი.

Ⴃა ზოგჯერ ბ დაერთვის ლექსთა თავ­სა, ვითა თქმულ არს მ-თჳს, და­სა­შვე­ნებლად ანუ თჳნიერ სა­ჭი­რო­ე­ბი­სა, ვი­თარ ჟირი — ბჟირი, ჟუვილი — ბჟუ­ვილი, დღვილი — ბდღვილი და ბრდღვი­ლი.

Ⴁაასი — (ვბაასობ, ვებაასები) ბა­ასო­ბა, ცილობა, პაექრობა, ლაპარაკში შებ­მა.

Ⴁაბა — ჩჩვილნი ესრეთ უხმობენ პურ­სა.

Ⴁაბაჭუა — ობობა დედაზარდლისა.

Ⴁაბილო — რქა ვაზთა და სხვათა ნე­რ­გთა, ანუ შიმალი.

Ⴁაბრი — ჯიქი, წავი, {სფარსთ ენაა, ქარ­თულად ჯიქი ჰქვია (ნ) — Ⴑაბას ლე­ქ­სიკონი}

Ⴁაბუა — იმერულად პაპა.

Ⴁაბღანი — (მფრ.).

Ⴁაგა — ახალი ვენახი, ჩაყრილი წიდ­ნე­ბი.

Ⴁაგა — გომურთა შინა კედელს წინ მი­ჭენებული ადგილი დაბმულთა ხვა­სტაგ­თა საჭმელის ჩასადებად.

Ⴁაგა — და ბაქანი შეჭრილთა კე­დელ­თა ძირი წინ წამოზეული თა­რო­სა­ვით რაგინდარას შესადგმელად სახ­ლთა შინა.

Ⴁაგე — მრავლობით ბაგენი კაცთა პი­რის ორნივე ლაშნი. // Ⴉიდური ნა­ვი­სა. // Ⴉიდური მდინარისა, ტბისა და მის­თანათა.

Ⴁაგინი — აღმართული სახე თა­ყუა­ნის საცემელად.

Ⴁაგირი — მსხვილი თოკი (Ⴑაბელთან ნა­ხე).

Ⴁადაგი — მოდუღებული ტკბილი (ნა­ხე Ⴖვინოსთან).

Ⴁადახშანი — (ნახე Ⴁალახშინი).

Ⴁადე — ზოგადი სახელი მკედთა, ანუ მავ­თულთა თუალედად გა­მო­ნას­კუ­ლ­თა. // Ⴇევზთა სანადირონი ბა­დე­ნი არიან: სათხეველი, სა­ხ­ვე­პე­ლი, სასროლი, ზეღმა, კოვზი, ოსა­რო, პეტაკი, სალიკი, ფარონი, ღრი­პო­ნი, ჩიჩ­ქინური, ხელბადე, ხო­ლი­ხი და მის­თანანი. // Ⴋფრინ­ველ­თა­ნი: აშ­რი­ა­ლი, ოჯოჯი, ფაცერკოდი, ხო­ლო ნა­დირთა — ასმენაკი. ესენი იხი­ლენ მა­ხესთან. // Ⴋაქმანი, ანუ ნაქ­მა­ნი არს ჭრელად ნემსული თავ­სა­ბუ­რა­ვად ქალთა ანუ კისერს მო­სახ­ვე­ვად, გინა აბრეშუმის კარავი, ოქ­რო მო­პიტალებული სამ­შო­ბია­როდ. // Ⴁადედ ითქმის ქსელი დე­და­ზარდ­ლი­სა.

Ⴁადება — (ვბადებ, ვიბადები) ნახე და­ბადება და კუალად მაბადია და ბა­დუა.

Ⴁადენი — ლევიტელთ შესამოსელი სპე­ტაკი ანუ სახოვანი.

Ⴁადვა — ბადება (ნახე Ⴁადუა).

Ⴁადია — დიდი ჯამი, რომლითაც ნა­დიმ­თა შინა მოიღებენ წნოვანთა და მუ­ნით განუყოფენ მენადიმეთა.

Ⴁადიანი — ბალახია სამკურნალო.

Ⴁადიმი — ორმოს პირი ამოგებული ხე­ებითა ოთხკუთხედ.

Ⴁადისპირი — გალატოზის ლარო.

Ⴁადიში — შვილის შვილი.

Ⴁადრაგა — მატარებელნი მოგ­ზაუ­რ­თა­ნი უვნებელად მეკობრეთაგან.

Ⴁადრი — გავსილი მთუარე.

Ⴁადრიჯანი — ბადლიჯანი.

Ⴁადუა — (ვბადავ, ვბადებ) შექმნა, გა­ჩენა წარმოება.

Ⴁავთი — სავალალოს ამბვის მოთ­ხ­რო­ბა [მობავთე ამგუარის მოამბე; სა­ბავთო სავალალო]

Ⴁავლი — გასამარათვის ქორისაგან პირ­ველ დაჭერილი მფრინველი.

Ⴁავრაყი — ბაირაღი.

Ⴁავრუკი, ბორაკი — ტბის ხაშურია, ოქ­რომჭედელთაგანხმარებული ოქ­როს დასადნობად, ვითა ნიშადური კა­ლის დასადნობად.

Ⴁაზარი — საფარდულო, სავაჭრო ად­გი­ლი.

Ⴁაზი — სომხურად ქორს ჰქვიან, ხო­ლო ქართულად ეწოდების ზოგად მო­ნადირეთა მფრინველთ: ქორთა, შა­ვარდენთა, მიმინოთა და მი­ს­თა­ნა­თა, რომელთაც ნემესიოს ორბად სა­ხელსდებს.

Ⴁაზიერი — დამგერშველი და ზე­დამ­ხედ­ველი ამა მფრინველთა.

Ⴁაზიერთუხუცესი — უფროსი ბა­ზიე­რ­თა.

Ⴁაზმა, ბაზმაკი — სანათი, სანთელი ანუ კანდელი.

Ⴁაზმანდი — თილისმით შელოცვა და­წერილი (ნახე Ⴒილისმა).

Ⴁათალი, ბაითალი, ბეითალი ანუ პეი­ტა­რი — ცხენთ აქიმი.

Ⴁათმანი — 5 ჩარექი (Ⴑაწონთან ნა­ხე).

Ⴁაია — გუგათუალისა, შავი, მრგუა­ლი საშუალსა შინა, სადაცა არს მხე­დ­ველობა.

Ⴁაია — რტო, ნოშო ფინიკისა, ანუ და­ნაკის კუდისა.

Ⴁაია, ბაო — ჩჩვილნი ესრეთ უწო­დე­ბენ ურთიერთსა.

Ⴁაირაღი — დროშა, ალამი.

Ⴁაკანი — ხის ჯამი. // Ⴉუვის ბუდე, რო­მელსა ძუალი სრულიად გა­რე­მო­ვ­ლე­ბული გარდა თავისა და ფე­ხე­ბის ადგილისა (ნახე Ⴕერქი და Ⴒყა­ვკეცი).

Ⴁაკი — მრგულად მოვლებული ღობე ან ფიცრული ხვასტაგთ და­სა­ყე­ნე­ბე­ლი (Ⴆღუდე ნახე). // Ⴋზისა ანუ მთო­ვარის გარემო ზოგჯერმე ხი­ლუ­ლი ნათლის სარტყელი.

Ⴁაკლა — ხნდური ცერცვი, ფახლა [არაბ.].

Ⴁაკუნი — ფეხის ხმა, ბასტანი.

Ⴁალავარი — საძირკულის ქუანი დიდ-დიდნი (ნახე Ⴕუა).

Ⴁალაზინი, ბალზამი — სუნნელი და სამ­კურნალო ზეთი.

Ⴁალამწარა — გარეული ბალი.

Ⴁალანი — თმა ოთხფერხთა რო­მელ­თა­მე ცხოველთა (ნახე Ⴇმასთან).

Ⴁალანტი — მცირე პარკი (ნახე Ⴅაშკარანთან).

Ⴁალასინი — ბალაზინი.

Ⴁალახანა — სახლთა შინა ჭერის ქვეშ გადიცრული ადგილი რა­გინდ­ა­რას შესანახავი.

Ⴁალახვარდი — წყლის წიწმატი.

Ⴁალახი — მოლი, მწუანე მდელო მინ­დორზედ მდგომი, ან გათიბული, და რა გახმეს, თივა ეწოდება.

Ⴁალახში ან ბადახშანი — ლალი უმ­ჯო­ბესი.

Ⴁალბა — ბალუქი, კორკოტანა.

Ⴁალბალუკა —

Ⴁალზამი — ბალაზინი, ვალსამონი.

Ⴁალთა — მრავლ. ბალთები, ფართო აბ­ზინდა შესაკრავი ზოსტერისა, ქა­მ­რისა, ხრმლისა და მისთანათა.

Ⴁალთვა — (ვბალთავ) ხშირად დაჭ­რა, დაკოდვა, დასერა.

Ⴁალი — .

Ⴁალიოზი — ელჩი (ნახე Ⴋო­ცი­ქულ­თან).

Ⴁალიში — თავის ქვეშ სადები სას­თა­უ­ლი და­სა­ძი­ნებლად. // Ⴞვე­ტ­თა, ბოძ­თა და მისთანათა თავს შესად­გ­მე­ლი ქუა ან ხე, ბუღაური.

Ⴁალნურა — ცხენის სახურავი ღაზ­ლი­სა.

Ⴁალფოში — სკლატის საფენი.

Ⴁალღამი ანუ ფელგამი — ოთხნი ბალ­ღამ­ნი მოიხსენებიან Ⴈ. Ⴃამას­კე­ლის წიგ­ნსა შინა და არიან აგე­ბუ­ლე­ბასა ში­ნა კაცისასა და სხუათა ცხო­ველ­თა­სა იგივე, რაჲცა ხილულსა სო­ფელ­სა შინა ოთხნი ნივთნი: მიწა, წყა­ლი, ჰაერი და ცეცხლი, რო­მელ­თა­გან შენივთებულ არს გუამიცა კა­ცისა და არა იქმნების ესრეთ თან­ას­წორ შე­ზა­ვება მათი, რათა ერთი რო­მელიმე არა სჭარბობდეს მე­ორე­თა და ესრეთ, ვის­ცა სჭარბობს მი­წა, მას ეწოდება მი­წის კერძი, ანუ მე­ლანხოლიკოსი (με­λά­νος — შავი და χό­λη — ნაღველი) თჳ­სე­ბა მისი არს მძი­მე, დაფიქრებული, ანუ სევ­დია­ნი, ვისცა სჭარბობს წყალი, მას ეწო­დება ფლეგმატიკოსი (φλεγ­μα­­τι­κός) და აქუს თჳსება გულ­გ­რი­ლი­სა, ვის­ცა სჭარბობს ჰაერი, მას ეწო­დე­­ბა ხოლერიკოსი (χολεριικός), აქუს თჳ­სე­ბა ქარიანი და მხიარული, ვი­ს­­ცა სჭარბობს სისხლი, მას ეწოდება ცე­ც­­ხლის კერძი ან სანგჳნიკოსი (San­gui­nicus, ხოლო Sanguis სის­ხ­ლი), თჳ­სება მისი არს მრისხანება ანუ გულ­ფიც­ხელობა. Ⴞარისხნი სი­ჭარ­ბისა მა­თი­სანი არიან სხვა­დას­ხუა, რომელ ვი­ეთთა შორის იქმნე­ბი­ან ფრიად გარ­და­მეტებით და სხუა­თა შორის მცირედ და ძვილ შე­სამეცნებელ. Ⴍთხნი ესე არი­ან სა­ხენი საზოგადოდ, ეწოდება მათ ლა­თინურად ტემპერამენტი, და ბა­ლ­­ღამი (φλέγμα, არაბულად ნაზ­ლა), ხმა­რებულ არს ნათესავის წილ. ოთხ­­ნი ბალღამნის მაგიერ ჯერ არს თქმად ოთხნი ტემპერამენტნი: მე­ლან­ხო­­ლია, ჶლეგმატიკა, ხო­ლე­რი­კა და სანგ­ვინიკა. Ⴞოლო ში­ნაგანი­სა აგე­ბუ­ლე­ბისა დაწყობილება არს ეს­რეთ; მი­წის საცავი არს ელენთა, წყლი­სა — ნაღ­ველი, ჰაერისა — ფილ­ტჳ და სისხ­ლი­სა — გული და ღვიძ­ლი. Ⴄსენი Ⴑაბას აღუ­წერია ლექსსა თა­ნა რევმა, ρεΰ­μα.

Ⴁალღი — მჭლე საკლავი (ნახე Ⴚხო­ვარ­თან).

Ⴁალღოჯი — მჟავე ბალი, ალუბალი.

Ⴁამბა, ბამბაკი — მცენარე გამომღები სას­თველის ნაძენძისა, რომ­ლი­სა­გან­ცა გაკეთდებიან სხვადასხუანი ნაქ­სოვნი.

Ⴁანაკი — გუნდი სპისა, ლაშქარი, მხედ­რობა. // Ⴊაშქართა სადგური, ბი­ნა ურდო.

Ⴁანდი — უხმარი ძონძი. // Ⴜვრილი თას­­მა სახლატავი. // Ⴐომელიმე სე­ნი ხვას­ტაგთა.

Ⴁანდული — ლანჩებდაწნული ფეხ­საც­მელი.

Ⴁანვა, ბანება — (ვჰბან, ვაბანებ, ვი­ბან, ვიბანებ) გარეცხა ტანისა წყალ­ში.

Ⴁანი — ერდო, სართული სახლისა. // Ⴉომ­­ლის ასავალი კერისა, ბუხრისა.

Ⴁანი — გალობაში ანუ საკრავში და­ბა­ლი და ბოხი ხმა.

Ⴁანოვანი — თავადთ დედა, ანუ სა­პა­ტიო სახელი ქალთა (ნახე Ⴃე­დუფა­ლი).

Ⴁანჯული — ცუდი და გრძელი ბა­ლა­ნი (ნახე Ⴇმასთან).

Ⴁაო — მცირე ჩჩვილი (ნახე Ⴁაია).

Ⴁაჟბაჟი — ჩანჩალი (Ⴑიარულში ნა­ხე).

Ⴁაჟი — ხარკი, მიზდი ტჳრთისა და სა­ვაჭროთა.

Ⴁარათი — მცირე ნაწერი (ნახე Ⴜე­რილ­თან).

Ⴁარამბო — ფუტკართ მოლი.

Ⴁარამჩაი — .

Ⴁარასტი — .

Ⴁარაქა — დალოცვა, კურთხევა, მად­ლი, უხვება, სავსება, ლექსი ესე მი­უ­ღიათ არაბთა ებრაულიდამ, რომ­ე­ლია ბარუქ, ბარაქია, ე.ი. კურთ­ხეუ­ლი ან მადლიანი. Ⴀმისგან ითქმის ბა­რაქ-ალლაჰ, გაკურთხოს ღმერ­თ­მან, ანუ ქართულად ღმერთმან გიშ­ვე­ლოს.

Ⴁარბაროსი — წარმართი.

Ⴁარბაცი — (ვბარბაცებ) ტორტმანი უფ­რორე მთურალისა.

Ⴁარბითი — მუღნი

Ⴁარგი — სახმარი გზისა, საფენი, ავე­ჯულობა და მისთანანი.

Ⴁარდა — ცერცვის გუარია.

Ⴁარდანა — თალისა, ძაძის ტომარა ბზი­­სა ან ბამბის შთასადებელი. // (Ⴁარ­­დნის) ითქმის თოვლზედ, რაჟამს მსხვი­ლად მოდიოდეს.

Ⴁარდღალა — გრძელი ჭუა მრა­ვალ­ფე­ხი.

Ⴁარე — კიდეც.

Ⴁარემ, ბარემც — მაინც, მაშასადამე, ანუ კარგარამ.

Ⴁარება — (ვაბარებ) დავედრება, და­ბა­რე­ბა, მიბარება.

Ⴁარვა — (ვბარავ) მიწის თხრა ბა­რით.

Ⴁარი — რკინის ნიჩაბი პირიანი, ფე­ხის დადგმით სათხრელი.

Ⴁარი — ვაკე ადგილი მთის ძირში.

Ⴁარისპირა — .

Ⴁარკალი — თეძოს ქვეშეთი ძუალი. // Ⴑაკ­­ლავთ ნაოთხალი ფეხი, ვი­თარ წინა ბარკალი, უკანა ბარკალი, ფეშ­ხოს ნახევარი.

Ⴁარტყი — ბღა­რ­ტი მართვე მფ­რინველთა, ანუ წუ­­რილთა ცხო­ვე­ლთა. // სა­კე­რა­ვ­ში ჩაგ­დე­ბული პატარა ნა­ჭერი ან აზღუდი.

Ⴁარტყულა — მონაზონთ კუნკულის გასაფარებელი ვარშამანგი.

Ⴁარულა — ხის ბარი, სათხრელი.

Ⴁარული — აჭინარი, ფეტვთ ჩამო­სა­კი­დი.

Ⴁარქაზი — გემი, დიდი ნავი.

Ⴁარცმანუკი — Ⴋელისკუდა ნა­ხე.

Ⴁარძაყი — მსხჳ­ლი ბარკალი, თე­ძოს სი­მ­სხოება.

Ⴁარძიმი — ფეხ­მა­ღა­ლი სასმისი, საკ­უთ­რად ეწო­დების სა­ეკ­ლე­სი­ოსა სიწ­მიდის ჭუ­რჭელს.

Ⴁარჯი — სა­თევ­ზაო გრძელი ჯო­ხი რკი­ნის კა­ვი­ა­ნი.

Ⴁარხანა — ნახე Ⴁარგი.

Ⴁასრი — ფოლადი, რკინა. ბასრი ხმა­ლი.

Ⴁასრობა — (ვბასრობ) გარდა­მეტე­ბუ­ლი კიცხევა, აგდება.

Ⴁასტანი — მაღლიდამ ჩამოვარდნი­ლის რბილის დაცემის ხმა.

Ⴁატასინი — ზღვის იხვი.

Ⴁატი — ღერღეტი.

Ⴁატკანი — ჩჩვი­ლი კრავი (ნახე Ⴚხო­ვარ­ტან).

Ⴁატკი — ჩჩვილი თიკანი.

Ⴁატონი — მეპატ­რო­ნე, უფალი.

Ⴁაქანი — შეჭრილის კედლის მცირე რამ ვაკე.

Ⴁაქი, ბაქები — ზავთი, მუქარა, ანუ ტრა­ბახი.

Ⴁაქმაზი — Ⴋუ­რა­კი ნახე.

Ⴁაღა — კუს ბა­კა­ნი, გათლილი სა­ვარ­ც­ხლად, კი­ლოფად და სხ.

Ⴁაღანა — მცირე ტყვე.

Ⴁაღვა — (გაბაღვა და გაბაღ­ლარა­ვე­ბა) გლეჯა, გაგლეჯა.

Ⴁაღი, ბაღჩა — სა­­მოთხე, წალ­კოტი, ხილ­ნარი, მტილი ხეხილთა.

Ⴁაღლინჯა —

Ⴁაყაყი — მცირე გომბეშო ხმე­ლი­სა.

Ⴁაყილო — მდა­ბი­ოთა ესრე წაუხ­დე­ნი­ათ ლექსი Ⴁაბილო.

Ⴁაყლი — შალალი წათხი, თხრი­მ­ლი, ჩირ­ქი წყლუ­ლისა.

Ⴁაცქი — ნახე Ⴁატ­კი.

Ⴁაძი — სხვის საქ­მის მოქმედი.

Ⴁაწარი — მსხვი­ლი ღაზლი შეგ­რე­ხი­ლი (Ⴑაბელთან ნახე).

Ⴁაჭია, ბაცაცი — კურ­­დღლის შვი­ლი.

Ⴁახალა — მარ­თ­ვე, ყორანთა, ჭი­ლყუ­ავ­თა, კაჭ­კაჭთა და მისთანათა (ნახე Ⴋარ­თ­ვეს­თან).

Ⴁახტა, ბახტაკი —

Ⴁახჩა — ბაღჩა, ბაღი

Ⴁგერა — ხმა უსუ­ლოთა ნივთთა, ვი­თარ ქარისა, წყალთა, ეტლთა სლჳ­სა ანუ საკ­რავთა და მის­თა­ნათა.

Ⴁგოლვა, ბგოლვილი — ნახე გბოლვა, გბოლვილი.

Ⴁდვილი, ბღდვილი, ბრდღვილი — ნახე Ⴃღვილი.

Ⴁდვინუა, ბდჳნუარება — .

Ⴁდღუნა — (ვბდღუნი) დაკლულთ მფრი­ნ­ველთ გაწიწკნა.

Ⴁე, ბეი — არამონი.

Ⴁებერა — აბურცებული, აშუპებული ად­გილი.

Ⴁებერი — ბერი დიაცი, დედაბერ.

Ⴁებია — მამისა ან დედის დედა. // Ⴋე­ა­ნი, დედათ მოურავი, ყრმის ამ­ჭ­მე­ლი.

Ⴁებკი — ძონძი, ბებკული ძონძის ნა­კე­რები.

Ⴁებლი — გრძნების მოქმედი.

Ⴁეგარა — მებატონის სათხოვრისა და სა­მუშავოს აღსრულება.

Ⴁეგვა — (ვბეგუ, დავბეგუ) გალახვა ჯო­ხით. // Ⴋარცვალთა გამორჩევა ჯო­ხის ცემით ჩენჩოსა და თავ­თავ­თა­გან.

Ⴁეგთარა — მორკინული ჩასაცმელი სა­ო­მა­რი (ნახე Ⴟავშანთან).

Ⴁეგი, ბეგობი — პატარა გორა.

Ⴁედაური — ცხენი გუ­არიანი, ანუ ჰუ­ნე (Ⴚხენთან ნა­ხე).

Ⴁედეკი — დარღ­ვეული ნაპრალი.

Ⴁედენა — იმე­რუ­ლად სხუაობა, თაფაუთი.

Ⴁედი — სვე, ხვედრი, მოსასვლელი ვის­ზედმე კეთილი ან ბოროტი, ბე­დის­წერა.

Ⴁედითი — ცუდი, უხამსი, უგვანი.

Ⴁედისწერა — განჩინება ბედისა.

Ⴁედნიერი — კეთილის ბედის მქო­ნე­ბე­ლი.

Ⴁედნიერი — მუწუკი ფრიად მან­კიე­რი (ნახე Ⴀნთრაკი)

Ⴁევრეული — მრავალრიცხჳ.

Ⴁევრი — მრა­ვა­ლი (ნახე Ⴓმ­ცი­რესი). // Ⴜე­რილ­თა შინა ათი­ა­თა­სი (ნახე Ⴓშ­ტი).

Ⴁევრჯერ, ბევრჯელ — მრავალგზის, მრა­ვალჯერ.

Ⴁეზარი — {ბეზარი — შემაწყენელი, გა­მაბეზრებელი, ნახე აბეზარი, ბე­ზარს მოყვანი, — Ⴃავით Ⴙუბინა­შ­ვი­ლის ქართულ-რუსული ლექ­სი­კო­ნი}.

Ⴁეზეკი — ელუარე, ნათლიერი

Ⴁეზირგანი — ნახე Ⴃიდვაჭარი.

Ⴁეზღება — (ვაბეზღებ) დასმენა, შესმენა.

Ⴁეი — ნახე ბე.

Ⴁეითალი — ნახე Ⴁათალი.

Ⴁელადი — ეტიკი, მატარებელი, გზის მცოდ­ნე.

Ⴁელეკონი — კალანოსი, თერევინთო, ჩა­თ­ლაქუჩი, ხერკინა.

Ⴁელზებული — მთავარი ეშმაქთა. {ba al zebub ებრაულად «ცეცხლთა მბრძა­ნებელი»}.

Ⴁელი — დათვის ბოკვერი.

Ⴁელიასი — ებ­რა­ულად ეშმაკი, ავი, მავ­ნე.

Ⴁელტი — კორდის მონაკვეთი, მიწა ბა­ლახიანი, კუშა.

Ⴁელდარი — ღარის ხიდი, ხეეზედ გა­დე­ბული ღარი რუს გასატანად.

Ⴁელდოჯი — კედელში ფუღურო.

Ⴁემი, ბემონი — (Ⴒჳკი ნახე)..

Ⴁერა — დანიშნული ადგილი და­სად­გო­მელად გაჯუფთებულთა მორ­ბე­ნალ­თაგან და ეგევითართა მო­თა­მა­შე­თა (Ⴠელა ნახე).

Ⴁერვა — (ვჰბერავ, ვუბერავ) სამ­შვი­ნ­ვე­ლით ან საბერველით ცეცხლის ან­თე­ბა და გაძლიერება. // ნესტუთა და ორღანოთა შთაბერვით ხმის გა­მო­ღება და ძნობა (ნახე Ⴃაბერვა). // თხი­ერი ავსება ჰაერითა. // ქართ ქრო­ლა.

Ⴁერი — მოხუცე­ბუ­ლი, ხან­დაზ­მუ­ლი, ბე­რი კაცი. // მონაზონი, შავით მო­სი­ლი. // უფ­როსი, ვითარ ხე­ვის ბე­რი.

Ⴁერიკაცი — მო­ხუ­ცებული მდა­ბი­უ­­რად.

Ⴁერილოსი — Ⴁივ­რილი ნახე.

Ⴁერტყა, ბღერტა — (ვბერტყ, ვბღერტ) ქნევა საფენთა ანუ ტა­ნი­სა­მოს­თა, გინა ჯოხის ცემა მტვე­რის გა­სა­ცვნელად.

Ⴁერწი — უზვი, მდედრი არა მშო­ბე­ლი.

Ⴁეღო და ბეღელი — სახლი საძნე ანუ სა­ცავი მარცვალთა და ფქვილთა, ვი­თარ ამბარი, ორმო, ხარო, უმ­ცი­რესს ეწოდება ხელამბარი და მის უფროსს — ჯიროლა.

Ⴁეჩი და ბეცი — ცეტი <გას­ტე­რე­ბუ­ლი (ხშირად იხმარების წოდებითად ბე­ჩავ).

Ⴁეცება — (ვებეცები) ცეცება (Ⴑი­ა­რუ­ლ­ში ნახე).

Ⴁეწვი — ერთი მკედი თმათა, ბა­ლან­თა და მისთანათა (ნახე Ⴇმა).

Ⴁეწვი — და ბეწვეული მაღლის ფა­სის ტყავნი მხეცთა და ნადირთანი, გარ­დასაკრავნი ტანისამოსთა ზედა სით­ბოსთჳს.

Ⴁეწვის — კალამი სამხატუარო გა­მო­სა­წერი სახეთა.

Ⴁეჭედი — სამკა­უ­ლი თითთა. // Ⴋო­ჭ­რილი ღერ­ბ­სა ზედასახელი ვი­სი­მე, რო­მელ­საც დაასმენ სი­გელ­თა ზე­და და მოწ­მობათა, ხო­ლო მო­წე­რი­ლო­ბა­თა დასტჳფრევნ მის მიერ გა­რედამ. // Ⴌიშანი რომლისამე სულ­იერისა საი­დუმლოსა, ვითარ ბე­ჭედი ნიჭისა სუ­ლისა წმიდისა, ე.ი. მჳრონი. // Ⴁეჭედი ეწოდების სტამ­ბათა შინა გა­მოს­რულ­თა წიგ­ნ­თა, არა ხელ­ნა­წერ­თა.

Ⴁეჭდის მცველი — მნე ბეჭდისა.

Ⴁეჭდვა — (ვბეჭდავ) დატჳფრვა.

Ⴁეჭვა — (ვბეჭავ) ჩაბეჭვა, ქსოვაში ჩა­კურა.

Ⴁეჭტ საშუალი — მხართა შორის ად­გი­ლი.

Ⴁეჭი, ბეჭები — ტანსა შინა ცხო­ველ­თა­სა ორნი ფიცარნი ძულისანი მხა­რ­თა ქვეშა ზურგით კერძო.

Ⴁეჰემოტი — ზღჳს კამბეჩი.

Ⴁზა — ბზის ხე (Ⴁაია ნახე).

Ⴁზაკუნი — (ებზაკუნება, მიებ­ზა­კუ­ნე­ბა) უშვერი სლუა (ნახე Ⴑი­ა­რულ­ში).

Ⴁზარვა — დახეთქა (ნახე Ⴁძარვა).

Ⴁზარი — თოვლი ყინვისაგან დაბ­ზა­რუ­ლი (Ⴇოვლთან ნახე).

Ⴁზე — ნალეწი ძნათა პურისა და ქე­რი­სათა.

Ⴁზეწვია — .

Ⴁზიკი — .

Ⴁზინვა — (ბზინავს, ბზინვარებს) ელ­ვა­რება ჭიქათა, მეტალლთა და მი­ს­თა­ნათა.

Ⴁზინვარება

Ⴁზობა — ბაიაობის კჳრა, რომელია დღე­სასწაული ქრისტეს შესლჳსა Ⴈე­რუსალიმად.

Ⴁზუვილი — ბუზთ ხმიანობა (ბუზი ბევ­რი ბზუვის, ფუტკართან ყველა ტყუ­ვის).

Ⴁია — გარეული წურილი კომში.

Ⴁიბილო — თავთა და ყბათა ქვეშე მფრინველთასა ამოსული ხორცი წითლად სავარცხელივით.

Ⴁიბინი — (ბიბინებს) ქარისაგან მოძ­რა­ვობით ფერდფერადობა მდე­ლო­თა.

Ⴁივრილი, ბივრიტი, ბერილოსი, ბერილიონი, ბერილჳონი — ცის­ფე­რი თუალი ზღუათა შინა პოვებული.

Ⴁიზი — მოკლე პალო მიწაში და­სარ­ჭო­ბი სროლით სათამაშო ყრმათა.

Ⴁიზოვანი — თივა აბრეშუმის მსგავ­სი.

Ⴁილიკი — ვიწრო გასავლელი (ნა­ხე Ⴂზა­ს­თან).

Ⴁილწი, პილწი — არაწმინდა, სა­ძა­გე­ლი, საზიზღი

Ⴁინა — დანიშ­ნუ­ლი სადგომი ანუ სამ­ყოფი ადგილი ვი­სიმე. // Ⴑა­ფუძ­ველი, ვითარ ამ საქმეს ბინა არა აქუს.

Ⴁინიანი — საფუძვლიანი.

Ⴁინდი — შეღამება, დღის დასასრული და ღამის შემოსლვა.

Ⴁინძური — ნებსით მცონარი.

Ⴁიჟიკი და ბიჟინა — ირმის ნუკრთ სა­ხე­ლი და ხადილი მათი.

Ⴁირება — ვაბირებ) მოცთუნებით მო­ნა­დირება, მოზიდვა გაძრახება.

Ⴁირილჳონი — ბიროლი (ნახე Ⴁივ­რი­ლი).

Ⴁირთჳ — მრგუალი ბურთი, ანუ ზარ­ბაზ­ნის გულა.

Ⴁირკი — ოქროს ღილი, ანუ ჭდე.

Ⴁისონი — ძველებურად ქსოვილი რა­მე ელვარე (Ⴆეზი ნახე). // Ⴑამ­ღუ­დე­ლ­თმთავრო შესამოსელი გა­რე­დამ.

Ⴁისტი — ფიფანური (ნახე Ⴔოლი).

Ⴁისტი — თუალში ფრჩხილი.

Ⴁიცი — მლაშე მიწა უნაყოფო.

Ⴁიძა — მამისა ანუ დედის ძმა.

Ⴁიწი — მანკიერება, ანუ ნაკლებობა.

Ⴁიჭი — ბოშვი, ბოვში, ბიჭები.

Ⴁიჯება — (ვაბიჯებ) ბიჯის გარ­დად­გმა, ნაბიჯით სიარული.

Ⴁიჯი — ერთის ფეხის გარდადგმა და ნა­ბიჯი მეორის გარდანცულება რო­მ­ელ ორივე ერთად შეიქმნას 5 ტერ­ფი ფეხისა, ანუ ერტჳ მხარი, ხო­ლო ლაჯი ფეხების გაშორებით დგო­მა ერთს ნაბიჯზედ.

Ⴁლაგვი — ბოკო, ჩლუნგი, გა­უ­ლე­სავ­ი, დალაბრა.

Ⴁლანდვა — (ვბლანდავ) ხლართვა, ჩმახ­ვა, საჩქაროდ მიბმა-მობმა. // Ⴓთა­ვბოლო ლაპარაკი.

Ⴁლანტი — მოსქე სასმელი ანუ ღვი­ნო. // Ⴋფრინველი მძიმედ მფრი­ნა­ვი.

Ⴁლარდნვა — (ვბლარდნი) შებ­ლარ­დ­ნა, გახვევა, შეხვევა.

Ⴁლარჯი — ხმიადი (სომხურისაგან ბა­რაჭ), ბლარჯობა უცომოების კჳ­რა.

[Ⴁლენცარა — ნახე Ⴂვიმრა]

Ⴁლიგვი — ბლაგვი, ჩლინგი.

Ⴁლიკვი — ქისტი (ნახე Ⴋუჭი), ბლი­კუ­ნა (ვბლიკუნი), ქურჯუნა, ჯგუ­ლე­მა.

Ⴁლისტი — სათავისთავო ანუ სა­ხალ­ხო აგარაკი, ხოდაბუნი და მის­თა­ნა­ნი (ნახე Ⴞასი).

Ⴁლუ — ენაბორძიკი, ენაჩლინგი.

Ⴁმა — (ვაბამ) კრვა, მიკრვა, შეკრვა.

Ⴁმო დიდი — მუწუკი.

Ⴁნდუ — ბნელად საჩინარი ან მიუმ­ხუ­დარი უკუნი.

Ⴁნედა — (ვბნდები) ჟამად გრძნობისა და ცნობის მიხდა. // Ⴑენია ჟამითი ჟა­მად მომსლველი.

Ⴁნედიანი — ამავე სენით გვემული.

Ⴁნევა — (ვაბნევ) ფანტვა, დაბნევა.

Ⴁნელითი — ბნელი ადგილი (ნახე Ⴑა­პ­ყრობილესთან).

Ⴁნელი — ნათლის მოკლება.

Ⴁობოლი — დიდი ჭია.

Ⴁობღანი — დაირა, დაფი, ტყა­ვ­გადა­კ­რუ­ლი საკრავი. // Ⴑხვაგან უხ­მა­რი­ათ ნაცულად ქნარისა, ვითა ება­ნი­ცა.

Ⴁობღვა, ბორდღვა — ოთხზედ სია­რუ­ლი (ნახე Ⴑიარულში).

Ⴁოგა — მცირე ხიდი მიწადაყრილი, ბო­გირი მოდიდო ხიდი ან საგუბარი.

Ⴁოგანო — უაგარაკო გლეხი, ეული, ტა­ბარუკი.

Ⴁოგანო — მოსავალთ მავნე მწერი.

Ⴁოდიში — სიტყჳთ და საქციელით კა­ცის სიამოვნება, ანუ დაურვება გუ­ლნაკლებობისა.

Ⴁოდვა — (ვბოდავ) როტვა, ბლანდვა, უქ­მი ლაპარაკი. // Ⴓგზოდ სი­არუ­ლი.

Ⴁოვრი — დიდი ბუზი.

Ⴁოზა — ფეტვის ბურახი.

Ⴁოზი — როსკიპი.

Ⴁოიკი — ორი წლის ხარი (ნახე Ⴆრო­ხასთან).

Ⴁოკვერი — ბოხვერი მოზდილი ლეკ­ვო ლომთა, ვეფხთა და მისთანათა.

Ⴁოკვი — კორაფი, ქორაფი.

Ⴁოკილი და ბოკელი — ქორის ფეხ­სა­ბა­მი თასმა ან ზონარი ვითა ბორ­კი­ლი.

Ⴁოკლვა — მობოკლვა ოქროს თმათ შე­მოხვევა მკედთა ზედა, ანუ­ს­ხუა­თა მეტალლის აშკთა, გინა ქადათა ზე­და ცომისა და ეგევითართა.

Ⴁოკო კ — იდურნაცვეთი იარაღი.

Ⴁოლად — ბლომად, მრავლობით, სავ­სებით.

Ⴁოლი — კუამლი; ბოლება (ვაბოლებ) აკო­მ­ლება.

Ⴁოლო — საქმისა ანუ ჟამის და­სას­რუ­ლი. // Ⴉუდი მფრინველთა, თევ­ზ­თა, გველთა და მისთანათა. // Ⴉი­დუ­რი გრძელთა ნივთთა ვითარ თა­ვი და ბოლო ჯოხისა, ძელისა და მის­თანათა. // Ⴕვემოთი მდე­ბა­რეო­ბა ადგილთა მთაბარობის მი­ხედ­ვით, ვითარ სოფლის ბოლო ზე­დამ­დე­ბარით მამულებითურთ.

Ⴁოლობეჭედა — .

Ⴁოლოკარკაზი — მიმინოს უმცირეა, ფრთა­ნი მისნი იხმარებიან მო­სარ­თა­ვად. ომაინ.

Ⴁოლოკი — .

Ⴁოლონდელი — ნაბოლოვარი, უკა­ნა­ს­კნელი, ბოლონდელი სიტყვა.

Ⴁოლოს, ბოლოს დროს — უკა­ნას­კ­ნელ.

Ⴁოლოს — მოდება (ბოლოს მო­ვუ­დებ) დასრულება, გათავება.

Ⴁოლუქი — გუნდი.

Ⴁოლუქბაში — გუნდისთავი.

Ⴁოლქვი — ბალახი, ძირი ხახვისა ან ნივ­რის გუარი.

Ⴁომონი — სვეტი კერფთა აღ­სა­მარ­თავ­ი. // Ⴀნუ ტაძარი მათი.

Ⴁონდი — გაბმული ხიდი.

Ⴁონძიტა — პირმოტეხილი დერგი, ქი­ლა და მისთანანი.

Ⴁოჟი — ახალი პარკი ყაჭისა,

Ⴁორა — ძერას ჰგავს და უდიდესი მი­სია.

Ⴁორა და ბორანი — მაწონდასხმული საჭ­მელი.

Ⴁორა და ბორაკი — ნახე Ⴁავრუკთან.

Ⴁორბალი — ფრთებიანი გინა კბი­ლე­ბი­ა­ნი საბრუნავი მაშინათა, ვითარ წის­კჳლისა, საჟამნოსი და ეგე­ვი­თარ­თა. // Ⴕარი გრიგალიანი.

Ⴁორბოქი — (ვბორბოქებ), სიანჩხლით მოუსვენრობა, დრტჳნვა და ლაპარაკი მდურვისა.

Ⴁორგა — (ვჰბორგ) განრისხება და აღტაცება გულისწყრომითა. // Ⴂაგიჟება, შეშლა გონებიდამ.

Ⴁორდღვა — .

Ⴁორეასი — ქარი ჩრდილოეთისა.

Ⴁორი, ბური, ბურუსი — ხმელი ნისლი მტვე­რის მსგავსი (ნახე Ⴌისლთან). [სიც­ხის ბორი].

Ⴁორიალი — (ბორიალებს, აბო­რია­ლებს) ფრიალი, ფარფარი.

Ⴁორკილი — ფერხთ შე­საკ­რა­ვი ჯაჭვი რკი­ნისა, ხელ­ბორკილი არს შე­საკრავი ხელ­თა, ხოლო ქე­დისა და­დი­ანური და სახივი.

Ⴁორობანი — ხე მაღალი კეთილ ჩრდი­ლო­ვანი, შობის წინა დღეს სა­კით­ხავ­ში ხოლო სრულს დაბადებაში სწე­რია: მაგრილობელი.

Ⴁოროტი — ავი, ძვირის შე­მამ­თ­ხვე­ვე­ლი, ვნების მომცემი.

Ⴁოროტის მოქმედი — ძვირის მოქ­მე­დი.

Ⴁოროტსვიანი — ავის ბედისა, შავ­ს­ვი­ა­ნი.

Ⴁორტვა, ბორდღვა, ბღოტვა, ბობღვა — Ⴑიარულში ნახე

Ⴁორცვი — სერი, პატარა გორა (ნახე Ⴋთა).

Ⴁორძიკი — (ვბო­რძიკობ) ფეხის შებრკოლება.

Ⴁორჯი — ბორჯა­ლი (თათრულად ეწოდების ვალ­სა) ქართულად და იმერულად უხმობენ პაემანსა, ვადა­სა.

Ⴁორჯღლი — ხში­რი კაპები ან რო­კები ხი­სა (Ⴂრჯღა ნახე), ბორ­ჯ­ღ­ლე­დი ორ­კაპი.

Ⴁორჯღლიანი, ბორჯღლებიანი — ხე კა­პებიანი.

Ⴁოსელი — გომი, საძროხე სახლი.

Ⴁოსტანა — ობობას მსგავსი ჭია გესლიანი, სანეხვეთა შინა მძრომი.

Ⴁოსტანი — მტილი.

Ⴁოსტნეული — მხალი და რაჲცა მო­სა­ვა­ლი არს ბოსტნისა.

Ⴁოტვა — (აბო­ტებს, მიაბოტებს) დიდ­თა ცხოველთა სიარული, ვითარ სპი­ლო­სი და მისთანათა (ნახე Ⴑი­ა­რუ­ლ­ში).

Ⴁოტი — თხის ერკემალი (ნახე Ⴇხას­თან).

Ⴁოტოტი — სქელი და დიდი წვინტლი (Ⴞრასტი ნახე).

Ⴁოქვენი — პატარა მუცელი, დიდს მუ­ცელს ქვეშეთი.

Ⴁოქონოტი, ბოქონოცი — არდაგი, წინ მი­საფენი ფეშტამალი წელს ქვევით, ფეშ­ტამალი.

Ⴁოქოული — იასაული, ბოქოულთ უხუ­ცესი, უფროსი მათი.

Ⴁოღლამო — ხმელი თევზი მჟავით მგბა­რი.

Ⴁოღლიწო — ღვინოში დამბალი პური საჭმელად.

Ⴁოყვი — ხოკი, ხოკერი, ხის ქერქის ჭურ­ჭელი.

[Ⴁოყინი — ].

Ⴁოშვი, ბოშვი — იმერულად, მარტ­ვი­ლი მესხურად, ყმაწვილი.

Ⴁოჩოლა — გამოზამთრული ხბო (ნახე Ⴆრო­ხა).

Ⴁოცომკალი — დიდი მკალი, უფრო მოგ­რძე და ფეხმოკლე.

Ⴁოძალი — ორპირი ისარი (ნახე Ⴈსარ­თან).

Ⴁოძება — უფროსისგან უმ­ცირე­სი­სად­მი მიცემა, ხოლო უმცროსისგან უაღ­რესთადმი ითქმის მირთმევა და ამად ვუბოძებ 1 პირსა შინა ძვირად იხ­მარების, თუ არა ფრიად უაღ­რეს­თა­გან.

Ⴁოძი — ხის სვეტი.

Ⴁოძკინტი — პატარა ბოძი ძველთა შე­ნო­ბა­თა გვერდიდამ შედგმული და­სა­მაგ­რებლად.

Ⴁოჭკო — ჩენჩილი ბეწვი ქუდთა ღარ­თ­თა.

Ⴁოხვერი — ნახე ბოკვერი

Ⴁოხი — მსხვილი და დაბალი ხმა.

Ⴁოხოხი — ხცურის ტყავი მოქნილი ან მის­გან შეკერილი ქუდი.

Ⴁოხჩა — ჩალთა ბუდე მოთხვითი.

Ⴁჟირი — უგულო ფეტვი და მის­თა­ნა­ნი; კულად ბჟირი (ნახე ჟირი).

Ⴁჟიტი — მართვე წეროსი, სავათისა და მისთანათა.

Ⴁჟუვილი — ნახე Ⴏუვილი.

Ⴁჟუტვა — (ბჟუტავს) ბნელად და უნათ­ლოდ ბდვინვა სანთელთა, ბაზ­მაკ­თა და მისთანათა.

[Ⴁრა — გაბრა, ბრაგვანი]

Ⴁრაგა — სპონდიო, ზღუაში ქვა უხი­ლა­ვად.

Ⴁრაზი — ცოფი, ძნელი სიცოფე.

Ⴁრაზიანი — ცოფიერი, ბორგუნეული, მრის­ხანე.

Ⴁრალება — (ვაბრალებ) შესმენა, ბრა­ლის დადება. // (Ⴅიბრალები) შეს­მე­ნის ქვემდებარება. // (Ⴅებ­რა­ლე­ბი, მებრალება) სიბ­რალულის ქო­ნე­ბა.

Ⴁრალეული — ბრალის მქონე, დამ­ნა­შა­ვე, შემცოდე.

Ⴁრალი — დანაშაული, შეცოდება.

Ⴁრანგჳ — დათჳ

Ⴁრანძი ბ — ებკი, ცუდი ძონძი.

Ⴁრაწი — გრაკლის ხე.

Ⴁრბო — დუნდგო, ვითრა ბრბო ხალხი.

Ⴁრგე — კაცი ტანოვანი და წარ­მოსა­დე­გი მშვენიერად.

Ⴁრგჳლი და ბრყჳლი — შავი ნიშანი.

Ⴁრგუ და ბრგვილი — ნახე Ⴄნა ბრგუ­ნი­ლი.

Ⴁრდღჳნვა — (ბრდღვინავს) ლომთ მუღ­რობა, ზახილი ანუ ტოტით მიწის გლე­ჯა მრისხანებისგან.

Ⴁრდვინვა — ნახე Ⴁრდღჳნვა.

Ⴁრდოვილი — ნახე Ⴃოვილი

Ⴁრე — მტვერი ბზე ნარევი.

Ⴁრეცა — (ვიბრიცები), ფრანჭვა, თავ-ტა­ნის გრეხვა უხამსურად.

Ⴁრიალი — (ვაბრიალებ) თუალთ ზე და ქვე ბრუნება. // Ⴑაჭურველთ ტრი­ა­ლე­ბა ჰაერში.

Ⴁრილიანტი —

Ⴁრინჯაო — ორი წონა სპილენძი და ერ­თი წონა თუთია ერთად გარეული გაყ­ვითლდების, რომელსა ოქ­რო­მჭე­დელ­ნი უწოდებენ ბრინჯაოდ, მაფ­რა­ხად და ტომბაკად, ხოლო თით­ბე­რი არს ბუნებითად ყვითელი სპი­ლენ­ძი.

Ⴁრინჯი — ქრთილი გუარი თეთრი მარ­ცუალი.

Ⴁრინჯის ხე — Ⴀკაკი ნახე.

Ⴁრიყვი — უწურთნელი, უზდელი, რე­გ­ვენი.

Ⴁრკენა, პრკენა, ბრყენა — ოლე.

Ⴁრკიალება, ბრკინუალება ბრწყინ­ვა­ლე­ბ­ა, ელვარება, ბზინვარება.

Ⴁრკმა, ბრკოლა — (ვუბრკმობ, მებ­რ­კმის) ფეხის შეცთენა, ბორძიკი.

Ⴁრმა — უთუალო, უსინათლო, ვერ მხედ­ველი. // Ⴂონება დახშული, დაბ­რმობილი გონებით.

Ⴁროლი — ბიროლი, დამანი, ბუნებით თეთ­რი ქუა გამჭვირვალე, ანუ ჭი­ქის­გან შემზადებული, ლექსი ესე წარ­მო­ებს ბერძულისაგან βήρυλλος, ლა­თ­ინურად Beryllus (ნახე Ⴁერილოსი, Ⴁივ­რილი), ხოლო ბროლსა სა­ქუთ­რა­დ ეწოდება დამანი.

Ⴁროწეული — .

Ⴁრპენი — პრპენი, ტყვია ანუ კალა.

Ⴁრყვილი — იხილე Ⴁრგჳლი.

Ⴁრუ — თავის ტრიალი და თუალთ არე­ვა (ნახე Ⴇავბრუ), თავსბრუ დაეს­ხა.

Ⴁრუნება — (ვაბრუინებ) ტრიალება, მი­მოქცევა.

Ⴁრუნვა — (ვბრუნავ) ტრიალი

Ⴁრუნვა — ღრამმატიკულად ცუალება სა­ხელთა და სხ.

Ⴁრუჟი — ძალა სასმელთა.

Ⴁრუტიანი და ბრუციანი — მარღი, თუ­ა­ლით შორს ვერ გამრჩევი.

Ⴁრძანება — (ვბრძანებ) თქმა ან თქმუ­ლი უაღრესისა.

Ⴁრძანება — (ჰბრძანდების) ითქმის უაღრეს­თათჳს ნაცულად არს, ჰგიეს, იმ­ყოფება და სხ. ამის გამო იშვიათად იხ­მარების 1 პირსა შინა, ამას სხვა­დას­ხვად განავითარებენ ზედდა­დე­ბულ­ნი მარცვალნი ვითარ: მობ­რძა­ნე­ბა, დაბრძანება, წაბრძანება და სხ., ხოლო უმცროსთათჳს იხმარების ლექ­სი ხლება, ახლავს (ნახე Ⴋუნ).

Ⴁრძენი — ფრიად გონიერი, ანუ მეც­ნი­ე­რი.

Ⴁრძმედი — მეტალლთ სადნობი ქურა.

Ⴁრძოლა — დიდი შუღლი, ომიანობა. (ვიბ­რ­ძვი, ვებრძვი, ვჰბრძავ) შებმა.

Ⴁრძვილი — წყლული, ანუ და­კო­დი­ლო­ბა, ჭრილობა.

Ⴁრწკალი, პრწკალი — თხლად ანახ­ლე­ჩი მეტალლისა, ხისა და მის­თა­ნა­თა.

Ⴁრწამლი, ბურწუმელი — ეკალი, ღიჭი.

Ⴁრწყინვა — (ჰბრწყინავს) ელუარება, ნა­თება (Ⴁრკიალი ნახე). [Ⴁრკი­ა­ლე­ბი­საგან მოდის ეს სიტყვა, ხო­ლო ბრკიალება — იალ-ცი­ა­ლი­სა­გან.]

Ⴁრწყინუალე — ელუარე, ბზინუარე, ანუ ნათლის ფერი.

Ⴁრჭალი — გაშლილი ხელის ნები მცი­რედ თითების მოკაკვით და­სა­ჭე­რად რისამე, მაგალითად, რომელსა (ღმე­რ­თ­სა) გიპრყრიეს ქუეყანა ბრჭა­ლითა, სძლის პირის ხმა. // Ⴆოგ­გან ფეხის ჩონჩხი. // Ⴒოტი კლა­ნ­ჭიანთა ცხოველთა.

Ⴁრჭობა, ბრჭუალი — (ნახე Ⴁჭობა) ბჭუ­ალი.

Ⴁრჯა — დადგმული ზვინი ძნათა, ძნე­უ­ლი.

Ⴁრჯგუ — გვიან მოქმედი, ანუ გო­ნე­ბით მძიმე. // Ⴌიშანი ასოსა უ პრო­სო­დიასა შინა.

Ⴁრჯენა — (ვიბრჯენ, ვებრჯინები) სლუ­აში არგანის ხმარება, ანუ დგომა­ში მას ზედა დანდობა.

Ⴁტყვნა — (ვბტყვნი).

Ⴁუ, ბუვი — თავ­დიდი მფრი­ნ­ვე­ლი ღა­მი­სა.

Ⴁუბკა — წყალში გაქ­ნილი და მო­დუ­ღე­ბული ფქვი­ლი­სა ან სა­ხა­მებ­ლის ფა­ფა, ხმა­რე­ბული წიგნის მკუ­რ­­ელ­თა­გან და­საკერებლად ქაღალდებისა და სხ.

Ⴁუბუნი — Ⴂუგუნი ნახე

Ⴁუგვა — Ⴃაბუგვა ნახე

Ⴁუგრი — მომ­ს­რ­ველი. // Ⴉა­რა­ბა­დინ­ში ეწოდების მსხმოთა მუ­წუკ­თა, ვი­თარ კუა­ვი­ლსა, წითელასა და სხ.

Ⴁუდე — მფრინველთ ბუნაგი, ანუ ნა­დირთ ჩიბე. // Ⴘალითა წიგნთა, ანუ თვალ­თა პატიოსანთა და მისთანათა შთა­სადებელი. // Ⴞილთა და კერკთ ჩენ­ჩო, ანუ წენგო. // Ⴕუთუთო თუა­ლ­თა. // Ⴕარქაში საჭურველთა.

Ⴁუდეშური — ყურძენი გრძელ მარც­უ­ლი­ა­ნი (ნახე Ⴗურძენთან).

Ⴁუერი — ბური (ნახე Ⴁორი).

Ⴁუზამკალი, ბუზანკალი, ბუზვი — ხვას­ტაგთ მკბენარი მწერი.

Ⴁუზი — ბოცომკალი, შავი მწერი.

Ⴁუზღუნი — (ვბუზ­ღუ­ნებ) დრტჳნვა, მურ­მური, ჩუმად სამ­დუ­რავის ლა­პა­რა­კი, ბუდბუდი, ბუტბუტი.

Ⴁუკი — რქის ნაღარა, ნობათი, ტაბ­ლა­კი.

Ⴁუკობა — ბუკით თემთ შემოკრება, ბუკ­ტაბლაკობა.

Ⴁუკიოტი, ბუკნაწო — პატარა ბუ

Ⴁუკტაბლაკობა — კურა, ცემა ბუკთა და ტაბლაკთა.

Ⴁულბული — ვარ­დის ჩიტი, ხმა­შვე­ნი­ე­რი, ია­დო­ნი.

Ⴁულული — მა­გო­ლი, თივის ხე­ლე­უ­ლი.

Ⴁუმბერაზი — [მუ­ბე­რაზი] გმირი. ძლიერი, თავისთავ მებრძოლი.

Ⴁუმბული — გერმა, ფრინველთ ნაკ­რ­ტე­ნი.

Ⴁუნაგი, ბუნაკი — ნადირთა, ანუ თევზ­თა სადგური ბუდე.

Ⴁუნება — ძალი მოქმედებითი თჳ­თოე­უ­ლი­სა არსისა. // Ⴜესი ბუნებისა დაც­ვული ყოველთავე ქმნილთა შო­რის. // Ⴇჳსება, თჳთება, მოდგმა.

Ⴁუნებითი — განთჳსებული, გან­კუთ­ნვ­ი­ლი ბუნებისად.

Ⴁუნი — ტარიშუბისა ანუ იარაღთა ხელ­თსაქმარისათა.

Ⴁუნიკი და ბურნუკი — სათიხარი, ხმლის ქარქაშის ბოლო.

Ⴁუნიობა — დღე-ღამის გასწორება მარ­ტ­სა სეკდემბერსა შინა, მოიქცეს რა მზე იუნისს საზამთროდ და დე­კემ­ბერს საზაფხულოდ, მას ჰქვიან ნა­ბუნიობი.

Ⴁუჟი ან ბრუჟი — ნახე Ⴃაბუჟება, Ⴃა­ბუ­შება.

Ⴁუჟღენდი წითლის საღებავის ჭია.

Ⴁურანი — მსუბუქი ძილი და მო­ლან­დე­ბა საფიქრებელისა რისმე.

Ⴁურაული — მწყაზარი ქორი, შავსა და წი­თელს საშუალი.

Ⴁურახი — ბოზა ფეტჳსა, ქერისა და მის­თანათა.

Ⴁურბურა — ნედლი ქარქვეტი.

Ⴁურბუშელა — გოქშო.

Ⴁურდო — ფეტვის ნალეწი, ანუ ბზის მტვე­რი (ვიეთნიმე ხმარობენ დურ­დოს მაგიერადაც).

[Ⴁურენი — ნახე Ⴁუჯერი]

Ⴁურეჯი — ცომის ვარცლი.

Ⴁურვა — (ვბურავ) დახურვა.

Ⴁურვაკი — დიდი გოჭი.

Ⴁურვილი — დახურვილი, და­ფა­რე­ბუ­ლი, ბურვილი ტევრი.

Ⴁურთი — ბირთვი მეშისა სათამაშო, სა­ასპარეზო.

Ⴁურთაობა — (ვბურთაობ) თა­მაშობა ბურ­თი­თა.

Ⴁური — ბურუსი (ნახე Ⴁორი).

Ⴁურნა, ბურნაკი — ღვინის ქინქლა.

Ⴁურნუთი — (ბურნაოთი თურქთ ენით ცხვი­რის ბალახი) დაფქული თამბაქო მო­საწევად.

Ⴁურნუთი კოლოფი — ჭურჭელი ბურ­ნუ­თისა.

Ⴁურნუკი — ნახე Ⴁუნიკი.

Ⴁურღული — მოხარშული და და­ცეხ­ვი­ლი ხორბალი საკორკოტე.

Ⴁურცი — .

Ⴁურძგნა — (ვბურძგნი, გავბურძგნი) ცუ­დად გაწეწა თმათა.

Ⴁურჯი — გოდოლი, დიდი კოშკი. // Ⴆო­დიაქოს ნიშანი, ეტლი, ვარს­კუ­ლავთ ბურჯი (ნახე Ⴆო­დი­ა­ქო).

Ⴁურჯღული — დიდრონი ნაპერწკალი.

Ⴁუსნარი — კორდი მა­ღალ­ბა­ლა­ხოსა­ნი.

Ⴁუტბუტი, ბუდბუდი — ბუზღუნი.

Ⴁუტკი — გამონასკული ხილი შემ­დგო­მად დაყვავილებისა.

Ⴁუქი — ქარიანი თოვლი (ნახე Ⴇოვ­ლ­თან).

Ⴁუქნა (ვბუქნავ) მუხლზედ ჩაჯდომა ცეკ­ვაში (ნახე Ⴇამაშობა).

Ⴁუღა — (ოთხფ.) კურო, დაუკოდავი მოზ­ვერი მოსაშენებლად შენახული (ზრო­ხასთან ნახე).

Ⴁუღაური — სვეტისთავი, სამერხული.

Ⴁუღრაობა, მუღურობა — ხართაგან რქე­ბით ჭიდილი და მიწის გლეჯა.

Ⴁუში შ — ობილი არა სჯულიერითა მეუღ­ლეობითა.

Ⴁუშტალეღვი — ადრეული.

Ⴁუშტი — ქანთილი, პარკი ცხოველთ შარ­დისა. // Ⴜყალთა ზედა წვი­მისა­გან ამომჯდარი ბუშტები, რომელიც მსწრაფლ გაჰქრებიან და მისთანანი.

Ⴁუჩქი, ბუჩქნარი — დაბალი ფიჩხი (ნა­ხე Ⴒევრთან).

Ⴁუცუცი — თუალთ ქუთუთოების დაბღნეძა.

Ⴁურგი — პატარა ზღარბი.

Ⴁუწუწი — ცუდი თმა, ბურძგლი, გა­ბურ­ძგნული (ნახე Ⴇმა).

Ⴁუჭონი — დახალული ქერი, ხალი ქე­რი­სა.

Ⴁუჭულა — პატარა წისქვილი. // Ⴈმე­რუ­ლად პატარა ფაცხა.

Ⴁუხარი — კე­დელ­თა შინა სახ­ლი­სათა და­ტა­ნე­ბუ­ლი საცეცხლური.

Ⴁუხუნი — (ბუ­ხუ­ნებს) ლომისა ან ღო­რის ბრდღვი­ნ­ვის ხმა, დრუხუნი.

Ⴁუჯერი — ბურენი, ჭურჭელთ შე­საწ­ყო­ბი ხის თარო.

Ⴁღავილი — (ბღავის) ცხვართ ხმია­ნო­ბა.

Ⴁღარტი — ბარტყი მართვე მფრინ­ველ­თა.

Ⴁღვერა — (ვუბღვერ) სიძულილით ან რის­ხ­ვით შეხედვა.

Ⴁღლარძუნი — (ებღლარძუნება, ბღლარ­ძუნობენ) უგვანის ჭიდილით თა­მაშობა.

Ⴁღნეძა, ბღნეჯა — (იბღნიძება, იბღნი­ჯე­ბა) ღმეჭა, ღრეჯა, უმსგავსოდ შეჭ­მუხნა პირის სახისა.

Ⴁღოტვა — (ბღოტავს) ბორტვა, ბორდ­ღ­ვა, ოთხზედ სლვა (ნახე Ⴑი­არულ­ში).

Ⴁღუარი, ბღორი — ჩრდილოეთი. Ⴑხვა­გან სამხრეთად სწერია, მაგრამ ჩრდი­ლოეთი უფრო მართალია, რად­გან ბღორი მიღებულ არს ბერძული ლექ­სი­საგან ბორეასი და სამხრეთის სა­ხელი არს სხვა (ე.ი. Ⴇემანი ნახე).

Ⴁღუვილი — (ბღუვის) ხართ ხმიანობა

Ⴁღუნძვა — (ვბღუნძავ, ვიბღუნძები) შე­კუმშვა, მოკრება ზღარბთა, წურ­ბელ­თა და მისთანათა.

Ⴁღურიალი — (ბღურიალებს) ღავილი, ტი­რილი ცუდის ხმით (ნახე Ⴒი­რილ­თან).

Ⴁღუჯი — მუჭი, პეშვი (ნახე Ⴋუჭი).

Ⴁძანება — ნახე ბრძანება

Ⴁძარვა — (ვჰბძარავ) გაგლეჯა, და­ხეთ­ქა, განბძარვა, მცირედ გატეხა.

Ⴁჭე, ბჭენი — შესავალი სასახლეთა, ტა­ძართა, გალავანთა, ქალაქთა და მი­სთანათა.

Ⴁჭე, ბრჭე — შუაკაცი გამორჩეული მო­ჩივართაგან გასასინჯავად ცი­ლო­ბი­სა მათისა, მოსამართლე, მედ­ია­ტო­რი.

Ⴁჭობა — (ვბჭობ) სამართლობა, გაბ­ჭო­ბა. // Ⴂანსჯა ვითარ კაცი ბჭობ­და, ღმერთი ეცინოდა.

Ⴁჭოვანება — ბჭენი, შესავალნი.

Ⴁჭუალი, პჭუალი, ბრჭუალი — აგე­ბუ­ლე­ბი­სა შინა გათანგჳთ ტკივილი სხვა­დასხვას ადგილას.

Ⴁჯენა — (ვიბჯენ, ვიბრჯენ) ნახე Ⴁრჯე­ნა.

Ⴂ

Ⴂ — ქარაგმიანნი ლექსნი: გხნ~ — გი­ხა­რო­დენ; Ⴂ~ი — Ⴂიორგი და სხ. Ⴀსოსა ამას ზედა არიან ზედდადებულნი ესე ზმნა­თანი: გან, გა, გამო, გარდა, გადა, გარ­დამო, გარდმო, გადმო. Ⴋა­გა­ლი­თად, განვაღებ, გავაღებ, გამოვიღებ, გარ­დავიღებ, გადავიღებ, გარ­და­მო­ვი­ღებ, გარდმოვიღებ, გად­მო­ვიღებ. Ⴄგ­რეთ­ვე სახელზმნანი: გან­ღე­ბა, გა­ღე­ბა, გამოღება და სხ. Ⴂ იხ­მა­რების მა­პი­როვნებელად ზმნათა მე­ო­რისა პი­რი­სათა, რომელთაცა პირ­ველ­სა პირ­სა აქუს მ, ვითარ მაქუს, გაქუს, მრწამს, გრწამს, მინდა, გინდა, მიქმ­ნი­ეს, გიქმნიეს, მექმნა, გექმნა და სხ. [იხი­ლე ასო Ⴋ]. Ⴄგრეთვე ყოველთა ზმნა­თა პირ­ნაკ­ლ­თა, რაჟამს მოქ­მე­დე­ბა მიეჩემების მე­ო­რესა პირსა, ვი­თარ: გიშენებ, გიშენებს, გიწერ, გი­წერს. Ⴀნუ გაშენებ, გაშენებს, გწერ, გწერს, გიკითხავ, გიკითხავს, გაქებ, გა­ქ­ებს და სხ. Ⴂ იხმარების ზოგჯერ ნაც­ულად კ, ვითარ: გალატოზი — კა­ლა­ტოზი, გატა — კატა, გერკი — კერკი, გუ­რკა — კურკა, გვიცა — კვიცა, გრკა­ლი — კრკალი, გრჯღა — კრჩხა, გრწყი­ლი — კრწყილი; ზოგჯერ ნა­ცუ­ლად ღ: გრძილი — ღრძილი, გრუტუნი — ღრუტუნი; ანუ ნაცულად ქ: გეზად — ქე­შად, გვიმრა — ქურიმა, გუფთა — ქუ­ფ­თა, ბრგვილი — ბრყვილი.

Ⴂააბეზრება — (გავააბეზრებ) გაშ­ფო­თე­ბა, შეწუხება; ვნებიათად Ⴂა­ბეზ­რე­ბა ნახე.

Ⴂაადვილება — (გავაადვილებ, გა­ვი­ად­ვი­ლებ) ადვილ საქმნელ ყოფა.

Ⴂააზატება — (გავააზატებ) თავისუფ­ლე­ბის მიცემა.

[Ⴂაამაოება].

Ⴂაანჩხლება — (გავაანჩხლებ, გავანჩ­ხ­ლ­დები), გაკაპასება, გაგულისება.

Ⴂაარმება — (გავაარმებ, გავიარმებ) დამ­წა­რება, გაუგემურება, უსია­მოვ­ნე­ბა).

Ⴂააფთრება — (გავაფთრდები, გა­ვა­აფთ­რებ) განძვინება აფთარივით.

Ⴂააფრაკება — (გააფრაკდების) გამრუ­დე­ბა ნედლთა ფიცართა გახ­მობი­სა­გან.

Ⴂააშკარება — გამჟღავნება (ნახე Ⴂა­მო­აშ­კარება).

Ⴂაახლება — ნახე Ⴂანახლება.

Ⴂაბარება — (ნახე Ⴁარება)

Ⴂაბალთვა — დაბალთვა ნახე.

Ⴂაბასრული — შერცხვენილი, გაწ­ბი­ლე­ბუ­ლი (ნახე Ⴁასრობა).

Ⴂაბაღვა — გაბაღლარავება (ნახე Ⴁაღ­ვა)

Ⴂაბედვა — (გავბედავ) ბედზედ მიგ­დე­ბით შემართება.

Ⴂაბედითება — (გავაბედიტებ) ბე­დი­თად შექმნა, გაცუდება.

Ⴂაბეხრება — (გავბეზრდები) მოწყენა, შე­წუხება.

Ⴂაბზეკა — გაშვერასავით.

Ⴂაბზარვა — (გავბზარავ) გატეხა მოუ­შო­რებლად, ითქმის უფრორე ჭი­ქი­სათ­ჳს გაბზარული.

[Ⴂაბიაბრუება]

Ⴂაბმა

Ⴂაბოგინება — (გავაბოგინებ) დამ­კ­ვ­ჳ­დრებასავით (ითქმის უკუთქმითად), არ გააბოგინა.

Ⴂაბრა — (გავუბრი, გავიბრი) ანგარიშ­ში ჩაგდება; გაბრექა (ნ. Ⴁრექა {გაბ­ზეკა — Ⴑაბას ლექსიკონი.}).

Ⴂაბრიყვება — {ნახე Ⴁრიყვი}

Ⴂაბრუჟვა — (გავიბრუჟები) დათრობა.

Ⴂაბურძგნვა — ნახე Ⴁურძგნვა.

Ⴂაბუტება — (გავიბუტები) შემოწყრომა უმ­ძრახობით.

Ⴂაბუცება — (გავბუცდები) გაშტერება­სავით.

Ⴂაბჭობა — გასამართლება (ნახე Ⴂანბ­ჭო­ბა)

Ⴂაგდება — (გავაგდებ) განდევნა, დათ­ხო­ვით მოშორება // (გავაგდებ ე.ი. გამ­ვარდება) ხელიდამ გაშვება.

Ⴂაგება — (გავაგებ) განგება ნახე. (გა­ვი­გებ) გამოცნობა, მიხდომა.

Ⴂაგებება — (გავეგებები) გასლვა შე­სა­მ­თ­ხვე­ვად, მიგებება.

Ⴂაგზავნა — (გავგზავნი) წარვლინება.

Ⴂაგლეჯა — (გავგლეჯ) გახეთქა, გა­ხე­ვა ან გაპება.

Ⴂაგლისპება — (გავგლისპდები) გა­ჯი­ქ­ება, ახირება, მიბრჯნა.

Ⴂაგონება — (გავიგონებ) გონებად შე­ღება სმენისა მიერ, გულხმება, გუ­ლის ხმა.

Ⴂაგულისება — (გავაგულისებ, გავ­გუ­ლისდები) აღ­ძრვა რისხუად გულზედ მოს­ლვა, გაგულპილწება.

Ⴂადაბმა, გადაგორება, გადარგვა, გადარჩენა — და სხ. (ნახე Ⴂრდაბმა, Ⴂარდაგორება, Ⴂარდარგუა და სხ.).

Ⴂადაზიდვა — (გადავზიდავ) გარ­და­ტა­ნა მრავალთა.

Ⴂადასავალი — გზა მთათა ზედა, გო­რა­თა და მისთანათა // ამბავი, შემთ­ხვე­უ­ლება, ვისაც რა გარდახედია.

Ⴂადაფანტვა, გადაფარება — და სხ. (იხილე Ⴂარდაფანტვა, Ⴂარდაფარე­ბა).

Ⴂადაფითრება — (გადავფითრდები) ფერის მიხდა, წასლვა.

Ⴂადენა — (გასდის, გაედინების) გა­მოს­ლვა ნოტიოთა.

Ⴂადმოტანა, გადმოღება — და სხ. ნახე Ⴂარ­დმოტანა, Ⴂარდმოღება.

Ⴂადია — დედაკაცი ყრმათა მზრდელი, გამ­დელი.

Ⴂადნობა — (გავადნობ, გადნების) დ­ნო­ბა, დადნობა.

Ⴂადღლუვება — ცუდად გათხუნვა, გაწ­ყა­ლება ნახარშთა.

Ⴂაერთება — (გავაერთებ, გა­ვერ­თ­დე­ბი) შე­­მოკრებით ზიარყოფა გან­შო­რე­ბულ­თა.

Ⴂავა — ხვასტაგთა და უფრორე ცხენთა ზურ­­გის დასასრული, თეძოს ძუ­ლე­ბი­დამ­კუდადმდე ორსავე მხარეს.

Ⴂავაზი —

Ⴂავალაკი — სარეცელთ გარდასაფარი საჩ­რდილობელი.

Ⴂავითარება — ნახე განვითარება.

Ⴂავლენა — (გავუვლენ, გავივლენ სიტ­ყუ­ასა, საჩივარსა) შესმენა, აღს­რუ­ლე­ბა.

Ⴂავსება — (გავავსებ, გავივსები) ავ­სე­ბა, შესრულება.

Ⴂაზა, გაზაკი — წვივთ ნაკუთლის მსხვი­ლის ძარღვის დასასრული ქუს­ლ­თან.

Ⴂაზაფხული — არე, წლის ნა­ოთ­ხა­ლი, სა­შუალო ზამ­თრისა და ზაფ­ხულისა, რო­მელ არიან სამნი თთვენი: მარტი, აპ­რილი, მაისი (ნახე Ⴇთვე).

Ⴂაზდა — (გავზდი, გავიზდები) აღზრდა, აღო­რძინება; თქმანი: შენს გაზდას, შენ­მა გაზდამ, რასაც ნიშნვენ, ნახე მა­მა­შვილობასთან.

Ⴂაზეპირება — (გავიზეპირებ) ზეპირად დას­წავლა.

Ⴂაზი — მარწუხი.

Ⴂაზი! — ე.ი. გასწი, გასწივე, გზას შე­უ­დეგ! შორისდებულად ხმარებელი, იძუ­ლე­ბა წარსლვისა, ანუ განდევნა.

Ⴂაზომვა — ნახე განზომა და სხ., გაზ­რ­და (ნახე Ⴂაზდა), განზრდა.

Ⴂათავება — (გავათავებ) გასრულება, სრუ­ლიად გაკეთება, დასრულება.

Ⴂათანგვა — (გასთანგავს) ბჭულისა და სე­ნისაგან შეხუთვა.

Ⴂათეთრება — (გავათეთრებ) გან­ს­პე­ტა­კება, თეთრად შექმნა.

Ⴂათენება (გათანდების) დილის სი­ნათ­ლის შემოსლვა.

Ⴂათლა — (გავსთლი) საჭრელის იარა­ღით გეკეთება სახმართა ნივთთა, ძელ­თა, ქუათა და მისთანათა.

Ⴂათხაპვა, გათითხნა, გათხუნვა — (გავ­სთხაპნი, გავსთითხნი, გავ­ს­თ­ხუ­ნავ) ცუ­დად გასურა.

Ⴂათხელება — (გავათხელებ) სისქის მოკ­ლე­ბა ან გახალვათება.

Ⴂათხოვება — (გავათხოვებ, გავ­სთ­ხოვ­დე­ბი) ქალთ დანიშვნა, ანუ გან­ქორ­წი­ნე­ბა ქმა­რთადმი, გათხოვილი.

Ⴂათხოვნა — (გავითხოვ) გაწვევა ხმა­ლ­ში საბრძოლად, ანუ სარჯელად თა­მა­შობათა შინა, შრომათა და მუ­შა­კო­ბა­თა.

Ⴂაიაფება — (გავაიაფებ, გაიაფდების) გახ­შირება, ადვილად შოვნა.

Ⴂაის — გავლილს ან მომავალს წელს.

Ⴂაკავება — (გაკავებ) გაშლა, გაჭიმვა.

Ⴂაკეთება — (გავაკეთებ, გაკეთდების) ქმნა, შექმნა, ანუ გაახლება // აშენება ან გამდიდრება.

Ⴂაკეთებული — პოვნიერი.

Ⴂაკვალვა — (გავჰკუალავ) კუალის გავ­ლება, ანუ გზის დადება.

Ⴂაკვეთა — (გავჰკვეთ) გაჭრა (Ⴂან­კ­ვე­თა ნახე) // (გავუკვეთ) მიცემა მოს­წავ­ლე­თად­მი საქმისა დასასწავლად, ანუ მუ­შაკ­თადმი სამუშავოსი.

Ⴂაკურა — (გავაკრავ) გართხმა, ანუ ზედმიკერება // (გავჰკრავ) შემოკურა, ანუ საჩქაროდ წასულა.

Ⴂაკიდება — (გავჰკიდებ) გაფენა რი­სა­მე გა­საშრობად // (გავეკიდები) გა­დევ­ნე­ბა გამოკიდება მლტოლვარისა.

Ⴂაკითხვა — (გავიკითხავ) განკითხვა, მოს­მენა საჩივრისა, ანუ გასინჯვა საქ­მი­სა და გასამართლება.

Ⴂაკილვა — (გავჰკილავ) გატრიზავება, გაწ­ბილება, გახიახება.

Ⴂაკმარება — (გავუკმარებ, ე.ი. კმარა, ნუ­ღარ იტყჳ) სიტყჳს გაცუდება.

Ⴂაკმენდა — (გავჰკმენდ ხმას) გა­ჩუ­მე­ბა, გარინდება.

Ⴂაკრეჭა — (გავჰკრეჭ) გაპარსვა მაკრა­ტ­ლით.

Ⴂალა — მხალი დაწნული გასხმობად.

Ⴂალავანი — ზღუდე გარემოვლებული ეკ­ლესიათა, მონასტერთა, ქალაქთა, ცი­ხეთა და მისთანათა (ნახე Ⴆღუ­დეს­თან).

Ⴂალალვა — (გავლალავ) განდევნა, გარეკა მრავალთა.

Ⴂალატოზი — კალატოზი, მაშენებელი სახ­ლთა, კედელთ მდგმელი.

Ⴂალაღება — ნახე Ⴂანლაღება.

Ⴂალევა — ნახე Ⴂანლევა.

Ⴂალეული — მლევანი, ნალევა, ფრიად გათ­ხელებული, დაწურილებული.

Ⴂალექება — (გავლექდები) დიდად დათრობა, გაჭირვეულება.

Ⴂალექსვა — (გავლექსავ) ლექსებად შეთ­ხზვა, დაწერა.

Ⴂალეწვა — (გავლეწ) კალოზედ ძნათა მო­თელვა მკევრებით გამოსარჩევად მარ­ცვალთა ბზისაგან.

Ⴂალია, გალიაკი — მფრინველთა და მხეცთ შესაწყუდევი კალათი, და­ფან­ჯ­რუ­ლი მართულებისგან, ანუ დაწნული წნე­ლებისგან.

Ⴂალობა — (ვჰგალობ) საამო ხმა ლოც­ჳ­სა, ანუ ქებისა ღვთისადმი // ავაჯით მოთ­ქმა სადღესასწაუოლოთა და ღვთი­სადმი სამადლობელთა სტიხთა.

Ⴂალოპრილი — ხე ქერქ შე­მოძ­რო­ბი­ლი.

Ⴂალუმბვა — (გავილუმბვი) ძრიელ დას­ვე­ლე­ბა.

Ⴂალხობა — (გავალხობ, გალხვების) გა­ყინულის შედნობა.

Ⴂამაგრება — (გავამაგრებ) განმ­ტ­კი­ცე­ბა, სიმტკიცის მიცემა.

Ⴂამართება — (გავემართები) წარ­მარ­თე­ბა, გზას გასლვა, გადგომა წასას­ვ­ლე­ლად სადმე.

Ⴂამართვა — (გავმართავ) მრუდის გას­წო­რება, ან გარიგება // მოშლილთა საკ­რავთა შეწყობა რიგზედ // გა­წურ­თ­ნა, გაგერშვა მფრინველთა // (გა­ვი­მარ­თები, ხელს გავიმართავ) შოვნა სა­ჭი­როსა საფასისა.

Ⴂამარჯვება — (გავიმარჯვებ) მორევნა, ძლე­ვა მტერთა. // (განმემარჯვების) კე­თილ­წარმატება, მარჯვედ ქმნა. Ⴄს­რეთ შემთ­ხვევასა შინა ურ­თი­ერ­თი­სა­სა ითქმის: გამარჯვება შენი, ე.ი. მსურს შენდა კეთილწარმატება და პა­სუ­ხად მი­ე­გე­ბის: გაგიმარჯოს, ხოლო გა­მოთ­ხო­ვა­სა ზედა ითქმის: მშვი­დო­ბით და გა­მარ­ჯვებით.

Ⴂამასპინძლება — (გავმასპინძლდები) სტი­მართ დახვედრა პურობითა

Ⴂამგე — განმგე, მნე, მოხელე კეთილ­მო­ურნე.

Ⴂამგონი — საქმის მიმხდომი // დამ­ჯე­რი, დაუზარებელი მოსმენისა.

Ⴂამდელი — მოახლეთ უფალა, უპირ­ვე­ლე­სი შიმუნვართა ანუ მხე­ვალ­თა­გან (გამზ­დელი).

Ⴂამდიდრება — ნახე Ⴂანმდიდრება.

Ⴂამზითვა — (გავმზითავ) მზითევის მი­ცე­მა გათხოვილი ქალისადმი.

Ⴂამზრდელი — მზარდული, მამამძუძე, ლა­ლა; ესე ითქმის კაცთათჳს, ხოლო ქალ­თათჳს გადია და წერილთ შინა დე­დამძუძე.

Ⴂამმარჯვე — გამარჯვებისა, წარ­მა­ტე­ბი­სა ხელის მომმარტავი.

Ⴂამო — თანდებული ნათესავობითსა ბრუნ­ვასა თანა ხმარებული ხოლო ზმნა­თა თანა იხმარების ზედდა­დე­ბუ­ლად (იხილე შემდგომნი).

Ⴂამოაშკარავება — (გამოვააშკარავებ) გა­მოჟღავნება, საქვეყნოდ თქმა,.

Ⴂამობრუნება — (გამოვაბრუნებ, გა­მოვ­ბრუნდები) უკმოქცევა.

Ⴂამობრწყინვება — (გამოვაბრწყინებ, გამობრწყინდების), გამოელვარება.

Ⴂამოგება — (გამოვაგებ) გარჩევით, კა­ფიად, გასაგონად თქმა სიტყჳსა // დახ­ვანჯულის ძაფის გამოშლა, ანუ ძნე­ლის საქმის გამორკვევა.

Ⴂამოგებება — (გამოვაგებებ) გარეთ გა­მოტანა შესამთხვევად.

Ⴂამოდალაბრვა (გამოვდალაბრავ) გა­მო­კ­ვეთა.

Ⴂამოდენა — (გამოვადენ) გამოშვება ნო­ტიოთა // (გამოსდის, Ⴂადენა ნახე).

Ⴂამოვლენა, გამოვლინება — (გა­მო­ვავ­ლენ, -ვლინებ) გამომგზავნა, მო­ფე­ნა.

Ⴂამოზამთრული — ზამ­თარ­გა­მოვ­ლი­ლი ხვასტაგი ერთის წლისა.

Ⴂამოზიდვა — (გამოვზიდავ) გამოტანა, გა­მოღება ან გამოთრევა.

Ⴂამოზოგება — (გამოვიზოგებ) მცი­რედ-მცირედ ხარჯვა, გრძელჟამ საკ­მა­რებლად.

Ⴂამოზრდა — (გამოვზრდი) გამოკვება, შე­ნახვა საზრდელითა.

Ⴂამოთარგმანება — (გამოვსთარ­გ­მა­ნებ) ახსნა, განმარტე­ბა.

Ⴂამოთრევა — (გამოვათრევ) გამოზიდვა, თრევით გამოტანა.

Ⴂამოთქმა — (გამოვსთქუამ) გულის ზრახ­ვჳსაზეპირ გამოღება ან შეთხზვა.

Ⴂამოთხოვა — (გამოვითხოვ) გათ­ხოვ­ნა // თხოვნა, ვედრებით მიღება // (გა­მო­ვეთ­ხოვები) გამოსალმება წარმა­ვა­ლი­სა.

Ⴂამოკვება — (გამოვჰკვებ) გამოზრდა, და­ოკე­ბა.

Ⴂამოკვეთა — (გამოვჰკვეთ) გამოჭრა, გა­მოთხრა.

Ⴂამოკიდება — (გამოვჰკიდებ, გა­მო­ვე­კი­დები) ნახე Ⴂაკიდება.

Ⴂამოკრთომა — (გამოჰკრთების) ელ­ვა­რე­ბის გამოჩენა (ნახე Ⴉრთომა).

Ⴂამოკულევა — (გამოვიკულევ) გა­მო­ძი­ება, გამოძებნა კუალთა მიერ.

Ⴂამოლაპარაკება — (გა­მო­ვე­ლა­პა­რა­კე­ბი) შესაუბრება, ხმის გაცემა.

Ⴂამოლევა — (გამოვლევ, გამო­ი­ლე­ვის) დაც­ლა, დაცარიელება.

Ⴂამომეტება — {გამომეტება — (გა­მო­ვი­მე­ტებ) არ დავზოგავ, არ დავრიდებ — Ⴃა­ვით Ⴙუბინაშვილის ქართულ-რუ­სუ­ლი ლექსიკონი}.

Ⴂამომჩვენება — დიდებულად გამოს­ლ­ვა.

Ⴂამომჭვირვალი — გამჭვირვალი, ნათლის მაკრთომებელი.

Ⴂამონასკუა — (გამოვნასკუავ) გამოს­კუ­ნა, შეკურა ნასკჳსა.

Ⴂამოპირვა — (გამოვჰპირავ) საჭ­რელთ იარაღთ პირის გამართვა.

Ⴂამორეკა — (გამოვრეკ) გარეთ გან­დევ­ნა მრავალთა.

Ⴂამორეცხვა — (გამოვრეცხ) რეცხით გა­მოყუანა მწიკულისა.

Ⴂამორთმევა — (გამოვართმევ) მი­ღე­ბა, ჩამორთმევა.

Ⴂამორკვევა — (გამოვარკვევ) დარკ­ვე­ვა // გამორჩევა, გამოშლა ხვა­ნ­ჯისა.

Ⴂამორიდება — (გამოვრიდებ, გამო­ვე­რი­დები) დარიდება, მოშორება, გაც­ლა.

Ⴂამორჩევა — (გამოვარჩევ, გამო­ვირ­ჩევ) უკეთესის მოძიება, აღრჩევა.

Ⴂამორწყვა — (გამოვრწყავ, გა­მოირ­წყ­ვის) მუწუკის გაჭრა ან გახეთქა და შა­ლა­ლის გამოდენა.

Ⴂამოსადეგი — სახმარად ვარგისი, სასარგებლო.

Ⴂამოსადინელი — წყალთ გამოსა­ვა­ლი, სათავე.

Ⴂამოსავალი — გამოსლჳს ადგილი // ზოგ­ჯერ ჰნიშნავს მოსავალს.

Ⴂამოსაღები — ხარკი, ბეგარა, დებუ­ლე­ბა.

Ⴂამოსახვა — (გამოვსახავ) სახის და­დე­ბა, გამოხატვა // (გამოვისახავ პირ­ჯ­ვარს) პირზედ ჯვრის გამოწერა, და­წე­რა.

Ⴂამოსვენება — (გამოვასვენებ) პატი­ვით გამოტანა (ნახე Ⴋოსვენება).

Ⴂამოსლვა — (გამოვალ) შიგნიდამ გა­რეთ განსლვა.

Ⴂამოსული — კარგად გამხმარი კომ­ლ­ში (ითქმის ლორთათჳს),

Ⴂამოსურმვა — (გამოვსურმავ, გა­მო­ვი­სურ­მავ) თუალთ ოლუა.

Ⴂამოსხმა — (გამოვასხამ) გამორეკა, გა­მოლალვა, და სხ. (ნახე Ⴑხმა).

Ⴂამოტანა — (გამოვიტან) გარეთ გა­მო­ღე­ბა.

Ⴂამოტაცება — (გამოვიტაცებ) ძალით გა­მოტანა.

Ⴂამოტკპოლვა — დაწყლულება, და­შაშ­რვა, დასკდომა ტანისა.

Ⴂამოტკპოლვილი და გამოტ­კ­პოლ­ვა­რე — ბრძვილი დამწველი გამო­ხეთ­ქი­თა შალალისათა.

Ⴂამოუკულეველი — ნახე Ⴂამოკულევა

Ⴂამოუცდელი — საქმეში გამო­უვ­ლე­ლი, უნახავი // გამოუმწვარი ან გა­და­უმ­დნარი მეტალლი.

Ⴂამოფერდილი — ითქმის ორგუარად; ფერ­დებჩაცვივნული შიმშილით ან ფერ­დებგატენილი სიმაძღრით (ხვას­ტა­გი).

Ⴂამოფრდა — (გამოვიფრდი) გამოცდა, მოხ­მარება.

Ⴂამოფრენა — (გამოვაფრენ, გამოვ­ფ­რინ­დები) მფრინველთ გამოშვება ან გა­მოს­ლვა ფრენით.

Ⴂამოფხიზლება — (გამოვაფხიზლებ, გა­მოვიფხიზლებ) განფრთხობა, გა­მოღ­ვიძება.

Ⴂამოქანდაკება — (გამოვჰქანდაკებ) ჩა­მოსხმა მეტალლთაგან სახისა // გათ­ლა ანუ გამოკვეთა მისი ქუათაგან, ძელ­თა, ძუალთა და მისთანათა, გინა გა­მოჭრა, ამოთხრა მეტალლთა ზედა ძელ­თა და სხ. სახისა.

Ⴂამოქანდაკებული — ამგუარად გა­მოქ­მნილი.

Ⴂამოქნა — (გამოვჰქნი, გამოვიქმ) გა­კე­თება ტყავთა და მისთანათა // გა­წურ­თნა მოზვერთა და ზაქთა უღელში.

Ⴂამოქცევა — (გამოვაქცევ, გა­მო­ვიქ­ცე­ვი) დაქცევა საშუალში // გარეკა, გა­ლალ­ვა.

Ⴂამოღება — (გამოვიღებ) გამოტანა ანუ გამოზიდვა // წარმოება, აღმო­ცე­ნე­ბა.

Ⴂამოყუანა — (გამოვიყუან, -ნებ).

Ⴂამოშიგნვა — (გამოვშიგნავ) გამოწ­ლ­ვა, გამოღება შიგანურისა დაკლულთა წხო­ველთაგან.

Ⴂამოჩეკა — (გამოსჩეკს, გამოიჩეკება) კრუხ­თაგან კვერცხთ გამოტეხა სა­წი­წი­ლედ.

Ⴂამოჩენა — (გამოვაჩენ) დანახვება, გა­მო­ტანა სანახავად // (გა­მოვ­სჩ­ნ­დე­ბი, გამოვუჩნდები) გამოცხადება.

Ⴂამოჩვენება — გამომჩვენება ნახე.

Ⴂამოჩინება — აღმოჩინება, წარ­მო­ჩი­ნე­ბა.

Ⴂამოცანა — ასახსნელი სიტყუა (მა­გა­ლი­თად: ორნი არიან, ტოლნი არიან, დარ­ბაზს ჩადიან, ჩაიმღერიან, ე.ი. ფეხ­საცმელნი).

Ⴂამოცდა — (გამოვსცდი, გამოვიცდები) გან­ხილვა, გასინჯვა.

Ⴂამოცდილი — კაცი საქმეთა შინა გა­მოვ­ლილი, ანუ მნახველი მრავალთა ად­გილთა // მეტალლი გასინჯული, პრო­ბანაქნარი.

Ⴂამოცემა — (გამოვსცემ) გამოღება, გა­მოტანა ნაყოფისა // ხმის გამოღება, გამოხმობა. // წიგნთ დაბეჭდვა.

Ⴂამოცეხვა — (გამოვსცეხუ) გამოძეგუა ან გალეწვა.

Ⴂამოცულა — (გამოვსცული) ერთი მე­ო­რის მაგიერ დადგინება ან მიცემა.

Ⴂამოცხადება — (გამოვაცხადებ) გა­მო­ჩე­ნა // საქმეზედ წერილის შეტანა სა­სა­მართლოში // აპოკალიპსი, წიგნი იო­ანე მახარებელისა.

Ⴂამოცხობა — (გამოვაცხობ) ნახე ცხობა-გამოცხობილი, გამომცხუარი, ნამ­ცხუარი.

Ⴂამოძეგუა — (გამვსძეგუ) გამოცეხუა, ანუ გალეწა.

Ⴂამოძიება — (გამოვეძიებ) გამოძებნა, გა­მოკითხვა.

Ⴂამოწახნაგებული — ნახე Ⴜახნაგი.

Ⴂამოწევა

Ⴂამოწერა

Ⴂამოწირვა — (გამოვსწირავ) წირვის შეს­რულება // შეწირულის უკან წაღება

Ⴂამოწლვა — (გამოვსწლავ) გა­მო­შიგ­ნ­ვა.

Ⴂამოწმენდა

Ⴂამოჭრა — (გამოვსჭრი) შიგნიდამ მცი­რე­დის მოკვეთა // გათლა ანუ გა­მო­ქან­დაკება // დაჭრა სამოსელთა და სხვა­თა ნაქსოვთა შესაკერავად ტა­ნი­სა­მოსთა // (გამოვიჭრები) საჩ­ქა­როდ გა­მოსლვა.

Ⴂამოჭურეთა — Ⴀმოჭურეთა ნახე

Ⴂამოჭჳრვა — (გამოსჭჳრს) შიგნიდამ ბზი­ნუარება ან საშუალ ნათლის გა­მოს­ლვა.

Ⴂამოხდა — (გამოვხდი) ზეთთა გა­მო­წურ­ვა თესლეულთა და ხილის გულ­თა­გან, ანუ სასმელთა ორთქლით შეკ­რე­ბა ცეცხლზედ დუღილით.

Ⴂამოხდომა — (გამოხდების) გამოს­ლ­ვა // ანუ გამოჭრა.

Ⴂამოხვება — (გამოვახვებ) გამოღება, გა­მოკლება, გამორიცხვა.

Ⴂამოხვეწა — (გამოვხვეწ) ხის ჭურ­ჭელთ გამოთლა, გამოჭრა ხვეწით.

Ⴂამოხმა — (გამოვიხუმ) გამოტანა // გა­მორთმევა, ჩამორთმევა.

Ⴂამოხრვა — (გამოვხრავ) ძუალთაგან ხორ­ცის გლეჯა კბილით.

Ⴂამოხსნა (გამოვხსნი) დახვანჯულის გა­მოგება // (გამოვიხსნი) ტყვეობიდამ გან­თავისუფლება.

Ⴂამოხურვება — (გამოვახურვებ) გა­ხურ­ვება ან გარდახალისება მე­ტალ­ლთა.

Ⴂამჟღავნება — (გავამჟღავნებ) გამ­ხი­ლე­ბა, გამოაშკარება, (ნახე Ⴋჟღ­ავ­ნე­ბა) // (გავუმჟღავნებ) მითხრობა ბავ­თი­სა.

Ⴂამრავლება — გახშირება (ნახე გან­მ­რავ­ლება).

Ⴂამტყუნება — (გავამტყუნებ) მტყუვა­რად გამოჩენა.

Ⴂამჩენი — დამბადებელი, შემოქმედი.

Ⴂამცემელი — (ნახე Ⴂანმცემელი), გამ­ცე­მი, უხვი.

Ⴂამძლე — მაგარი, არა მსწრაფლ გა­საც­ვეთი ან წასახდენი.

Ⴂამჭჳრვალი — რასაცა საშუალ გან­ვ­ლის სინათლე, ვითარ ჭიქა, ბროლი და მისთანანი.

Ⴂამჭრიახი — თავიანი, საქმიანი, დაუ­ცა­დებელი საქმეში.

Ⴂამხდარი — შექმნილი, გაკეთებული (ნა­ხე Ⴂახდომა) // დამჭლევებული, ხორ­ცდაცვივნული.

Ⴂამხელა, გამხილება — (გავამხელ, გა­ვამხილებ) გააშკარება, გამ­ჟ­ღავ­ნე­ბა.

Ⴂან — თანდებული ნათესავობითსა და მოქ­მედებითსა ბრუნვასა თანა ხმა­რე­ბუ­ლი, ხოლო ზმნათა თანა ზე­დ­და­დე­ბუ­ლად // გან იხმარება ზმნისზედათა თა­ნაცა ადგილობითთა, ვითარ: ერთ­გან, ორგან, ათგან, ზოგგან, სხვაგან, ყო­ველგან და სხ.

Ⴂანა? — ზმნისზედა კითხჳთი.

Ⴂანაბვა — (გავინაბვი) ჩაჯდომა და უზ­რა­ვად გება ჟამრავდენმე შიშისაგან.

Ⴂანავალი — სკორე.

Ⴂანათლება — (განვანათლებ) ნათლის მო­ფენა.

Ⴂანათხოვრება — (გავანათხოვრებ) ნათ­ხოვრის თხოვება.

Ⴂანაპირება — (გავინაპირებ), გან­კი­დუ­რება, განშორება (ნახე Ⴂან­კი­დუ­რე­ბა).

Ⴂანასკვა — (გავნასკუავ) გამონასკვა, ნასკვის შეკურა.

Ⴂანაღა, განაღამცა — ეგრეთ დიაღამც.

Ⴂანაჩენი — წერილით განსამართ­ლე­ბუ­ლი საქმე, ნახე Ⴜერილთან).

Ⴂანახლება — (განვაახლებ) დაძვე­ლე­ბუ­ლის გაკეთება, ახლად შექმნა.

Ⴂანბანვა — (განვჰბან, განვიბან) და­ბა­ნა ტანისა, განსპეტაკება.

Ⴂანბნევა — (განვაბნევ, განვიბნევი) გა­ფან­ტვა, მიმოდაბნევა.

Ⴂანბოროტება — (განვაბოროტებ) გან­ძ­ვი­ნება, ძვირის შემთხვევა.

Ⴂანბრძნობა — (განვაბრძნობ) ზე­გარ­და­მო სიბრძნის მოცემა კაცთადმი.

Ⴂანბძარვა — (განვჰბძარავ) დახეთქა, დაგ­ლეჯა, განიბძარა.

Ⴂანბჭობა — (განვაბჭობ) (ნახე Ⴂაბ­ჭო­ბა), გასამართლება.

Ⴂანგაშა — ღავღავი, ჩოჩქოლი, ხრიან­ცე­ლი ან მიმოდათქმა მრავალთაგან.

Ⴂანგდება — (განვაგდებ) განძება, გან­ხ­ვება.

Ⴂანგებ — გაძრახ, საგანგებოდ.

Ⴂანგება — (განვაგებ) გარიგება, რიგის მი­ცემა // (განვიგებ) გაგება, ცნობა.

Ⴂანგება, განგებულება — მზრუნვე­ლო­ბა ღვთისა დაბადებულთათჳს.

Ⴂანგებიანი — გონებით შორს დამნახ­ვე­ლი, დახელოვნებული განგებასა ში­ნა.

Ⴂანგმერა — (განვჰგმერ, განვჰგ­მი­რავ)) გმერა, მახვილის გაცმა, გან­წო­ნა.

Ⴂანგმობა — (განვჰგმობ) გმობილად თქმა, განგდება.

Ⴂანგოზა — (განვჰგოზ, -ზავ) გალესა, გან­სპეტაკება შენობათა.

Ⴂანგოზილი — გალესილი, შეღებული.

Ⴂანგრაგნა — (განვჰგრაგნი) გახსნა, გაშლა შეგრაგნილისა.

Ⴂანგრძობა — (განვაგრძობ) გაგრძე­ლე­ბა საქმისა ანუ სიტყჳსა.

Ⴂანგური — ოთხფერხთ გაცვივნული ბა­ლანი (Ⴇმასთან ნახე).

Ⴂანდგომა — (განვსდგები, განვუდ­გე­ბი) უკუდგომა ანუ ღალატი,.

Ⴂანდგომილი — უკუმდგარი, უარის მყო­ფე­ლი ანუ მგმობელი.

Ⴂანდევნა — (განვსდევნი) განძება, გაგდება.

Ⴂანდიდება — (განვადიდებ) შესხმა, შემ­კობა ქებით, დიდებით.

Ⴂანდობა — (გავენდობი) ხვაშიადის მით­ხრობა.

Ⴂანებიერება —

Ⴂანვითარება — სწავლაში გამოვლა,, განვი­თარებული, სწავლაში გამოვ­ლი­ლი.

Ⴂანვლა — (განვვლი) წარვლა, თანა წარს­ლვა, თანაწარხდომა.

Ⴂანვლთობა — (განვევლთი) განდ­გო­მა, გაყრა, განლთოლვა.

Ⴂანვრდომა — (განვვარდები) განხ­ვე­ბა, განდგომა.

Ⴂანვრცელება

Ⴂანვრცობა — (განვავრცობ) განფარ­თო­ება.

Ⴂანზავება — (განვაზავებ) აღზავება, აღ­რე­ვა ნოტიოთა ზომიერად.

Ⴂანზოგება — (განვაზოგებ) ზოგის მოკ­ლე­ბა, განახევრება.

Ⴂანზომა — (განვზომ, -მავ) ზომის ცნო­ბა.

Ⴂანზრახვა — (განვიზრახავ) წინააღ­რ­ჩე­ვა, მინდომება // გონების დაღ­რ­მო­ბა განსჯასა შინა, ფიქრობა // რჩევა, ჰაზ­რი, ჰაზრის დადება ან მიცემა.

Ⴂაზრდა — (განვზრდი) გაზდა, აღზრდა ჩჩვილთა.

Ⴂანზრქელება — (განზრქნების) გამ­ს­ხვი­ლება, განფიცხება.

Ⴂანთესვა — (განვსთეს) განბნევა.

Ⴂანთიად — გათენებისას.

Ⴂანთიადი — დი­ლის მოახლება, გა­თე­ნე­ბა, გა­რიჟ­რა­ჟი (ნახე Ⴃი­ლა).

Ⴂანთჳსებული — განსაკუთრებული, გა­ცალ­კევებული, განკუთნვილი.

Ⴂანთქმა — (განვსთქუამ, განვითქმი) ხმის დაგდება ან დავარდნა, ამბვის გა­მოსლვა.

Ⴂანთქმული — სახელოვანი, ქებული.

Ⴂანთხევა — (განვსთხევ) განგდება, გან­ძება, გალალვა.

Ⴂანი — თანდებული ესე მოეკიდების ნა­თესავობითსა ბრუნვასა და თჳთცა იბ­რუნვის, ვითარ: კაცთაგანი, სახლი­სა­განი, კაცთაგანისა, სახლისაგანმან და სხ. შინაგანი, -ნისა.

Ⴂანი — სიგანი, ნიშანი ისართ სასრო­ლი.

Ⴂანი — სიგანე, სივრცე, სიფართე; გა­ნიე­რი? ფართო.

Ⴂანკაზმა — (განვჰკაზმავ) მორთვა, მოკ­მაზვა, განშვენება.

Ⴂანკანონება — (განვჰკანონებ) კა­ნო­ნის დადება მერჯულეთაგან მო­სა­ნა­ნებ­ლად ცოდვისა,.

Ⴂანკარგვა — (განვჰკარგავ) განგება, გარიგება.

Ⴂანკარგულება — რიგი, რიგის მიცემა.

Ⴂანკაფვა — (განვჰკაფავ, განვჰკფ­დე­ბი) მოუძლურება, გახდომა.

Ⴂანკაფული — მოუძლურებული, ღო­ნე­გა­მოლეული, გამხდარი,.

Ⴂანკვართული — კვართ გახდილი.

Ⴂანკვეთა — (განვჰკვეთ) გაჭრა, გაპო­ბა // დამხობა, ახდა სამღუდელოს ხა­რის­ხისა მძიმეს შეცოდებისათჳს.

Ⴂანკიდვა — (განვაკიდვებ) გა­ნა­პი­რე­ბა, მიხდა.

Ⴂანკიდურება — განაპირება, კიდეგა­ნო­ბა.

Ⴂანკითხვა — (განვიკითხავ, განვიკით­ხვი) გასამართლება, სამართლისა, გი­ნა სასჯელის გაჩენა ანუ მიცემა //გა­კით­ხვა, გასინჯვა, გარჩევა // დაძ­რახ­ვა, გაკილვა // სამართალი, განბჭობა.

Ⴂანკიცხუა — (განვჰკიცხავ) გაქირდვა, აგდება

Ⴂანკრთომა — (განვაკრთობ, გან­ვჰ­კ­რ­თე­ბი) ანაზდად განკჳრვება და შიში

Ⴂანკრძალული — თავშენახული, მო­რი­დალი ცუდის საქმისა და შემ­თ­ხ­ვე­ვი­სა.

Ⴂანკსუვება — განძვინება, ანუ გაქ­სუ­ვე­ბა.

Ⴂანკუთნვა — (განვიკუთნავ) სრულიად გან­საკუთრება, დაჩემება.

Ⴂანკუთნვით — განსაკუთრებულად, გან­თჳსებულად.

Ⴂანკურნება — (განვჰკურნებ, გან­ვი­კურ­ნები) გამრთელება, მორჩენა სე­ნი­საგან.

Ⴂანკჳრება — (განვაკჳრვებ, გან­ვ­ჰ­კჳ­რ­დე­ბი) აღტაცებით გრძნობა უჩ­ვე­უ­ლო­სა რისმე ხილჳსა, ანუ საოცრებისაგან.

Ⴂანკფდომა — (განვჰკფდები) განკაფვა ანუ დაძველება.

Ⴂანლაღება — (განვლაღნები) აღ­ზუ­ა­ვე­ბა), გაქეზება.

Ⴂანლევა — (განვლევ, განვილევი) მოკ­ლება, ანუ უჩინო ქმნა.

Ⴂანლთოლვა — განვლთობა ნახე.

Ⴂანლიგება — (განვლიგნები) გაშ­ტე­რე­ბით უხმობა.

Ⴂანლიგებული — უენო, ენამიხდილი, ენა­ჩავარდნილი.

Ⴂანმდიდრება — (განვამდიდრებ, გან­ვ­მ­დიდრდები) მდიდრად შექმნა სიმ­დიდ­რის შოვნა, შეძინება, მოგება.

Ⴂანლტოლვა — (განვივლტვი) გაქცევა, გა­რიდება.

Ⴂანმართვა —

Ⴂანმართლება — (განვამართლებ, გან­ვ­მართლდები) მართლად გამოჩენა.

Ⴂანმარტება — (განვმარტებ, გან­ვი­მარ­ტე­ბი) გაშლა, განვრცობა // თარ­გ­მა­ნე­ბა, აღხსნა.

Ⴂანმარტებული — უზაკველი, წრფე­ლი.

Ⴂანმგე, განმგებელი — მმართებელი, მნე, გამარიგებელი.

Ⴂანმზადება — (განვამზადებ, გან­ვემ­ზა­დე­ბი) მზად შექმნა, შენახვა

Ⴂანმკაცრება — (განგამკაცრებ, გან­ვე­მ­კაცრები) განკრძალვა, გა­ფ­რთ­ხი­ლე­ბა.

Ⴂანმრავლება — (განვამრავლებ, განვ­მ­რავლდები) რიცხვით მომატება // არ­ითმეტიკულად: ეგოდენ მოღება ერ­თ­ისა რიცხჳსა, რაოდენიცა მე­ო­რე­სა აქუს ერთეული.

Ⴂამსტრობა — (განვიმსტრობ) დაზ­ვერ­ვა, გასინჯვა.

Ⴂანმტკიცება — (განვამტკიცებ, გან­ვიმ­ტ­კიცები) გამაგრება, განძლიერება, ძალ­ისა შეძინება.

Ⴂანფრდველი — მოფარდული, გამ­ს­ყი­დ­ველი.

Ⴂანმცემელი — შინაგანმცემელი.

Ⴂანმწარება — (განვამწარებ, გან­ვმ­წა­რ­დები) განრისხება, შეწუხება.

Ⴂანმხილება — ნახე Ⴂამხელა.

Ⴂანმხოლოება

Ⴂანმხნობა — (განვამხნობ, გავმ­ხ­ნევ­დე­ბი) განძლიერება, სიმხნის მიცემა,.

Ⴂანპატიჟება — (განვჰპატიჟებ) გან­კა­ნო­ნება, გარდახდევინება,.

Ⴂანპება, განპობა — (განვაპებ, -პობ, გა­ნიპობის) შუაზედ გაჭრა, განკვეთა, გა­ხეჩა, გახეთქა, ან გაგლეჯა // მფრი­ნ­ვ­ელთაგან ჰაერის განკვეთა ფრე­ნი­თა, ანუ ნავთა და კაცთაგან წყლისა — ცურვითა.

Ⴂანპოხება — (განვაპოხებ, გან­ვი­პო­ხე­ბი) გასუქება ანუ დაშვენება // სუნ­ნე­ლის ზეთის ცხებით შემკობა, გა­სუნ­ნე­ლე­ბა.

Ⴂანრემზომი — ერთი მეორისა ფრიად წი­ნააღმდგომი.

Ⴂანრემზომობა — სრულიად განს­ხ­ვა­ვე­ბულება, განრემზომ ამისა.

Ⴂანრეცხა — (გავრეცხ) წყლით გასუ­ფ­თა­ვება ჭურჭელთა, სამოსელთა და მის­თანათა, ხოლო ტანისათჳს ითქმის გან­ბანა.

Ⴂანრთხმა — (განვართხამ) გაშლა, გა­ჭიმ­ვა, გაკავება,.

Ⴂანრიდება — (განვარიდებ, განვე­რი­დე­ბი) განრინება ანუ განრომა.

Ⴂანრინება — (განვარინებ) გამოხსნა, გა­მოყვანა საშისროებისაგან.

Ⴂანრისხება — (განვარისხებ, განვრის­ხ­ნები) ფრიადი გაწყრომა // დრტჳნვა, სამ­დურავი.

Ⴂანრომა — (განვერები) თავის დაღ­წე­ვა, გადარჩენა, მორჩენა, მორიდება.

Ⴂანრღვეული — დახუთვილი, კუტი.

Ⴂანრყუნა — (განვრყუნი, გან­ვირ­ყუ­ნე­ბი) განხრწნა, წახდენა, გაქსუვება.

Ⴂანრყუნილი — წამხდარი, ან გაქ­სუ­ვე­ბუ­ლი.

Ⴂანრჩევა — (განვარჩევ, განვირჩევი) გარ­კვევა, გაშორება ერთი მე­ო­რი­სა­გან.

Ⴂანსაგებელი — სამნეო, სახელო, სა­მო­ურავო და მისთანანი.

Ⴂანსაზავებელი — საეკლესიოთა სიწ­მი­დის ჭურჭელთაგანი, რომლითაცა გა­ნიზავების ღვინო და წყალი, ანუ მო­ი­ღების მდუღარება.

Ⴂანსაზღურვა, -რება — (გან­ვ­საზ­ღუ­რავ, -რებ) საზღურის დადება (ნახე საზ­ღუარი).

Ⴂანსასვენებელი — ადგილი გან­სვე­ნე­ბი­სა.

Ⴂანსაფარდველი — გასასყიდი.

Ⴂანსაცდელი — საფრხე, შესაბ­რ­კო­ლე­ბე­ლი.

Ⴂანსაწმენდელი — სალხინებელი.

Ⴂანსახლვა — განსახლებულობა, გარ­და­სახლება სამკჳდროს ადგილიდამ, სხვა­გან დასხლება.

Ⴂანსახრწნელი — ხრწნილება, დახსნა კავ­შირისა ნივთთასა.

Ⴂანსვენება — (განვუსვენებ, გან­ვის­ვე­ნებ, ნახე შესვენება).

Ⴂანსივება — (განსივნების) დაშუპება, გა­ბერვა სიმსივნით.

Ⴂანსლვა — (განვალ) გარეთ გა­მოს­ლ­ვა, ანუ გაღმა გასლვა.

Ⴂანსპეტაკება — (განვასპეტაკებ) გა­თეთ­რება, გასუფთავება.

Ⴂანსქდომა — (გასქდების) განპება, გა­ხეთ­ქა, გაჩეხა

Ⴂანსყიდვა — (განვსყიდი, გან­ვის­ყი­დე­ბი) განფარდვა, გაცულა საფასეზედ.

Ⴂანსძეებული — ძუძუგაშვებინებული.

Ⴂანსწავლა — (განვსწავლი, გან­ვის­წავ­ლე­ბი) სწავლის მიცემა ან მიღება.

Ⴂანსხმა — (განვასხამ) გარეკა, გალა­ლ­ვა, (ნახე გამოსხმა) // (განმესხმის) გა­მოსხმა, დასხმა, შერჭობა.

Ⴂანსჯა — (განვსჯი, განვისჯები) გასა­მარ­თ­ლება //მოქმედება გონებისა, რა­ჟამს დაამტკიცებდეს რასმე ანუ უკუ­სთქმიდეს, ე.ი. შეერთება ანუ გან­ყო­ფა იდეათა // გონება, ჭკუა, ძალი სუ­ლისა, პოვნად სრულთა იდეათა // წე­რილი, თხზულება რომლისამე საქ­მი­სათჳს გარდამოცემული.

Ⴂანტევება — (განვუტევებ) გაშვება, თა­ვის დანებება, ხელის აღება.

Ⴂანტეხა — (განვსტეხ) ორად გახეჩა, ან წუ­რილად დამუსრვა.

Ⴂანტჳნვა — (განვსტჳნავ) ტჳნის გა­მო­დე­ნა // დაქოლვა, მოკუდინაბა ქჳსა დაკ­რებით.

Ⴂანტისნვა — გავსება, გატენა, და­ფარ­ვა.

Ⴂანტფობა — გათბობა (ნახე ტფობა).

Ⴂანიკვეთელი — განუჭრელი, რაჲცა არა განიკვეთების, არა განიწუალვის.

Ⴂანუქმება — (განვაუქმებ, გა­ნუქ­მ­დე­ბის) გაცუდება, უქმად შექმნ.

Ⴂანფარდვა — (განვჰფარდავ, გან­ვჰ­ფ­რ­დი, ლექსისგან ფარდი) განსყიდვა.

Ⴂანფენა — (განვჰფენ, განვიფინები), გან­ვ­რცობა, განმარტება, გაშლა.

Ⴂანფიცხება — (განვაფიცხებ, გან­ვ­ჰ­ფიც­ხნები) გაჯიქება, მიბრჯნა, ახი­რე­ბა.

Ⴂანფიწლვა — (განვჰფიწლავ) ფიწ­ლით განიავება.

Ⴂანფრდა — ნახე განფარდვა, განფ­რ­დი­ლი ნებსით დამონებული ჟამად ან სრუ­ლიად.

Ⴂანფრთობა — (განვიფრთობ) გაშლა ფრთე­ბისა.

Ⴂანფრთხობა — (განვიფრთხობ) გა­მოფ­ხიზლება ძილისაგან ანუ ღვინისა, გი­ნა გაფრთხილება.

Ⴂანქარვება — (განვაქარვებ, განჰ­ქარ­დე­ბის) განბნევა ქარივით, წარხდომა.

Ⴂანქიქება — (განვაქიქებ) დიდად გაწ­ბი­ლება, გახიახება.

Ⴂანქორწინება — (განვჰქორწინდები) გათ­ხოვება, ქმრის შერთვა.

Ⴂანქრევა — (განვანქრევ) წურილად და­ლეწა ან განიავება.

Ⴂანქსუვება — ნახე განკსუვება, გაქ­სუ­ვე­ბა.

Ⴂანღვიძება — (განვაღვიძებ), განვი­ღ­ვი­ძებ) გამოფხიზლება ძილისაგან // აღ­ძ­რვა, იძულება.

Ⴂანყოფა — (განვჰყოფ) განაწილება, გა­ნახევრება.

Ⴂანშვება — (განვიშვებ) გამ­ხი­ა­რუ­ლე­ბა.

Ⴂანშვენება — (განვაშვენებ) შნოს მი­ცე­მა, შემკობა.

Ⴂანშორება — (განვაშორებ, განვე­შო­რე­ბი) შორად დადგინება, ანუ გაყრა, გა­ცალკევება.

Ⴂანჩემება — განწილვა, გაცალკევება, გან­წუალვა.

Ⴂანჩინება — განბჭობა, ფასკუნა სა­მარ­თ­ლისა, ანუ განაჩენი // წინა გან­საზ­ღუ­რება.

Ⴂანჩინებული — განსაზღურებული, გან­ბჭობილი.

Ⴂანცდა — (განვსცდი, განვიცდები) გა­მოც­და, გასინჯვა // (განვიცდი) და­ნახ­ვა, განხილვა, გასინჯვა.

Ⴂანცემა — (განვსცემ) არ დანდობა, ღა­ლატი.

Ⴂანცოფება — (განვსცოფდები) გაბ­რა­ზე­ბა, აღბორგება, გახელება.

Ⴂანცჳფრება — (განვსცჳფრდები) ფრი­ა­დი განკჳრვება.

Ⴂანცხადება — (განვაცხადებ, განვს­ც­ხა­დნები) ცხადად გამოჩენა, გა­მოც­ხა­დე­ბა.

Ⴂანცხადებულად

Ⴂანცხრომა — (განვსცხრები) ლხი­ნო­ბა, მხიარულება სახიობითა // წარ­მ­გებ­ლობა.

Ⴂანძარცვა — (განვსძარცვავ) გახდა ტა­ნისამოსისა.

Ⴂანძება — (განვაძებ) განდევნა, გან­ხ­ვე­ბა, გაგდება.

Ⴂანძვინება — (განვაძვინებ, განვ­სძ­ვინ­დე­ბი) განმწარება, განრისხება, გან­ფიც­ხება, გაკაპასება.

Ⴂანძვინებული — გაანჩხლებული, გა­აფ­თრებული.

Ⴂანძი უნჯი — საუნჯე, საგანძური, ხა­ზი­ნა დამალული.

Ⴂანძირვა — (განიძირვის) ძირის გად­გ­მა.

Ⴂანძლიერება — (განვასძლიერებ, გან­ვს­ძლიერდები) ძალის მიცემა.

Ⴂანძღება — (განვაძებ) საზრდელის მი­ცე­მა საკმაოდ, დაოკება.

Ⴂანძღომა — (განვსძღები) საკმაოდ მი­ღე­ბა საზრდელისა.

Ⴂანწესება — (განვაწესებ) გარიგება, წე­სის დადება.

Ⴂანწირვა — (განვსწირავ, გაწირვა ნა­ხე).

Ⴂანწირულება — სასოწარკვეთილება, უი­მედობა, იმედის მოკლება.

Ⴂანწმენდა — (განვსწმენდ) წმინდა ყო­ფა.

Ⴂანწონა, განწონება (განვაწონ, -ნებ) გმე­რა, საშუალ გატარება.

Ⴂანწუალება — (განვსწუალებ) გან­ყო­ფა, განშორება // განკვეთა ყოვ­ლა­დი­სა კერძოთა ზედა თჳსთა.

Ⴂანხდა — (განვხდი) გარე განძება, გაგ­დება.

Ⴂანხდომა — (განვხდები) გაღმა გას­ლ­ვა. განხდების ჰამბავი (ნახე განთქმა), ხმის გასლვა.

Ⴂანხეთქა — (განვხეთქ) გაგლეჯა, გა­ხე­ჩა, დახევა. (ამისი ვნებითი ნახე გან­სქდომა), გახეთქა ქუეყანისა.

Ⴂანხერხა — (განვხერხ) ხერხით გაჭრა.

Ⴂანხმა — (განვახვებ, განვხმის) გა­ღე­ბა, გახსნა, გაშლა.

Ⴂანხმობა — (განვახმობ, განხმების) ხმე­ლად შექმნა, ანუ გაშრობა.

Ⴂანხრწნა — (განვხრწნი, გან­ვიხ­რწ­ნე­ბი), წახდენა, გარყუნა.

Ⴂანხსნა — (განვხსნი, განვიხსნები) შეკ­რუ­ლის განთავისუფლება, აშვება, ახს­ნა.

Ⴂანხურეტა — (განვხურეტ) სადგისისა ან ლურსმის გატარება.

Ⴂანხურვება — (განვახურვებ, გან­ხურ­დე­ბის) გაცხელება მეტალლთა წით­ლად. // განხურვება გულისა, ადუ­ღე­ბა, აღტაცება მწუხარებისა ან სი­ხა­რუ­ლის­გან.

Ⴂანჯაფა — ერთგუარი სათამაშოა.

Ⴂანჯინა — ხის თარო კარებიანი მი­სა­ხუ­რავად.

Ⴂაოცება — (გავოცდები, გავიოცებ) გან­ც­ჳფრება, განკრთომა სა­ოც­რე­ბის­გან.

Ⴂაპარება — (გავაპარებ) მალვით წა­ღე­ბა ან წაყუანა.

Ⴂაპარვა — (გავიპარვი, -რები) მალვით წას­ლვა.

Ⴂაპარსვა — (გავჰპარსავ, გავიპარსვი) თმათ მოკრეჭა მაკრატლით ან მო­პარ­სვა სამართებლით.

Ⴂაპატიოსნება — (გავაპატიოსნებ) პა­ტი­ვის მიცემა, პატიოსნად გამოჩენა.

Ⴂაპენტვა — (გავჰპენტ, -ტავ) ბამბისა, ღაზ­ლისა და მისთანათა გაფურჩნვა მშვი­ლდის ლარზედ კინტის ცემით და­სას­თავად.

Ⴂაპლუტება — (გავაპლუტებ) გამ­ტ­ყუვ­ნე­ბა, გაცრუვება.

Ⴂაპობა — (გავაპობ) ნახე განპება.

Ⴂაპურადება — (გავპურადდები) გა­მას­პინ­ძლება, ანუ გაცემა საჩუქრისა გამ­ხი­არულებისგან.

Ⴂაჟონვა — (გაჟონავს) მცირედ გადენა ნო­ტიოსი, უფრორე ხის ჭურჭელთაგან.

Ⴂაჟღინთვა — (გაიჟღინთება) ცურის აღე­ბა ნაბდისაგან, რბილთა ხეთა და მის­თანათა.

Ⴂარგარი —

Ⴂარდა — გარ­და­ი­სად გარეშე, კი­დე­გან, მის­გან კი­დე.

Ⴂარდაბირვა — (გარ­დავჰბირავ) ერთ­მა­ნეთში მტე­რობის ჩამოგდება.

Ⴂარდაბიჯება — (გარდავაბიჯებ) ნა­ბი­ჯის გარდანაცულება.

Ⴂარდაბმა — (გარდავაბამ) წვერთ მობ­მა ერთმანეთზედ, განასკვა.

Ⴂარდაბნევა — (გარდავაბნევ) გა­ფან­ტ­ვა, გაბნევა.

Ⴂარდაგდება — (გარდავაგდებ) გაქ­ნე­ვით გასროლა, ანუ ზეიდამ ქვე­დამ­ხო­ბა // (გარდავუგდებ) მდინარის გარ­და­ტანა სხუგნით.

Ⴂარდაგება — (გარდავაგებ) გარ­და­ფე­ნა. // წარგება, გაფლანგვა, გალევა.

Ⴂარდაგვარება — (გარდაგვარდების) შეც­ვალება თჳსის მოდგმისა.

Ⴂარდაგორვება — (გარდავაგორვებ) გორ­ვებით წაღება ან გარდაბრუნება.

Ⴂარდაგრეხა — (გარდავგრეხ) ერთი მე­ორეზედ შეგრეხა // (გარდავუგრეხ) თა­ვის გარდაკავება, მოკაკვა.

Ⴂარდაგულვა — ნახე გუალე.

Ⴂარდადგინება — (გარდავადგენ, -დგი­ნებ) ერთის ადგილიდამ მეო­რე­ზედ დადგენა. // სახელოდამ დათ­ხო­ვა, გარდაყენება.

Ⴂარდადგმა — (გარდავსდგამ) სხვაგან დად­გმა.

Ⴂარდადება — (გარდავსდებ) ერთის ად­გილიდამ მეორეზედ დადება. // საქ­მის დატევება ჟამადმდე // გარ­დახ­ვე­ვა ხელთა ურთიერთისადმი მხართა ზე­და // გარდაკვეთა ვისთჳსმე ნიჭისა, ანუ მისის კერძისა. // გარდაედების) სნე­ბის შეყრა სხჳსაგან.

Ⴂარდავლა — ნახე გარდასლვა.

Ⴂარდაზიდვა — ნახე გარდაზიდვა.

Ⴂარდათხრა — (გარდავსთხრი) სრუ­ლე­ბით დათხრა, მოთხრა.

Ⴂარდათქმა — (გარდავსთქუამ) თქმა გა­ლობისა თავიდამ ბოლომდინ.

Ⴂარდაისად — ნახე გარდა.

Ⴂარდაკვეთა — (გარდავჰკვეთ) მოჭრა, გა­დაჭრა // (გარდავუკვეთ) შერიგება, და­ნიშნვა სამუშაოსი ან ხელფასისა.

Ⴂარდაკიდება — (გარდავჰკიდებ) აკი­დე­ბა საშუალზედ ხურჯინისა და მის­თა­ნათა // (გარდავეკიდები) აკ­ვი­ა­ტე­ბა.

Ⴂარდაკურა — (გარდავჰკრავ) ჯორის შე­მოკურა ზურგზედ. // (გარდავაკრავ) შე­შარტვა, შემოჭირება, გარდაბმა. // სარ­ჩულისა ან ბეწვეულის დადება სა­მო­სელთა ზედა, საფენთა და მის­თა­ნა­თა.

Ⴂარდამავალი — დამარღვეველი სჯუ­ლი­სა, შემცოდე.

Ⴂარდამდები — სხვისაგან შესაყარი სნე­ბა.

Ⴂარდამოსლვა — (გარდამოვალ) მაღ­ლი­დამ ქვე შთამოსლვა.

Ⴂარდამოცემა — (გარდამოვსცემ) მო­ცე­მა მაღლიდამ, ანუ სწავლის გან­მარ­ტე­ბა.

Ⴂარდამოხდომა — (გარდამოვხდები) დაბ­ლა ჩამოსლვა.

Ⴂარდამოხსნა — (გარდამოვხსნი) ჩა­მოხ­სნა მიკრულისა, ჩამოშვება, ჩა­მოს­ვენება // ხატი შთამოსვენებისა ქრის­ტესისა ჯვრიდამ და დასვენებისა მი­სისა საფლავად, რომელიცა დიდსა პარ­ასკევსა წინადაიდების სამ­თხ­ვევ­ნე­ლად ერისა.

Ⴂარდარგუა — (გარდავრგავ) მხალთა და ნერგთა სხუაგან დარგუა სიხშოს მი­ზეზით, ანუ ადგილის ცულისათჳს.

Ⴂარდარევა — (გარდავურევ) ერთი მეო­რესთან აღრევა // (გარდვირევი) ჭკუ­იდამ შეშლა ან გასტერება მრა­ვ­ლის საქმისგან. // (გარდაერევის) გარ­დამატება, მეტობით ქონება.

Ⴂარდარეული — არეული, აშლილი // შეშ­ლილი ჭკუვიდამ // გარ­და­მე­ტე­ბუ­ლი.

Ⴂარდართხმა — (გარდავართხამ) გარ­და­ფენა, გარდაშლა, გაჭიმვა.

Ⴂარდარჩენა — (გარდავრჩები) ჭირისა ან დევნისგან მორჩენა // ნამეტანის დარ­ჩენა.

Ⴂარდასავალი — ნახე გადასავალი.

Ⴂარდასახლება — (გარდავასახლებ) სხუ­ა­გან დასახლება (ნახე გან­სახ­ლ­ვა).

Ⴂარდასლვა (გარდავალ) მეორეს მხა­რეს გარდაბიჯება // გარდახდომა სჯუ­ლი­სა,.

Ⴂარდასხმა (გარდავასხამ) გარდა­ღუ­რა, გარდაქცევა // გარდაღება ნო­ტი­ო­თა სხვას ჭურჭელში // (გარ­და­ვას­ხამ) დაჯდინება მრავალთა ერ­თის ად­გი­ლიდამ მეორეში (ნახე სხმა).

Ⴂარდატანა — (გარდავიტან) წაღება ერ­თის ადგილიდამ მეორედ, გარ­და­ღე­ბა.

Ⴂარდატევება — (გარდავუტევებ) გარ­და­შ­ვება.

Ⴂარდატჳრთვა — (გარდავსტჳრთავ) ტჳრ­თის ჩამოხდა, ანუ გარდადება სხუ­ა­გან.

Ⴂარდაფანტვა — (გარდავჰფანტავ) გარ­დაბნევა, გაფანტვა.

Ⴂარდაფარება — (გარდავაფარებ) და­ფა­რება სიგრძეზედ ან სიგანეზედ.

Ⴂარდაფენა — (გარდავჰფენ) გარ­დაშ­ლა, დაფენა.

Ⴂარდაფრენა — (გარდავჰფრინდები) ფრე­ნით გარდასლვა.

Ⴂარდაქმნა — (გარდავიქმ) სხუარიგად გა­კეთება.

Ⴂარდაქცევა — (გარდავაქცევ, გარ­და­ვიქ­ცევი) ძირს ჩამოგდება, დაცემა, და­რღვევა // გარდაქმნა, გარდაცულა // გა­რდაბირვა, გულის გამოცულა.

Ⴂარდაღება — (გარდავიღებ, გარ­და­ი­ღე­ბის) გარდატანა. // გარდასხმა. // გარ­დათარგმნა.

Ⴂარდაღება — რიტორული ნაკვეთი, მე­ტაფორა.

Ⴂარდაღეღა — (გარდავიღეღ გულს) გარ­დაშლა.

Ⴂარდაშენება — (გარდაშენდების) ამო­ვარდნა, ამოწყვეტა.

Ⴂარდაშვება — (გარდავუშვებ) დაბლა ჩა­მოშვება, გარდატევება.

Ⴂარდაცემა — (გარდავსცემ) გარ­და­დე­ბა ერთისაგან მეორეზედ.

Ⴂარდაცვალება — მიცვალება.

Ⴂარდაცმა — (გარდავაცვამ) მშვილდის სა­ბელში ისრის ჩაგდება და გაჭიმვა. // ღი­ლის ჩაგდება კილოში.

Ⴂარდაწერა — (გარდავსწერ) ნა­წე­რი­დამ გარდაღება პირისა სხვას ქა­ღალდზედ.

Ⴂარდაწყვეტა — (გარდავსწყვეტ) საქ­მის გადაჭრა, გასამართლება.

Ⴂარდაჭდობა — ნაჭდობთა ურ­თი­ერ­თ­არს შეწყობა.

Ⴂარდაჭედა — (გარდავსჭედ) მოკურა გარ­შემო რკინისა და მისთანათა.

Ⴂარდაჭრა — (გარდავსჭრი) შუაზედ გაჭ­რა. // გარდაწყვეტა.

Ⴂარდახდა — (გარდავიხდი) ვალის მი­ცე­მა, უკუზღვა. // აღსრულება დღე­ო­ბი­სა, შექცევისა, ლხინისა და ეგე­ვი­თარ­თა.

Ⴂარდახდევინება — (გარ­და­ვახ­დე­ვი­ნებ) პატიჟის მიხდა დანაშაულისა წილ.

Ⴂარდახდომა — (გარდავხდები) გარ­დახ­ლტომა, გადარბენა. // ცხენიდამ ჩა­მოხდომა. // სჯულის გარდასლვა. // გან­ვლა, თანა წარხდომა. // (გარ­დამ­ხ­დების, თავს გარდამხდომია) შემ­თ­ხ­ვე­ვა, გარდასავალი.

Ⴂარდახვევა — (გარდავახვევ) ზევიდამ და­ხვევა. // (გარდავუხვევ) გაბრუნება გზი­დამ.

Ⴂარდახვეწა — (გარდავიხვეწები) გაქ­ცე­ვა, გარიდება, გასწრობა.

Ⴂარდიგარდმო — განზედ ანუ გან­რემ­ზომ.

Ⴂარდმოდენა —

Ⴂარდმოზიდვა — (გარდმოვზიდავ) გარ­დმოტანა მრავალთა ერთის ად­გი­ლი­დამ მეორემდე.

Ⴂარდმოტანა — .

Ⴂარდმოღება — (გარდმოვიღებ) გარ­დ­მოდგმა, გარდაღება, ჩამოღება.

Ⴂარდმოჩქერვა — (გარდმოსჩქერს) მა­ღალთა კლდეთაგან წყალთ გარ­მო­დე­ნა.

Ⴂარე — გარეთ, შინასგამო, შიგნიდამ.

Ⴂარეგან — გარედგან, გარედამ, გა­რე­შე.

Ⴂარეგანი — გარეთის პირისა, გარეთი კერ­ძო.

Ⴂარევა — (გავრევ, გავურევ) აღრევა, შე­რევა ერთი მეორეში.

Ⴂარეთ — კარზედ, გარეგან სახლისა.

Ⴂარეთუბანი — ქალაქის გარეთ შე­ნო­ბა.

Ⴂარეთხა — (ოთხფ.) ქურციკი, არჩვი, ჯიხ­ვი, ჯერანი, ნიამორი და მის­თა­ნა­ნი.

Ⴂარეკა — (გავრეკ) განდევნა მრა­ვალ­თა, გალალვა.

Ⴂარემიქცევა — (გარემივაქცევ, გა­რე­მი­ვიქცევი), გაბრუნება.

Ⴂარემოდგომა — (გარემოვადგები) გარ­შემოვლა, ანუ გარედამ დადგომა.

Ⴂარემოზღუდვა — (გარემოვზღუდავ) ზღუ­დის მოვლება გარეშემო.

Ⴂარემოს — გარეშემო, გარედამ მრგუ­ლივ.

Ⴂარემოქცევა — გარემიქცევა, გა­მოტ­რი­ალება, / გარემოქცევით წინაუკმო.

Ⴂარემოცვა — (გარემოვიცავ) გა­რე­მოდ­გომა, გარეშემოხვევა.

Ⴂარესკნელი — გარეთი, გარეგანი.

Ⴂარეტება — (გავარეტებ, გავრეტდები) ჟა­მად გონების დაკარგვა.

Ⴂარეული — ველური, მინდურისა; გა­გა­რეულებული, გარეულად შექმნილი. // სხვაგნიდამ შემორეული შინაურე­ბ­თან, ვითარ გარეული მამალი და სხ.

Ⴂარეშე — ზმნისზედა, გარეთ, გარედამ, გა­რეგან. // გარდა, კიდეგან.

Ⴂარეშე — ზედშესრული, მსოფლიო და არა საეკლესიო, ე.ი. არა შეწყ­ნარე­ბუ­ლი ეკლესიისაგან, ვითარ წერილი ანუ მწერალი. // არა საზოგადო, კერ­ძო­ობითი.

Ⴂარეშემო — გარემო, გარემოს, გა­რე­მო­სი.

Ⴂარეშემოუწერელი — უსაზღურო, საზ­ღუ­ა­რდაუდებელი.

Ⴂარეშერტყმა — (გარეშევარტყამ) შე­მო­კურა, შემოსა, შემოხვევა გარემო.

Ⴂარეშეცვა —

Ⴂარეცხა — (გავრეცხ) განბანა, ჭურ­ჭელ­თა, სამოსელთა და სხ.

Ⴂარეწარი — მცონარი, წარმდები, უთა­ურად მოქმედი.

Ⴂარეწრობა —

Ⴂართვა — (გავრთავ, გავერთვი) საქ­მის გამოკიდება.

Ⴂართმევა — (გავართმევ, გავირთმევ სის­ლხსა) გამოშვება (ნახე გახსნა).

Ⴂართხმა — (გავართხამ, გავირთხამ) (ნა­ხე Ⴂანრთხმა). // (გაერთხმის) შიგ გაჯ­დომა, გავარდნა.

Ⴂარი — გარეგანი, გარეშე.

Ⴂარიგება — (გავარიგებ) განგება, რი­გის მიცემა. // საქმის გარიგება, აღს­რუ­ლება.

Ⴂარიელი — (მფრ.).

Ⴂარინდებული — ტკივილთა და სენ­თა­გან მოუძლურებული ან გასტერებული.

Ⴂარიჟრაჟი — განთიადი (ნახე Ⴃი­ლას­თან).

Ⴂარკვევა — (გავარკვევ) გარჩევა, გა­გე­ბა, გამოცნობა.

Ⴂარნა — (კავშირი) მაგრამ. // (ზმნის­ზე­და) გარდა, გარეშე.

Ⴂარსი — აფსკა, თხელი კანი, ვითა კვერ­ცხის ნაჭუჭსა და ცილას შუა, ანუ ხახ­ვსა შინა, ნიორსა და მისთანათა (ნა­ხე Ⴕერქი), [თუალის გარსი].

Ⴂარუჯვა — (გავრუჯავ, გაირიჯვის) ცეც­ხ­ლზედ შეტუსვა (ნახე Ⴐუჯვა).

Ⴂარღვევა — (გავარღვევ, გაირღვევის) ნა­კერთა ძაფების დაჭრა და გა­შო­რე­ბა. // შენობაში მცირედ გამოქცევა.

Ⴂარჩევა — (გავარჩევ, გავირჩევი) გარ­კვევა, განრჩევა, დარჩევა.

Ⴂარჯა — (გავრჯი, გავირჯები) თავ­და­დე­ბით შრომა; (ნუ გაირჯებით).

Ⴂასაგნვა — (გავსაგნავ) ვარჯისი სა­გან­სა ზედა სროლითა.

Ⴂასავალი — ნახე გავლა/

Ⴂასათხოვარი — ქალი მოსწრებული საქ­მროდ.

Ⴂასამართავი — გამართვის მოქენე.

Ⴂასამართლება —

Ⴂასამრჯელო — შრომის ფასი.

Ⴂასანთლვა — (გავსანთლავ) სანთლის წასმა.

Ⴂასატეხი — რაჲცა შესაძლო არს გა­ტე­ხად.

Ⴂასაღები — მოკ­ლო­ნთა კლიტე, რომ­ლი­თაც გა­ი­ღება და­კე­ტი­ლი, ანუ მო­სა­მარ­თა­ვი საჟამოთა და მის­თანათ.

Ⴂასაყარი — ჭერის საშუალ დიდი ძე­ლი, რომელზედაც დანდობილი არიან კო­ჭები.

Ⴂასესხება — (გავასესხებ) გავალება, გა­ცემა თეთრისა სარგებლით.

Ⴂასვენება — (გავასვენებ) პატივით გა­ტა­ნა (ნახე Ⴂამოსვენება და Ⴋო­ს­ვე­ნე­ბა).

Ⴂასინჯვა — გაშინჯვა (გავსინჯავ) გან­ხილ­ვა, გაჩხრეკა, გამოძებნა.

Ⴂასრესა — (გავსრეს) დაჟღულემა, დათ­რგუნვა, დალეწა.

Ⴂასტუმრება — (გავისტუმრებ) გაგ­ზავ­ნა, წარვლინება.

Ⴂასუქება — (გავასუქებ, გავსუქდბი) ხორ­ცის მომატება კარგად შენახვით.

Ⴂასწავლება — (გავასწავლებ) გა­მოც­და, გაწურთნა.

Ⴂასწორება — (გავასწორებ, გავს­წო­რ­დე­ბი) თანასწორად შექმნა.

Ⴂასხლვა — (გავსხლავ) მოკვეთა ურ­გებ­თა რტოთა ვაზთაგან (ნახე Ⴑხლვა).

Ⴂატანა — (გავიტან, გაიტან) შიგნიდამ გა­რეთ გაღება. // გაღმა წაღება. // კა­ცის დანდობა.

Ⴂატანება — (გავატან) თან გაგზავნა.

[Ⴂატარება].

Ⴂატეხა — განტეხა. // დარღვევა, დახს­ნა პირისა ან ფიცისა.

Ⴂატიტულება — (გავატიტლებ, გავს­ტი­ტულ­დები) განშიშუშლება, განძრცვა, გახ­და სამოსელთა ტანისაგან (ითქმის ნივ­თთჳსცა).

Ⴂატლიკული — გაშიშვლებული (ნახე Ⴒლი­კვი).

Ⴂატოპვა — (გავსტოპავ) ფეხით წყალ­ში გასლვა (ნახე Ⴒოპვა და Ⴑიარული).

Ⴂატრიზავება — (გავატრიზავებ) გაკ­მა­რე­ბა, გაწბილება, გაკილვა, აგდება.

Ⴂატუსვა — (გავტუსავ) დაკლულის ღო­რის ბალანთ ცეცხლზედ გარუჯვა და გა­სუფთავება ტყავისა.

Ⴂაუბედავი.

Ⴂაუბედურება — (გავაუბედურებ) უბე­დუ­რად შექმნა.

Ⴂაუმაძღარი — გაუძღომელი, დამ­შე­უ­ლი ან ხარბი.

Ⴂაუტანელი — დაუნდობელი, შეურ­ჩე­ნე­ლი.

Ⴂაუქმება — ნახე Ⴂანუქმება.

[Ⴂაუჯანჯლებლად]

Ⴂაფანტვა — (გავჰფანტავ) გაბნევა, დაბ­ნევა.

Ⴂაფეთქება — გულისა სიხარულით შეკ­რთომა.

Ⴂაფლანგვა — (გავჰფლანგავ) უბ­რა­ლოდ დახარჯვა, წარგება, გაფანტვა.

Ⴂაფრენა — (გავაფრენ, გავჰ­ფ­რინ­დე­ბი) გაშვება ან წასვლა ფრენით.

Ⴂაფრთხილება — (გავაფრთხილებ, გავჰ­ფრთხილდები), დარიდება, მო­რი­დება საშიშისაგან.

Ⴂაფუვება — (გავაფუვებ) აღფუვება, გაღ­ვივება ცომისა.

Ⴂაფურთხვა —

Ⴂაფურჩნვა — (გავფურჩნი) ფურ­ც­ლე­ბის დაგლეჯა, დასხვეპა ყვავილთა და შტოთაგან,.

Ⴂაფუფქვა — (გავფუფქავ) მდუღარეში ჩა­დება დაკლულის ქათმისა, გოჭისა და მისთანათა ადჳლ გასაგლეჯად ბუმ­ბულთა და ბალანთა.

Ⴂაფშიკული — ცუდად გამხმარი, გამ­რუ­დებული, გააფრაკებული; [გა­ფ­შე­კა].

[Ⴂაფცქუნა — გაფცქუნა კვერცხისა, გაფ­ცქუნა ნუშისა].

Ⴂაფხაჭნა — (გავჰფხაჭნი) ფრჩხილით ან დანის წვერით გაკაწრვა, ხაზის დაჩ­ნევა.

Ⴂაქანება — (გავაქანებ, გავექანები) სა­ქა­ნელაზედ რწევა შესაქცევად. // სწრა­ფად გაქცევა, გაჭრა მიტანება.

Ⴂაქარვება — ნახე Ⴂანქარვება.

Ⴂაქეზება

Ⴂაქექა — (გავჰქექ) გაჩხრეკა, გა­დაბ­რუ­ნება.

Ⴂაქირდვა — (გავჰქირდავ) განკიცხვა, აგ­დება, გაწბილება.

[Ⴂაქნა — (ნახე Ⴀღთქვეფა)]

Ⴂაქნილი — გამოცდილი, გა­ოს­ტა­ტე­ბუ­ლი.

Ⴂაქოფიტება — (გავაქოფიტებ) ტლან­ქად შექმნა, სახის მიცემა გაუსუფ­თა­ვებ­ლად.

Ⴂაქრობა — (გავაქრობ, გაქრების) დავ­სე­ბა ანუ უჩინო ქმნა.

Ⴂაქსუვება — (გავქსუვდები) ქსუდ შექ­მ­ნა.

Ⴂაქუსლვა — (გავჰქუსლავ) დაზის კურა ცხე­ნისა, აჩქარება.

Ⴂაქცევა — (გავაქცევ, გავიქცევი) გაგ­დე­ბა, გარეკა. // საჩქაროდ წასლვა ან გა­პარვა.

Ⴂაღანამცა — განაღამცა, დიაღამც.

Ⴂაღვივება — (გავაღვივებ, გაღ­ვივ­დე­ბის) ნახშირთ ცეცხლის მოკიდება და ნაკ­ვერცხლად.// ცომის გაფუვება, მო­დე­დება.

Ⴂაღვიძება — ნახე Ⴂანღვიძება.

Ⴂაღიმვა — გაღიმება (გავიღიმებ) გა­ცი­ნე­ბა უხმოდ ბაგეთა მიერ (ნახე Ⴑი­ცილ­ში).

Ⴂაღმა — გაღმართ ზმნისზედა, იმიერ, წი­აღ, მეორეს მხარეს.

Ⴂაღმრთობა — (განვამღრთობ) უკუ­და­ვად შექმნა.

[Ⴂაყენება — (გავუყენებ), გავაყენებ, გან­ყრა, გაყრა (გავუყრი)].

Ⴂაშავება — (გავაშავებ, გავშავდები) შა­ვად შექმნა.

Ⴂაშვება — (გავუშვებ) განტევება.

Ⴂაშველება — (გავაშველებ, გავ­შ­ველ­დე­ბი) მოშუღლეთ გაშორება.

Ⴂაშვერა — (გაშვერილა) წინ წა­მო­წე­უ­ლი რამე.

[Ⴂაშინჯვა]

Ⴂაშიშულება — (გავაშიშულებ) გა­ტი­ტუ­ლე­ბა.

Ⴂაშლა — (გავშლი, გავიშლები) გაფენა ან განმარტება, გახსნა შეკეცილისა.

Ⴂაშმაგება — (გავაშმაგებ, გავ­შ­მაგ­დე­ბი) გახელება, განძვინება.

Ⴂაშორება — ნახე Ⴂანშორება.

Ⴂაშოტვა — (გავშოტავ, გავიშოტები) ცუ­დად გაჭიმვა, გაშვერა.

Ⴂაშრობა — (გავაშრობ, გავშრები) გახ­მო­ბა, სისველის უჩინო ქმნა.

Ⴂაშტერება — (გავაშტერებ, გავ­შ­ტერ­დე­ბი) გაჩერება, უგრძნობლად გება მცირეს ჟამს გაკვირვებისაგან.

[Ⴂაშფოტება]

Ⴂაშხლართვა — (გავიშხლართები) გა­შოტ­ვა, უშვერად წამოწოლა.

Ⴂაჩანაგება — (გავაჩანაგებ) წურილად გა­ზიდვა ცხადად ან მალვით, გა­მო­ლე­ვა.

Ⴂაჩენა — (გავაჩენ) ნახე განჩინება. // და­ბადება, შექმნა, წარმოება. // (გა­ვი­ჩენ, გაჩნდების) გაშენება ცხოველთა, მცე­ნარეთა და სხ.

Ⴂაჩეჩა — (გავსჩეჩ) გაწეწა მატყლის სა­ჩეჩლით.

Ⴂაჩრა — გაჩხირვა (გავსჩრი, გავს­ჩ­ხი­რავ) დაუდევნელად გარჩმა, შეტენა.

Ⴂაჩხრეკა — (გავსჩხრეკ) გაქექა, არევა ცეცხ­ლისა. // წურილად გასინჯვა, გა­მო­ძებნა.

Ⴂაჩხუპვა — (გავსჩხუპავ) წყალში გას­ლ­ვა ფეხით (ნახე Ⴙხუპვა და Ⴑი­ა­რუ­ლი).

Ⴂაცარცვა — (გავსცარცვავ) განძარცვა, ძარ­ცვა, წართმევა სამოსელთა და სხვა­თა.

Ⴂაცბუნება — შეშლა, გაშტერება.

Ⴂაცემა — (გავსცემ, გავეცი, გაეც, გას­ცემ­დი) მრავალთ მიცემა, დარიგება. // განცემა, ღალატი.

Ⴂაცვეთა — (გავსცვეთ, გაცუდების) ტა­ნი­სა და ფეხის საცმელთ დაძველება, და­გლეჯა.

Ⴂაცილება

Ⴂაცინება — (გავაცინებ) მიზეზის მიცემა სი­ცილად. // (გავიცინებ) ქმნა სი­ცი­ლი­სა. // (გავსცინებ) დაცინება, აგდება.

Ⴂაცისკრება — გარიჟრაჟი (ნახე Ⴃი­ლას­თან).

Ⴂაცნობა

Ⴂაცრა — (გავსცრი) საცერში გატარება ფქვი­ლისა.

Ⴂაცრუვება — (გავაცრუვებ, გავს­ც­რუ­ვ­დე­ბი) ცრუდ გამოჩენა, გამტყუვნება.

Ⴂაცუდება — (გავაცუდებ) გაუქმება, წახ­დენა.

Ⴂაძაბვა — გაძგიბვა (გაიძაბვის, გა­იძ­გიბ­ვის) მცირედ გაჭიმვა ან გაყინვა.

Ⴂაძევება — (გავაძევებ) განძება, სხვა­ნა­ირად გამოხვება.

Ⴂაძლება (გავუძლებ) ძნელის მო­ჭირ­ვე­ბა. // (გასძლებს) გვიან დაძველება ან გაც­ვეთა.

Ⴂაძნელება — (გავაძნელებ, გაძ­ნელ­დე­ბის) საჭიროდ ან მრა­ვალ­საშ­რო­მე­ლად შექმნა.

Ⴂაძრახ — განგებ, განზრახვით.

Ⴂაძრახება — (გავაძრახებ) დარიგება, სწავ­ლება მობირებით.

Ⴂაძრვა — (გავსძრავ, გავიძრვი) მცი­რედ შერხევა.

Ⴂაძღოლა — (გავუძღვები) ტარება სხჳ­სა წინა წარსლჳთ, ან გარიგება.

Ⴂაძღობა — (გავაძღობ) ნახე განძღება.

Ⴂაძღომა — (გავსძღები) ნახე განძ­ღო­მა.

Ⴂაწარი — გრძლად დასაგები ბადე მფრი­ნ­ველთ სანადირო (Ⴋახესთან ნა­ხე).

Ⴂაწბილება — (გავაწბილებ) უკუწ­ბი­ლე­ბა, გაცუდება, შერცხვენა.

Ⴂაწევა — (გავსწევ, გავიწევ) გაჭიმვა, გა­ფართოვება. // გაწევა, გასწი (ნახე Ⴂა­ზი!).

Ⴂაწითლება

Ⴂაწურთნა — (გავსწურთნი) გას­წავ­ლე­ბა, გაგერშვა.

Ⴂაწირვა — (გავსწირავ) გამომეტება, ხე­ლის აღება.

Ⴂაწიწკნვა

Ⴂაჭედა — (გავსჭედ, -დავ) გამაგრება ლურ­ს­მით ანუ სოლით.

Ⴂაჭიმვა — (გავსჭიმავ) ძლიერად გა­წე­ვა.

Ⴂაჭრა — (გავსჭრი) განკვეთა მახ­ვი­ლი­თა. // (გავიჭრები) საჩქაროდ გა­ვარ­დ­ნა.

Ⴂახალვათება

Ⴂახამება — (გავიხამებ) სახამებლის წას­მა, ანუ გავლება მას შინა.

Ⴂახანხლვა — (გავხანხლავ) ალანძვა მწვა­დისა.

Ⴂახარება — (გავახარებ, გავიხარებ) სი­ხარულის მიცემა, გამხიარულება.

Ⴂახდა — (გავხდი, გავიხდი) ტა­ნი­სა­მო­სის აცლა, მოშორება.

Ⴂახდომა — (გავხდი, გავიხდი) შექმნა, გა­კეთება. // დამჭლევება.

Ⴂახედნა — (გავხედნი, -ნავ) გაწურთნა საჯ­დომთა ხვასტაგთა.

Ⴂახევა — (გავხევ, გაიხევის) ნაქსოვთა, ანუ ქარტის გაგლეჯა, გაფრეწა.

Ⴂახეთქა — (გავხეთქ) გაპობა. გულის გა­ხეთქა ელდითა და მწუხარებით გუ­ლის გადაბრუნება.

Ⴂახელება — (გავახელებ, გავ­ხელ­დე­ბი) გააბეზრება, გაშფოთება.

Ⴂახერხა — (გავხერხ) Ⴂანხერხა ნახე.

Ⴂახეშვა — (გავხეშავ) გაჯრა.

Ⴂახეჩა — (გავხეჩ) გაპობა გრძლად, გაგ­ლეჯა ხელით ან მახვილით.

Ⴂახვრეტა — ნახე Ⴂანხურუეტა.

Ⴂახიახება — (გავახიახებ) განქიქება, უბა­დოდ და ავსახელად განთქმა.

Ⴂახიზვა — (გავხიზავ) ხიზის წასმა (ნახე Ⴞიზ­ვა).

Ⴂახირვა — (გავხირავ) გაჩხირვა, უად­გი­ლოდ დადება რისამე.

Ⴂახლათვა — (გავხლათავ) მიბმა-მობ­მა არევით, დახლათვა.

Ⴂახლეჩა — (გავხლეჩ, -ჩავ) ხელით გან­პება ხილისა, პურისა და მის­თა­ნა­თა (ნახე Ⴞლეჩა).

Ⴂახმობა — (გავახმობ, გავხმები) განხ­მო­ბა, სხვანაირად მოკლება სი­ნო­ტი­ო­სი.

Ⴂახსენება — (გავახსენებ) სახელის თქმა მოხსენება. // ანუ სხვისადმი მო­გო­ნება. // (გავიხსენებ) გამახსენდების თჳ­სდამი მოგონება.

Ⴂახსნა — (გავხსნი, გავიხსნები) ნახე გან­ხსნა. // (გავიხსნი, გავუხსნი სის­ხ­ლ­სა, ხელსა) გართმევა, გამოშვება.

Ⴂახუზვა — (გავხუზავ) გაპარსვა, გაკ­რე­ჭა.

Ⴂახურვება — (გავახურვებ) ნახე Ⴂან­ხურ­ვება.

Ⴂახშირება — (გავახშირებ, გახ­შირ­დე­ბის) ხშირად ქმნა, გამრავლება

Ⴂაჯავრება — (გავაჯავრებ, გავს­ჯავ­რ­დე­ბი) გაგულისება.

Ⴂაჯი — დამწვარი მიწა კირივით გასა­ლე­სად კედელთა და მისთანათა.

Ⴂაჯირვება — ძლიერად დასივება.

Ⴂაჯიქება — (გავსჯიქდები) ფრიად გაგ­ლის­პება, ახირება.

Ⴂაჯრა — (გავსჯრი) გაჭრა, გაჭედა.

Ⴂაჯუფთება — (გავსჯუფდები) გათხოვა, შებ­მა სირბილში, მუშაობაში და სხ.

Ⴂბობა, გბოლვა (ვაგბობ) — ხარშვა.

Ⴂბობილი, გბოლვილი — წუნიანი შე­ჭა­მადი.

Ⴂდება (გდია) — ერთს ადგილს დება ან წო­ლა (მრავალთათჳს ითქმის ყრა, ჰყრია). // (ვუგდებ ბადეს) სროლა. // ვუგ­დებ ყურს (ნახე Ⴗურის გდება; გდე­ბა (ვაგდებ). Ⴅნებითად: ვრდომა (ვვარ­დები) მისის რთულებითურთ (ნა­ხე Ⴇჳსთა ადგილთა).

Ⴂება — (ვაგებ) გაშლა, დაფენა, და­გე­ბა.

Ⴂება — (ვაგებ) შენება, აღშენება, აღ­გე­ბა. // კუალად გება (კუალად ვაგებ), გა­რიგება, განკარგვა, განგება.

Ⴂება — (ვიგებ) მოგება ანუ (ვაგებ) წარ­გე­ბა (იხილენ თჳსთა ადგილთა ლექ­ს­ნი ესე).

Ⴂება — (ვუგებ, მივუგებ), Ⴎასუხისგება ნა­ხე.

Ⴂება — (ვჰგიე, ვჰგებ, ვეგები) ყოფა, დად­გრომა და სხ. (ნახე Ⴄგების).

Ⴂეგმი — აღსაშენებელის ადგილის პირ­ველ მოხაზული სახე.

Ⴂეენია — ადგილი ჯოჯოხეტისა ცეცხ­ლით სატანჯველი ცოდვილთა.

Ⴂეზელი — მამა­ლი ქორი, მი­მი­ნო და მისთა­ნა­ნი.

Ⴂეზი — უფრთო ისა­რი (ნახე Ⴈსა­რ­თან), გე­ზად, პი­რ­დაპირ, სწო­რედ (ნახე Ⴕე­შად).

Ⴂელა — თორნის საჩხრეკი კეტი.

Ⴂელაზი — ზეთის სახდელთა შინა დი­დი მრგუალი ქუა გვერდზედ სატ­რი­ა­ლე­ბელი დასაღერღად გა­მო­სახ­დელ­თა მარცუალთა.

Ⴂელაქნური — (თავზ.) თევზი პო­ვე­ბუ­ლი Ⴂელაქუნისა ან Ⴑევანის ტბასა ში­ნა. Ⴂემება (ვიგემებ) გასინჯვა გემოსი, ნახ­ვა გემოდ.

Ⴂემება — ერთი ხუთთა გრძნო­ბა­თა­გა­ნი, რომლისაცა ქვემდებარე არიან გე­მო­ნი (ნახე Ⴑაგრძნობელთან).

Ⴂემო — ვითარება საჭმელთა, ანუ სას­მელთა, ქვემდებარე გემებისა. Ⴓპირ­ველესნი სახენი გემოსანი არიან: სიტ­კ­ბო, სიმწარე, სიმლაშე, სიმჟავე. Ⴄსე­ნი რა შეიზავებიან ურთიერთარს, მეტ­ნაკ­ლებობით მისგან შეიქმნებიან მრა­ვალ­გუარნი გემონი, რომელნიცა თჳ­ს­თა ადგილთა აღწერილ არიან.

Ⴂემოვანი, გემოიანი, გემიერი — გემ­რი­ელი გემოკეთილი.

Ⴂემსი, გვიმსი — ოფლისგან უწ­მინ­დუ­რე­ბა (ნახე Ⴋწიკული).

Ⴂენია — ნახე Ⴂეენია.

Ⴂეონი — ხელშუბა (ნახე Ⴊახვართან), გე­ონითა ლახურითა, ჰოროლითა.

Ⴂერგილი — სიმარჯვე, ხერხიანობა, ნი­ჭი საქმისა.

Ⴂერგილიანი — მარჯვე, ხერხიანი.

Ⴂერი — თან მიყოლილი შვილი, უკეთუ შვი­ლიანმან ქურივმან კაცმან, ანუ ქალ­მან იქორწინოს მეორედ, მაშინ შვი­ლნი იგი ახალთა მეუღლეთათჳს იქ­მ­ნებიან გერნი, ხოლო ესენი ურთიერთისა იქმნებიან ნახევარძმანი, ანუ ნახევარდანი.

Ⴂერილი — (უგერილებს) ითქმის წვი­მი­სა­თჳს, რაჟამს ერთიანად წამოუშენს და კუალად გარდიღებს.

Ⴂერკი, კერკი — გამხმარი ხილი კურ­კი­ანი და საკუთრად შინდი.

Ⴂერმა — მფრინველთ თივთიკი.

Ⴂერში — მცირედი ჭრილობა, გა­კენ­წ­ლ­ვა სისხლადმდე.

Ⴂესლი — შხამო გველთა და მის­თა­ნა­თა. // Ⴏანგი მეტალლთა.

Ⴂესლიანი — შხამიანი, შხამის მქო­ნე­ბე­ლი. // Ⴔრიად საწყენი სიტყვა.

Ⴂეჯა — დიდი გობა ხისა, ნავის მსგავ­სად ამოჭრილი (ნახე Ⴌავი).

Ⴂვა (ვჰგჳ) — მოცოცხვა, ცოცხით გახ­ვე­ტა ნაგვისა.

Ⴂვადრაკი, გვალაგი — გუადრუცი (ნა­ხე Ⴂუდარაკი).

Ⴂვალვა — ნახე Ⴂუალვა.

Ⴂვარილი — ნახე Ⴂორილი.

Ⴂვაჯი — ნახე Ⴂუაჯი.

Ⴂველაშაპი, გველვეშაპი — ფრთე­ბია­ნი და ფეხებიანი გველი (მძრ.).

Ⴂველაძუა — (მძრ.) გრძელი ჭია მძრომი. // მსოფლიურად მოუსვენარი, ჩხუბიანი ბოშვი.

Ⴂველთევზა — (თევზ.).

Ⴂველი — გეს­ლი­ა­ნი მძრომი.

Ⴂველის მბრძოლი — (მძრ.) ანკა­რის მსგავ­სია, თავი მოშორებით აბია წვრილ კისერზედ.

Ⴂველის წიწილი — (მძრ.) მართვე გვე­ლი­სა.

Ⴂველხოკერა — (მძრ.) ანკარა.

Ⴂვემა (ვჰგვემ) — ცე­მა ანუ ტანჯვა. // იგ­ვემების, სნე­უ­ლებს.

Ⴂვემა, გვემულება — სენი, სნეულება. // Ⴁრძვილი, დაჭრილობა, დაკოდი­ლე­ბა.

Ⴂვერდა — პატარა გორის გვერდობი (Ⴋთა ნახე).

Ⴂვერდი — კაცის წიბ. // Ⴐომელიმე მხა­რე ადგილისა, ანუ ნივთისა. // Ⴜე­რილთ კაბადონი.

Ⴂვერდი — საწყაო ჩაფი (ნახე Ⴉოკა და Ⴑაწ­ყაო).

Ⴂვერდობი — გვერდის ძირი სადაც მთის გვერდა მცირედ გავაკდება (ნახე Ⴋთა).

Ⴂვიან — ზმნისზედა, ხანდაზმით.

Ⴂვიმრა — (ბალ.) ჩადუნა, ფეტვი, ბლენ­ცარა (ნახე Ⴉურიმა).

Ⴂვინი და გუნი — სიყვითლის სენი.

Ⴂვირაბი — კლდეთა შინა შეკაფული ვიწ­რო გზა, მაღლა ასასლველი.

Ⴂვირგვინი — ნახე Ⴂჳრგჳნი

Ⴂვირილა — (ბალ.).

Ⴂვირისტი — უკუგდებით კერვა ან ნა­კე­რი.

Ⴂვიცა და არაგვიცა — ე.ი. გჳძს და არაგჳძს, ანუ გვიძევს, გინა გუაქუს და არა გუაქუს. საახალწლოდ გლეხთ დი­აცნი გამოცხობენ ორს კვერს სხვა­დას­ხვა ნიშნებით, ერთს დაარქმევენ გვი­ცა და მეორეს არაგვიცა, სახლის ბედს იმაზედ დასცდიან, თუ პირველი ჩა­ვარდა კუტად, ის იქნება უბედობა, ანუ უქონლობა და თუ დადგა, ის იქ­ნე­ბა საბედნიერო, ამის გამო იმერნი პა­ტა­რა ლავაშებს უხმობენ კვიცად.

Ⴂვიძინი — (მფრ.) გარეული ტრედი.

Ⴂვრინვა — გრინ­ვა გრგვინვა, ხმა საგ­ლო­ველი.

Ⴂზა — ზოგად სა­ვა­ლი კაცთა. Ⴅრცელს სა­ურმეს გზას ეწოდების შარა და შა­რას აქეთ და იქით სა­ქვეითოს ბი­ლი­კებს თანთანა; ცალკე ვიწროს გზას, ერ­თი კაცის სავალს — ბილიკი; გატ­კეპ­ნილ თოვლთა, ანუ შამბთა ზედა — ქა­შანი; კლდეთა ზედა ვიწროსა მიხ­ვე­ულად სავალსა — წავარნა, გინა ჭა­რკ­ვანა; ჯვარედინსა — მებოძირი.

Ⴂზავნა — (ვგზავნი) გასტუმრება, წარ­ვ­ლენა, გაგზავნა.

Ⴂზება — გზნება (ვაგზებ, ვაგზნებ, ვაგ­ზ­ნე­ბი) ძლიერის ცეცხლის ანთება.

Ⴂზირი — შულტი, სოფელსა შინა ქევ­ხათ შემდეგნი კაცნი, რომელნიც ხმა­მაღ­ლა ზახილით აცნობებენ და გა­მო­უც­ხა­დებენ რასმე მოსახლეთა.

Ⴂზის და გზობას — არა იხმარებიან მარ­ტივად, არამედ რთულად რიც­ხჳ­თ­თა სახელთა თანა: ერთგზის, ორგზის, სამ­გ­ზის და სხ. (იხილენ თჳსთა ად­გილ­თა), ვითა ხელობა.

Ⴂია — (ხე) ტვია.

Ⴂიდელა — ჩალისა ან წურილი წნე­ლის­გან დაწნული სკივრი (ნახე Ⴘა­რა­გულ­თან).

Ⴂინგილა — სადი­ა­კო­ნო ოლარი მხარ­ზედ გარ­დასაკიდები გრძლად წინ და უკან.

Ⴂინგლი — ბუსუსი თმა ჩჩვილთა (ნახე Ⴇმა­სთან).

Ⴂინდა — ზმნა 2 პი­რი­სა, დაერთვის ნაც­ვალ­სახელთა, ვინ­გინ­დავინ, რა­გინ­და­რა.

Ⴂინება — (ვაგინებ, ვი­გინები) ურიგოდ ხსე­ნება, შე­უ­რაც­ხე­ბა, გაუპატიურება.

Ⴂიობა — გინება, გმობა, ძაგება.

Ⴂიორგობისთვე — ტირსიკონი, ნოე­მ­ბე­რი (ნახე Ⴆოდიაქო).

Ⴂიჟი — გონებანაკლები ან ჭკუაშეშლი­ლი, ამისნი სახენი 12 დაუდვიათ:

1. Ⴘმაგი რომელი სიგიჟით ავნებდეს თავსა თჳსსა და სხვათაცა.

2. Ⴞელი ან შეხმუხი რომელი უც­ნო­ბოდ გარბოდეს და არავის ავნე­ბ­დეს.

3. Ⴑულელი ცნობამიხდილი, ვერ გამ­რ­ჩევი სარგებელისა და სავნე­ბე­ლი­სა, ბებერთათჳს ითქმის ტუტუცი.

4. Ⴚოფი წინადაუხედავობით და სი­ბო­რგილით კეთილად ვერ გან­მს­ჯე­ლი.

5. Ⴌაღულიანი რომელი ჟამად უცნო­ბო იქმნებოდეს მოუთმენელის მწუ­ხა­რე­ბით. რეტიანიც ამგუარივეა.

6. Ⴐეგვენი რომელსა აკლდეს ზრდი­ლო­ბა და მცირედ ხელურს იქ­მო­დეს.

7. Ⴒეტრი რომელსა აქუნდეს რაო­დენ­მე მეცნიერება, გარნა ზუაობით ხე­ლურს იქმოდეს.

8. Ⴘლეგი დაუცადებელად და თავგა­წირვით მოუსვენარი, თავზედ ხე­ლ­ა­ღებული.

9. Ⴜტერი ფრიადითა აღორთქლე­ბი­თა შინაგანთა ბალღამთათა საგრ­ძ­ნო­ბელთ ორღანოთა მიხდილი და საქ­მეთა კეთილად ვერ მოქმედი. ამ­გუარივეა ცეტი და ჩერჩეტი.

10. Ⴔეთიანი ღამე საოცართა მო­ლან­დებითა ჟამად ცნობა მიხდილი, ბნე­დიანი.

11. Ⴘეთიანი სნეული ხელურად მქცე­ვი ხშირად წამოვარდნით, ანუ უგუ­ნუ­რად უბნობით.

12. Ⴞეტი ტეტრის მსგავსი, სიყრმით­გან გონებადაბრჯგუვებული ავის ზნის შეჩვევით და თუმცა შემდგომად სწავ­ლა მოენებოს, არამედ სწავ­ლით უმეტესად გარდარეულ იყოს.

Ⴂიჟი — ზოგჯერ ჰნიშნავს ცელქსა, მო­უს­ვენარსა, ხოლო ჭკვიანი მშვიდსა.

Ⴂირაგი — დიდი მანგანა ხისა, მო­სა­ჭი­რე­ბელი გასახერხავთა ძელთა, ანუ გა­საქლიბთა მეტალლთა.

Ⴂირაო — წინდი, საწინდარი.

Ⴂირვანქა — 8 კვერცხის წონა (Ⴑაწონ­თან ნახე).

Ⴂიშერი — სათი, შა­ვი ქუა ძვი­რ­ფა­სი.

Ⴂიშრაფეთი — ზე­ლი­ლი კორკოტი.

Ⴂლა — (ვაგლი, ვეგ­ლები) თავის გლა, მიხლა. Ⴐა გგლის, რა გრჯის, რაგგმა ან რას დასდევ.

Ⴂლახ! — შორისდებული სავაებო (იხი­ლე რთულად ვაგლახ!)

Ⴂლახა, გლახაკი — უპოვარი, უქო­ნე­ლო, ანუ დაცემული სიმდიდრისგან. // Ⴈთ­ქმის ნივთთათჳსცა და ჰნიშნავს ცუ­დსა, ბედითსა, ვითარ გლახა ღვინო, გლა­ხა დანა, გლახა ნაწერი.

Ⴂლემურძი — ღორის ხორცსა და ტყავს შუა მომსუქნო ადგილი.

Ⴂლესა — (ვგლეს) განგოზა, წასმა რი­სა­მე, გაგლესა.

Ⴂლეხი, გლეხიკაცი — მდაბიო, მსოფ­ლიო მოსახლე.

Ⴂლეხური — გლეხთ შესაფერი.

Ⴂლეჯა — (ვჰგლეჯ) ხევა, მოხევა, და­ხე­ვა, ანუ აღმოფხურა მცენარეთა, კრეფა ხილთა და მისთანათა.

Ⴂლინვა — (გლინავს, ეგლინება) გვე­ლი­ვით მუცლით ცორვა (Ⴈიარულში ნა­ხე),

Ⴂლისპი — ანჩხლი, კაპასი, ჯიქი, გა­უ­გო­ნარი, მიუკარებელი. // Ⴑაღვთოსა ში­ნა წერილსა დაუდვიათ გაპარსულის ად­გილს.

Ⴂლოვა — (ვიგლოვ, ვგლოვობ) ვაება, ტი­რილი.

Ⴂლოვა, გლოვობა — შავის შემოსა ჟამ რავ­დენმე მიცვალებულთა ზედა.

Ⴂლუ — გლუვი უმქისო, უროკო, უხორკ­ლო.

Ⴂლუსუნი — (ვეგლუსუნები) ზედ წა­ხე­ხე­ბა.

Ⴂმერა — გმირვა, გუმერა, გურემა (ვჰგმერ, ვჰგმირავ, ვუგმერ) მახვილის კუ­რა, განწონება, განგმერა.

Ⴂმირი — დიდი და საზარელი ტანითა და უფროსღა ძალითა და საქმითა (ნა­ხე Ⴈროელი).

Ⴂმობა — (ვჰგმობ, ვიგმობი) გინება, გი­ობის წარმოთქმა. // უარის ყოფა საღ­ვ­თოთა საქმეთა, ანუ დახსნა სჯულისა.

Ⴂმობილი — დაწუნებული, არა ქებული.

Ⴂმური — ხელშუბა (Ⴊახვართან ნახე).

Ⴂნდე ნიღრი — გარეგანი კიდე საჭ­რელთა, ვითარ დანისა, ხმლისა, ცუ­ლისა და მისთანათა.

Ⴂნოლი — (მფრ.) გლონი.

Ⴂნომი — ძალი სუ­ლისა განხილვად მსგა­ვსებასა ნივ­თთასა.

Ⴂობა — ძელთაგან ამოჭრილი ჭურჭე­ლი, სალაფავის ჩა­სასხმელინ შინაურ­თა ხვასტაგთათჳს.

Ⴂოგვა — (ჰგოგავს) მფრინველთ ხლტომა ფეხითა მისაწონად (Ⴑი­ა­რულ­ში ნახე).

Ⴂოგირდი — წუნწუბა, ჩექა­.

Ⴂოგმანი — გოგვა.

Ⴂოგო — მდაბიო გლეხის ქალი.

Ⴂოგორა — მცირე ურმის თუალი, მხოლოდ მორგჳ­სგან შექმნილი მკურივად თჳნი­ერ ფერსოებისა და სოლებისა, უფრორე იხმარების ერქუანთათჳს.

Ⴂოგრა — ბოსტნის მო­სავალი, რო­მე­ლიც არს სამ­გუ­არი: 1. გოგრა სა­კუთ­რად არს ქე­რ­ქთხელი და მხლად საჭ­მე­ლი; 2. აყირო ანუ კვახი, ქერ­ქ­ზ­რ­ქე­ლი მსგავსი სასმისთა, რომ­ლის­გან შე­ი­ქმონენ კოკოშას; 3. ხაპი კუ­ახის გუ­ა­რი­ვე, არამედ უყელო.

Ⴂოგრახი — დიდი გოდორი და გოგოხი უმ­ცირესი.

Ⴂოგუთი — თავმრგუალი ჯოხი.

[Ⴂოდა — ნახე Ⴉოდი].

Ⴂოდება — მოთქმით ტირილი (ვჰგო­დებ) (ნახე Ⴒირილთან).

Ⴂოდოლი — ძეგლი, ბურჯი, კოშკი დი­დი და მაღალი.

Ⴂოდოლტაძრები — ბურჯებით ნაშენნი ზღუ­დენი ტაძრისანი.

Ⴂოდორი — წნული ჭურჭელი ნერგის წნელ­თაგან (ნახე Ⴘარაგული).

Ⴂოვზა — გოვზაკი დიდი სარწყული.

Ⴂოზაური — დიდი საღ­ვინე (ნახე Ⴑაღ­ვი­ნესთან).

Ⴂოზინაყი — ნუში ან ნიგოზი ნა­დუღს თაფ­ლში გავ­ლებული, პუნ­გია.

Ⴂოკინი — გოხინი, ყროყინი, ვირთ ხმი­ა­ნობა.

Ⴂოლი — ანუ თაფ­ლი გოლეული გარ­და­უმდნარი ხვეზა თაფ­ლისა, კიპრუჭი, თაფ­ლის პურები, ახ­ლად გა­მო­ღე­ბუ­ლი სკიდამ.

Ⴂამაზარი, გუა­მა­ნ­სარი — წე­რი­ლი გრძე­ლი და გავ­რცელებული (ნა­ხე Ⴜე­რილ­თან).

Ⴂომბეშო — მეტად დი­დი ბაყაყი.

Ⴂომბიო — პაწუა, პა­წიკელა, პა­ტა­რა გო­გო მო­სამ­სახურე.

Ⴂომი და გომური — ბოსელი, სადგური სახლი დიდ­რო­ვან­თა ხვასტაგთა.

Ⴂომიზი, გომფისი — ხის წებო.

Ⴂომიჯი — ჭრელი ხმიადი იმერული (ნა­ხე Ⴎურთან).

Ⴂონება — ძალი სულისა თჳთოეულ გან­ხილვად მოკიდულებასა საზო­გა­დო­თა ჭეშმარიტებათასა. // ჰაზრი, ფიქ­რი, გუ­ლის ზრახვა. // (ვიგონებ) ფიქ­რობა, გულ­ში ზრახვა. // ზოგგან და­უდვიათ გო­ნება ნაცულად სჳ­ნ­დი­სი­სა, ვითა ნა­თე­სავი ნაცულად სახისა.

Ⴂონი — მდაბიურად გონება, ჭკუა, გან­ს­ჯა.

Ⴂონიერი, გონებიანი — სრულის გო­ნე­ბის მქონი.

Ⴂონიერდ — ჭკუვით, გონებიანად.

Ⴂონჯი — მახინჯი, დაღრეკილი, სა­ხი­ჩა­რი, ანუ ასონაკლები.

Ⴂორა — საწყაო, 16 დოქს შთაიტევს (ნა­ხე საწყაოსთან).

Ⴂორა და გორაკი — ბორცვი, მცირე მთა (ნახე Ⴋთასთან).

Ⴂორანგო — ღორთ ზევითი ღოჯი ეშ­ვის სა­ლესავი.

Ⴂორგალი — ნასთი, ანუ მკედი მრგუ­ლად დახვეული.

Ⴂორგომიჭელა — პატარა ეტლი გო­გო­რე­ბიანი, ბოშვთა სატარებელი ხელთ დაბ­რჯენით, ფეხის ასად­გ­მე­ლად, ხო­ჭი­ჭი.

Ⴂორდა — ხმალია ერთგუარი (ნახე Ⴞმალ­თან).

Ⴂორვა — (ვჰგორავ) ცხოველთა მი­წა­ზედ გარდაბრუნება. // ნივთთა ტრი­ა­ლით სრბოლა ადგილზედ.

Ⴂორვება — (ვაგორებ) ტრიალით ტა­რე­ბა.

Ⴂორილი, გვარილი — თივის თოკი (ნა­ხე საბელთან).

Ⴂოროხი, გორახი — მიწა, ანუ ტა­ლა­ხი ქუა­სავით გამხმარი.

Ⴂოსპა, გოსპანი — ნაქსოვი ძვირ­ფა­სი.

Ⴂოქშო — ბურბუშელა.

Ⴂოშია — პატარა ძაღლი.

Ⴂოშპელაკნი — ოქროს საყურენი.

Ⴂოჩქოჩანა — ჩქართა შინა ადგილთა მდი­ნარისათა ჩამჩქერვალენი ზვი­რ­თ­ნი (ნახე Ⴜყალთან).

Ⴂოჭა — კობრი.

Ⴂოჭი — ღორის შვილი.

Ⴂოხი, გოხინი — ღორთ საკერშილო ტუ­ხინი.

Ⴂოჯეული — გოჯიდამ ნეკადმდე მტკა­ვლის ზომა.

Ⴂოჯი — ცერი, წინა სახსარი, ანუ მისო­დე­ნი ზომა გრე. //კოჭი, ფეხის ჩონჩხი.

Ⴂრაგნა — (ვჰგრაგნი) შეხვევა, წარგ­რა­გ­ნა.

Ⴂრაგნილი — სიგლურად დახვეული წე­რი­ლი, ანუ ქარტა დაუწერელი.

Ⴂრაკლი — ბრაწის ხე.

Ⴂრგენა — (მეგრგინება) გრძნობა უსია­მო­ვ­ნოს შეხებისა სხეულისადმი, ვითა ღი­ტინი.

Ⴂრგჳნვა, გურინვა — (გრგჳნავს, გური­ნავს) ხმა საზარელი ქუხილისა, მიწის ძრვი­სა და მისთანათა.

Ⴂრგოლი — მცირე სალტე მე­ტალ­ლთა­გან შექმნილი თითთა შესაცმელი, ანუ ჯა­ჭუთა ასასხმელი და სხუათა სა­ხ­მა­რებათათჳს.

Ⴂრგუალი — (ნახე Ⴋრგუალი).

Ⴂრდემლი, გუ­რ­დემლი — რკი­ნის კუნძი მე­ტა­ლლთ სა­ჭედი.

Ⴂრე — გოჯი, ად­ლის მე­თე­ქუს­მე­ტე ნა­წი­ლი.

Ⴂრემა — მრეში, მქრქალი ფერი (Ⴀღი­ე­ლ­თან ნახე).

Ⴂრემლობა — (ვიგრემლებ) ოლვა, და­ო­ლვა, გამოსურმა თვალთა საგ­რე­მე­ლი­თა.

Ⴂრეხა — (ვჰგრეხ) შესთვა ბრუნებით თო­კისა და მისთანათა.

Ⴂრეხილი — დაგრეხილი, შესთული. // ქალთ სამკაული მძივებით ასხმული გულ­ზედ ჩამოსავლები.

Ⴂრიალი — (გრიალებს) ხმა წისქვილთ ბრუ­ნ­ვისა, ეტლთა სრბოლისა და მის­თა­ნათა, დგრიალი, მუცელი გრი­ა­ლებს.

Ⴂრიგალი, გირგალი — ქარი ტრი­ა­ლით მომ­ბე­რავი, რომელიცა დახ­ვე­ვით ეკ­ვე­თება და განანქრევს რაჲცა შე­ხუ­დე­ბის.

Ⴂრივი — აპანაგი, ძველებური საწყაო თეს­ლეულთა, ანუ მარცვალთა.

Ⴂრიკი — მთის ჟოლო.

Ⴂრილი — მცირედ ცივი, სასიამოვნო სიც­ხის დროს. // ნივთი ცივის ბუ­ნე­ბი­სა, მხუ­რვალის წინააღმდგომი (ით­ქ­მის უფ­რორე სამკურნალოთათჳს წა­მალ­თა).

Ⴂრილობა — (ვაგრილებ) დაჩ­რ­დი­ლე­ბა, დაგ­რილება სიცხისაგან.

Ⴂრკალი — გრგოლი, კარშიკი.

Ⴂრკჳნვა — (ვჰგრკჳნავ) ჩჩჳლთაგან შე­ხარ­ვით რეცა უბნობა მზრდე­ლ­თამ­დი.

Ⴂროვა — ხროვა, ჯგუფად კრებულნი ერთ­გუარნი ცხოველნი. // ზვინად მოკ­რე­ბულნი ერთგუარნი ნივთნი.

Ⴂროვება — (ვაგროვებ) დაფანტულის ერ­თად შეკრება, მოქუჩება.

Ⴂრუზი, გრუზა — თმახუჭუჭი, დაგ­რე­ხი­ლი.

Ⴂრუტუნი, ღრუტუნი — (გრუტუნებს) ტრედთ ხმიანობა.

Ⴂრძელი — უმეტეს ზომისა ან წარ­ზი­დუ­ლი.

Ⴂრძნება — (ვჰგრძნებ) მოგვობა, მოქ­მე­დება მოქმედება განსაკჳრვოთა საქ­მე­თა ხელოვნებით, ანუ ეშმაკის მან­ქა­ნე­ბით.

Ⴂრძნეული — მოგჳ, მოქმედი ეშ­მა­კურ­თა საქმეთა.

Ⴂრძნობა — (ვჰგრძნობ, ვაგრძნობ, ვიგ­რ­ძ­ნობ) გაგება, შეგნება, მიხდომა. // ვაგრძნობ.

Ⴂრძნობის საცავი — Ⴑაგრძნობელი ნა­ხე.

Ⴂრწყილი — კრწყილი.

Ⴂრჭო, გრჯო — წურილი ლატანი.

Ⴂრჯღა, კრჩხა — ხეთა ძირის მორ­თა­გან განყოფილნი დიდნი რტონი, ხო­ლო ამათ ზედა განყოფილთა ეწო­დე­ბის ბორჯლი და მათ ზედა — რტონი, და ნო­შონი; კუალად უწურილესთა ხის წვე­რთა — კეწერო, კოწოლი და კუნწუხი, ხოლო უფურცლოსა ჩვილსა კე­წერ­სა, ზამთრით ხვასტაგთა საკ­ვებ­სა, — ნეკერი, სადა რტონი ორად გა­ნი­ყო­ფე­ბიან, მას ეწოდების კაპი და მო­ნა­კ­ვე­თის რტოს ძირსა — როკი და ნუჟრი.

Ⴂუადრუცი — ფიცრის კოლოფი (ნახე Ⴆარ­დახჩა).

Ⴂუალე, ჰგუალე — მდაბიურად გოლე (ზმნა ესე იხმარების მხოლოდ ბრძა­ნე­ბი­თად), იარე, წამოდი, წარვედ, ჰგუ­ა­ლეთ, გარდაჰგუალე, წიაღ­მოჰ­გუ­ა­ლე.

[Ⴂუალაგი — ნახე Ⴅაშკარანი].

Ⴂუალვა — უწვიმობა და მისგან გან­ხ­მო­ბა მოსავალთა ზაფხულის დროს.

Ⴂუამი — ტანი, სხეული კაცისა ცოც­ხ­ლი­სა ანუ მკუდარისა. // ფი­ლო­სო­ფი­უ­რად გუ­ამი და პირი ერთი და იგივე არს. არი­სტოტელე განსაზღურებს ეს­რეთ: გუ­ამი არს არსება განუკვეთელი, ბუ­ნე­ბა სიტყუიერი და ქვემდებარება უზი­ა­რე­ბელი.

Ⴂუამოვანი — პიროვანი, მისივე არ­სე­ბი­საგანი და განთჳსებული.

Ⴂუანება — (ვჰგავ, ვეგუანები, მი­ვე­გუ­ა­ნე­ბი) მსგავსების ქონება.

Ⴂუარი — ნათესავი. // გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი რი­გი.

Ⴂუარჯილა, გორჯილა — ერთგუარი ხა­შუ­რია, რომელიც ცეცხლზედ იფეთ­ქებს, და იხმარების შე­სამზადებლად თო­ფის წამლისა, ეგრეთვე სასმელ წამ­ლადცა სიცხიანთ გა­საგ­რი­ლებ­ლად.

Ⴂუაჯი და გუაჯიობა — კეთილი შური, რა­თა არა უდარეს იქმნეს სხვათაგან (ნა­ხე Ⴘური).

Ⴂუბე — დაფოსოვებული ადგილები, წყლით სავსე (ნახე Ⴜყალთან).

Ⴂუგა — თუალის კაკალი, ანუ ბაია.

Ⴂუგული —

Ⴂუგუნი — (გუგუნებს) ხმა ცეცხლის ნთე­ბი­სა ან შორიდამ ბგერისა.

Ⴂუდა — გაუჭრელად გაძრობილი ტყავი ხვას­ტაგთა შთასადებელად რისამე. // იმერ­ნი უხმობენ კუპრიელსა ტიკსაცა (ნა­ხე Ⴅაშკარანი და Ⴇხიერი).

Ⴂუდალი — უსწორო ნაკერი ალარულს ტა­ნი­სამოსში.

Ⴂუდარაკი — საგბოლველი ან სა­დუ­ღე­ბე­ლი ჭურჭელი, ვითარ ქუაბი, სიავი, ჩალ­ხანა, ტაფა, ტაფაკი, კარდალი, ქო­თანი, კოჭობი, ხალანი და მი­ს­თა­ნა­ნი.

Ⴂუდასტვირი — ჭი­მონი, სოფ­ლუ­რი სტვი­რი შთა­სა­ბერველი გუ­დითურთ.

Ⴂუდაფშუტა — ცუ­დი სოკო, გა­ბე­რი­ლი და ცა­რი­ელი გუდასავით.

Ⴂუჱრდი გუჱრდი — და სხ., იხილენ Ⴂვე­ლი, Ⴂვერდი.

Ⴂუთანი — (ნახე Ⴄრქუანი).

Ⴂულადი — გულოვანი.

Ⴂულად — დება (გულად ვიღებ) გულში და­ნერგვა.

Ⴂულამოსკუნილი — გულამოხვინჩვით მტი­რალი.

Ⴂულანი — წიგნი სრულის წლის სა­გა­ლო­ბელთა, ხოლო რომელთა შინა ჩარ­თულ არს ჟამნიცა, ეწოდება ჟამ­ნ­გუ­ლანი.

Ⴂულარძნილი — ოღროჩოღრო, ღრან­ტე­ე­ბი­ანი, ღირღოვანი გზა.

Ⴂულდებული — იმედდადებული, გან­მხ­ნო­ბილი იმედითა.

Ⴂულვება — (მეგულვების, მეგულება) იმე­დეულება ქონებისა ან შოვნისა რი­სა­მე. // მონებება, განზრახვა.

Ⴂულვებადი — საგულვებელი, მოსა­ლო­დე­ბელი.

Ⴂულთმეცნიერი — გულთა მხილველი, და­ფარულთა გულისათა მხედველი ღმე­რთი.

Ⴂულთმისანი — რომლითამე ნიშნებით ან მიხ­დომით სხვათა გულის პასუხის შემ­ტ­ყობი

Ⴂული — უმთავრესი ნაწილი ცხო­ველ­თა ში­ნა­განის აგებულებისა, რო­მ­ლი­სა­გან­ცა მიმოიქცევის სისხლი ყო­ველ­თა­ვე ძარ­ღუთა შინა. // ჰაზრი, გულის ზრახ­ვა. // საშუალო სიღრმე ქუე­ყა­ნი­სა, ანუ ზღჳ­სა. // შინაგანი კერძო კვე­რ­ცხისა, კა­კალთა, ხილთა ნაჭუჭიანთა და მი­ს­თა­ნათა. // კუალად ითქმის: ღვთის გუ­ლის­თჳს; ჩემის გულისთჳს. // გუ­ლი მე­თა­ნაღრება, ე.ი. არ მომწონს, არ მე­მე­ტე­ბა, მენანება, ითქმის უქმად წარ­გე­ბუ­ლის რისთჳსმე.

Ⴂულიდამ ამოღება — (გულიდამ ამო­ვი­ღებ) განზრახვა, დასკუნა რომ­ლი­სა­მე საქმის შედგომისა უსათუოდ.

Ⴂულითადი — მისანდო.

Ⴂულითადობა — გულით სიწრფელე.

Ⴂულიო — მომ­ც­რო ტრედი ვე­ლუ­რი.

Ⴂულის ამოსკუნა — (გულს ამო­ვის­კუ­ნი) ამოხ­ვინ­ჩვით ტი­რი­ლი.

Ⴂულის არევა — (გული მერევა), ზი­დე­ბა,.

Ⴂულის გადალევა — (გული მელევა, გა­დამელევა) გააბეზრება, მოწყენა.

Ⴂულის გამოცულა — (გულს გა­მო­ვუც­ლი) გარდაქცევა, გარდაბირვა.

Ⴂულის დაჯერება — (გულს და­ვა­ჯე­რებ) ნამ­დვჳლად ცნობა და სხ. (ნახე Ⴃა­ჯე­რე­ბა).

Ⴂულის დება — დადება (გულს ვუდებ, და­ვუდებ) იმედის მიცემა, გამხნობა, და­მშვიდება.

Ⴂულის ზრახვა — გულის პასუხი, ფიქ­რი, გულში ლაპარაკი.

Ⴂულის თქმა — (გული მითქვამს) გუ­ლით ნდობა, სურვილი.

Ⴂულისობა — გულპილწობა (ნახე Ⴂა­გუ­ლი­სება).

Ⴂულის პასუხი — ვისაც რა ფიკრი აქუს გულ­ში, სხუათაგან დაფარული.

Ⴂულისპირი — ტანისამოსთ გულზედ ქო­ბა მიკერებული.

Ⴂულის რევა — გულის არევა.

Ⴂულის სათქმელი — სანდომელი, სა­სურ­ველი.

Ⴂულის სიტყვა — გულის ზრახვა, გუ­ლის პა­სუხი.

Ⴂულის სრულება — (გულს ვისრულებ) აღს­რულება გულის წადილისა.

[Ⴂულის ტკივილი] —

Ⴂულის ფიცარი — მკერდი.

Ⴂულის წადილი — გულისთქმა, ფრია­დი ნდომა, სურვილი.

Ⴂულის წყრომა — გამოჩენილი რი­ს­ხ­ვა, გაშ­ფო­თება, გაანჩხლება.

Ⴂულის ყური — ძალი მიხდომისა და დახ­სოვნებისა.

Ⴂულის შემატკივარი — გულ­ტკივ­ნე­უ­ლე­ბით შემბრალებელი, მზრუნველი.

Ⴂულისხმასმოსლვა — მიხდომა, გა­გე­ბა.

Ⴂულისხმიერი — ადვილად მიმხვედრი და დამხსომებელი საქმისა.

Ⴂულისხმიერება — მალე მიხდომა საქ­მი­სა.

Ⴂულისხმისყოფა — (გულისხმას­ვჰ­ყოფ) ზედ­მიწევნით ცნობა. // ფი­ლო­სო­ფი­უ­რად ძალი განთჳსებით წარ­მოდ­გენად ნივთ­თა და ზედ­მიწევ­ნი­ლე­ბა იგივე არს.

Ⴂულმავიწყი — მალე დამვიწყებელი.

Ⴂულმანკიერი — გულძვირი, ანუ ძვი­რის მხსე­ნებელი.

Ⴂულმდუღარე

Ⴂულნაკლული — მომდურავი, მგრძნო­ბე­ლი ვისგანმე შეწუხებისა.

Ⴂულნაკლულობა — სამდურავი, გულ­ძვი­რობა.

Ⴂულოვანი — გულადი, მხნე, უშიშარი, ახო­ვანი.

Ⴂულოვნობა — უშიშრობა, არ შემ­ც­ნ­რვა ში­შისა; (ვჰგულოვნობ) მხნეობა.

Ⴂულპილწი — გარისხებული, გა­გუ­ლი­სე­ბუ­ლი.

Ⴂულპილწობა — (ვგულპილწობ) გან­რის­ხება, ჯავრობა/

Ⴂულსა დადება — (გულსა დავიდებ) და­პი­რება, მონდომება, გულიდან ანი­ღე­ვა.

Ⴂულსავსე — მადრიელი, არა მქონები გულ­ნაკლებობისა. // ცნობილი, ნამ­დ­ჳ­ლად გულის დაჟერებით.

Ⴂულის დაძმარვა — (გულს დამძმა­რავს) მეტის გაძღომისგან მჟავე ბალ­ღამის მოსლვა საყლაპავთან.

Ⴂულს მოდგინე — მომჭირნე, მოს­წრა­ფე, მეცადინე.

Ⴂულს მოდგინება — მომჭირნობა, მისწ­რა­ფობა, მეცადინობა.

Ⴂულმტკივნეულება — გულის შეტ­კი­ვე­ბა, მოწყალებით ზრუნვა.

Ⴂულუხვი — ფრიად უხვი, გამცემი.

Ⴂულფიცხელი — შეუბრალებელი, უგრ­ძ­ნო­ბელი, გულპილწი, უწყალო.

Ⴂულფიცხელობა — ულმობელობა, უგ­რ­ძნობელობა, გაგლისპება.

Ⴂულქანდი, გულქანი, გულქანდებუ­ლი — ჩაფერადებული ქანდით ე.ი. ვარაყით.

Ⴂულულ — ქორის მახე კისერზედ გადა­საც­მელი, აშრიალა (Ⴋახესთან ნახე).

Ⴂულყრა, გულშემოყრა — (გულს მეყ­რე­ბა, შემომეყრება) ჟამად შებნედა გუ­ლის წუხილით.

Ⴂულში ჩაფიქრება — (გულში ჩა­ვი­ფიქ­რებ) დაღრმობა ფიქრში, ან მოგონება რისმე.

Ⴂულჩვილი — ფრიად მგრძნობელი, მცი­რედისაცა შეწუხებისა თჳსასა ანუ სხუ­ათასა.

Ⴂულჩვილობა — ფრიადი მგრძნო­ბე­ლო­ბა.

Ⴂულძვირი — გულნაკლული, მომდუ­რა­ვი.

[Ⴂულძვირობა] —

Ⴂულწითელა — (მფრ.).

Ⴂულხმება — {გულხმება — (ვიგულხმებ) გუ­ლისხმა, ვიგულისხმებ — Ⴃავით Ⴙუ­ბი­ნაშ­ვილის ქართულ-რუსული ლექ­სი­კო­ნი}.

Ⴂუმანი — იჭვი, ჰაზრის მიტანა ვის­ზედ­მე სა­იჭვოს საქმეში.

Ⴂუმბათი — კა­მა­რა მაღალი და მრგუ­ლად შეკ­რუ­ლი, ვითა­რ­ცა იქ­მ­ნების ეკ­ლე­სი­ა­თა ზედა და სხ.

Ⴂუნდა — მრგუ­ლად შე­სორ­სა­ლე­ბული რა­ჲ­მე რბი­ლი ნივ­თი­სა­გან, ვითარ ხვე­ზა, ცომის გუნდა პურად გა­მო­საც­ხობი, თოვ­ლის გუნდა და მისთანანი.

Ⴂუნდა — კრკოს მსგავსი ხი­ლი რომ­ლი­სა­მე ხისა, ხმარებული მელნის გა­მო­სახ­დელად და სხვად საღებავად7

Ⴂუნდი — ლეგეონი, ლაშქარი ექვსი ათა­სი.

Ⴂუნდის თავი — ექსოვიტი, ერთის გუნ­დის უფროსი.

Ⴂუნდრუკი — სუნნელი, საკმეველი.

Ⴂუნება — მდაბიურად გონება, ანუ შინა­გა­ნი მდგომარეობა სულისა, ვითარ თურქთა ენით ქეიფი. Ⴋაგალითად, ჰკი­თხვენ: გუნებაზედ როგორა ხარ? Ⴋი­გება: კაი გუნებაზედ ვარ, ვერა ვარ გუ­ნ­ებაზედ.

Ⴂუნებანაქცევი — დედაკაცი ორ­სუ­ლო­ბის ნიშნის მქონებელი.

Ⴂუნი — ნახე Ⴂვინი.

Ⴂურდემლი — ნახე Ⴂრდემლი.

Ⴂურემა — (მგურემს მუცელს) შიგნიდამ ტკი­ვილი, ჩხვერა, გმერა.

Ⴂურინვა — გოდება, ხმით ტირილი. [ნა­ხე Ⴂრგჳნვა].

Ⴂურიობა — არევით მიდევნება გულის თქმა­თა.

Ⴂურიტი — გა­რეული ტრედი ერთგუარი.

Ⴂურკა, კურკა — რომელთა­მე ხისაგანთა ხილთა შო­რის მაგარი გუ­ლი, ვითა ძუ­ა­ლი, მაგალითად, ატ­მი­სა, ბალისა, ქლ­იავთა და მი­ს­თა­ნა­თა.

Ⴂუფთა — დაკეპილი ხორცი, გუნ­და­ვე­ბად მოხარშული.

Ⴂუში — კოდის ნაოთხალი (ნახე Ⴉოდი).

Ⴂუშაგი — ციხის დარაჯა, მეციხოვნენი (ნა­ხე Ⴃარაჯასთან).

Ⴂუშინ — წინა დღეს, გავლილს დღეს.

Ⴂუშინს წინ — განვლილი დღის წინათ.

Ⴂუშინდელი — გავლილის დღისა.

Ⴂუჯარი — დიდი სიგელი ეკლესიათ შე­წი­რულობისა (ნახე Ⴜერილთან).

Ⴂუჯასტა — კუშტაბანი, კაბის სა­კი­ლო­ვე.

Ⴂჳან, გჳანი — და სხ. (ნახე Ⴂვიან, Ⴂვი­ა­ნი).

Ⴂჳრგჳნი — სა­მე­ფო თავ­სა­ხუ­რავი შა­რა­ვანდედიანი. // თავი შენო­ბათა მრგუ­ლად ან ოთ­ხკუთხად, ვითა გუმბათი და მის­თა­ნა­ნი.

Ⴂჳრგჳნოსანი — გჳრგჳნის მქონე­ბელი.

Ⴂჳრგჳნოსან ყო­ფა — (გჳრგჳნო­სან ვჰყოფ, ვიქ­მ­ნე­ბი) გჳრგჳნის დადგმა, დაგ­ჳ­რგ­ჳნება, შემკობა გჳრგჳნითა.

Ⴂძღარბი, ძღარ­ბი, ზღარბი — ესე არს უდი­დე­სი, რომლისა სი­დი­დე არს ვიდ­რე მტკა­ვე­ლად­მ­დე, ხო­ლო პა­ტა­რას ჰქვი­­ან გძუ­ძი, ბუძ­გი და ზღჳ­სას — ექი­ნი.

Ⴃ

Ⴃ — ასოსა ამას ზედა ქარაგმიანნი ლექსნი არიან: დბ~ა — დიდება; დბ~ლი — დიდებული.

Ⴀსასოსა ამას აქუს ერთი ზედ­და­დე­ბუ­ლი ზმნათა, რომელია და. Ⴋა­გა­ლი­თად: დავალ, დამაქუს, დავსწერ და სხ. Ⴑა იშვიათ დაერთვის ესე სხუათა ზედდადებულთა, დამო, ვითარ და­მოკიდება, დამოდინება და სხ.

Ⴃ დაერთვის ბოლოდ სახელთა, ანუ მარტო, ანუ სხუათა თანდებულთა თა­ნა და ჰნიშნავს მოძრავობასა. Ⴋაგა­ლითად, წარვიდა მთად, ქალაქად, ცად მიმართ, აღვიდა Ⴈერუსალიმად, ვიდრე ნათესავადმდე; ცადმდე, ღრუბელთადმდე; ზღუადმდე, მდი­ნარედმდე; სიღრმედ მიმართ ქუეყა­ნად.

Ⴀმგუარად დ დაესხმის სახელთა პირ­თასა და ჰნიშნავს მიღებასა წოდებისა ანუ ხარისხისასა. Ⴋაგალითად, ეკურ­თხა მეფედ, დიდგინა მთავრად, მსა­ჯულად; ხელდასხმულიქნა მღუ­დე­ლად, შედგა ბერად და სხ.

Ⴄსევე დაერთვის ბოლოდ ზედ­შეს­რუ­ლთა სახელთა და შესცულის მათ ზმნისზედად. Ⴅითა კეთილი — კე­თი­ლად, ბოროტი — ბოროტად, შავი — შავად, თეთრი — თეთრად. Ⴞოლო მდაბიურად ნაცულად დ ხმარობენ თ: კარგი — კარგათ, ავი — ავათ, სწორე — სწორეთ და სხ. (ნახე Ⴇ).

Ⴃა — კავშირი შეერთებითი. Ⴋაგა­ლი­თად: Ⴎეტრე და Ⴈოანე. Ⴅსწერ და ვჰკითხულობ; ეს დონ-ანი ნიადაგ და­იწერების მობმით, ანუ ზედშესრულად და ამითი განირჩევის სახელისაგან და, დაჲ და სხუათა ადგილთა, სადაცა და ერთად შეხუდებიან, მაგალითად, დავსწერ, დავიძინებ, გარდავალ, უჯერო არს ესრეთ: და ვსწერ, და ვიძინებ, გარ და ვალ და სხ., რამეთუ მობმა და არს მხოლოდ კავშირისა, ვითა ლათინური v.

Ⴃა, დაჲ — ამით სახელითა უწოდებენ ურთიერთ ქალნი, შობილნი ერთისა დედ-მამისაგან, ეგრეთვე ძმანი მათნი. // კუალად უწოდებენ მოლოზანნი ურ­თიერთსა.

Ⴃაავლება — (დავავლდები) მოუძლუ­რება, მოღალვა.

[Ⴃაამება — ნახე Ⴀმება]

Ⴃაარსება — (დავაარსებ) არსებად მოყვანება.

Ⴃაარსებული — არსებად მოსული.

Ⴃაბა, დაბნები — შენობა, სოფელი (იხილე Ⴀკლდამა).

Ⴃაბადება — (დავჰბადებ, დავიბადები) შექმნა, წარმოება, დასაბამის მიცემა, ანუ მიღება, ანუ შობა // მთოვარის და­ბადება, ე.ი. განახლება.

Ⴃაბადება — პირველი წიგნი მოსესი შექმნათა, ანუ შესაქმისა. // ესევე ეწოდების სრულიადსა წიგნსა ძვე­ლი­სა და ახლისა აღთქმისა.

Ⴃაბადებული — ქმნული, რაჲცა და­არ­სებულ არს ღვთისაგან.

Ⴃაბალთვა — (დავბალთავ) მრავალთა დაჭრა, დაკოდა ან დახოცა.

Ⴃაბალი — არა მაღალი შესახედავითა სხვათ შესწორებულად; ხოლო მდა­ბა­ლი გულით არა ზვავი, თავდაბალი (იხილენ თჳსთა ადგილთა).

Ⴃაბალითება — დაშოშმინება.

Ⴃაბანაკება — (დავიბანაკებ) კრე­ბუ­ლად დადგომა ერთს ადგილს. // აღ­ჭურ­ვა, დადგომა სალაშქროდ.

Ⴃაბანაკებული — დავანებული.

Ⴃაბანვა — (დავჰბან, დავიბან) განბანა, გა­რეცხა ტანისა.

Ⴃაბარება — (დავაბარებ) პირად შეთუ­ლა საქმისა სხვასთან; // (დავიბარებ) ბრძა­ნებით ან თხოვით სხვაგნიდამ მოყ­ვანინება ვისიმე, ან მოტანინება რისიმე.

Ⴃაბარვა — (დავბარავ) ბარით გარ­დათ­ხრა მიწისა.

Ⴃაბაღი — მეპრატაკე.

Ⴃაბდაბი — დაფი და დაფდაფი.

Ⴃაბებკული — დაკონკებული, დაძონ­ძე­ბუ­ლი.

Ⴃაბეგვა — (დავბეგვ) ცემა, ანუ და­ცეხ­ვა, დაძეძკა, დაბეჟვა.

Ⴃაბეჟვა — (დავბეჟავ) ცემით დარბი­ლე­ბა, მაგალითად, მკვახეთა ხილთა და მისთანათა.

Ⴃაბერება — (დავაბერებ, დავბერდები) მო­ხუ­ცება.

Ⴃაბერვა — (დავჰბერავ) საკრავთ და­კუ­რა შთაბერვით.

Ⴃაბეჭდვა — (დავბეჭდავ) დატჳფრვა, ბეჭ­დის დასმა. // სტამბაში წიგნის გა­მო­ყუანა.

[Ⴃაბზარვა — ].

Ⴃაბინავება — (დავბინავდები) დასახ­ლე­ბა, ბინის დადება.

Ⴃაბირი — აღმართებული თხემი წმიდა წმი­დათასი.

Ⴃაბლა — ზმნისზედა, დაბლა ქვევით.

Ⴃაბლაგვება — (დავაბლაგვებ, დაბ­ლა­გუდების) მახვილი პირის მოცვეთა, და­ჩლუნგება.

[Ⴃაბლება — დაბლობი].

Ⴃაბმა — (დავაბამ, დავიბმი) თოკით მი­კურა.

Ⴃაბნები — სოფლები (ნახე Ⴃაბა).

Ⴃაბნედა — (დავბნდები) Ⴁნედა ნახე.

Ⴃაბნედილი — ცნობამიხდილი, გულ­შე­მოყ­რილი.

Ⴃაბნევა — (დავაბნევ, დაიბნევის) გაბ­ნე­ვა, გაფანტვა.

Ⴃაბნელება — (დავაბნელებ) ნათლის მიხ­და, მოკლება.

Ⴃაბოლოვება — (დავაბოლოვებ) დას­რუ­ლება, ბოლოს მოღება.

Ⴃაბოჭვა — (დავბოჭავ) მობოჭვა, და­ჭე­რა, ხელსი ჩაგდება.

Ⴃაბრალება — (დავაბრალებ) ბრალის და­დება, მიჩემება. // ცილის წამება.

Ⴃაბრგვილება — ნახე Ⴃაბრყვილება.

Ⴃაბრეცა — (დავიბრიცები) ნახე Ⴁრე­ცა.

Ⴃაბრკოლება — (დავაბრკოლებ, დავ­ბ­რკოლდები) საქმიდამ მოშლა, მოც­დე­ნა. // შეცთუნება.

Ⴃაბრმობა — (დავაბრმობ, დავიბრმობ თვა­ლთა, დავბრმდები) თვალთა ხედ­ვის მოკლება.

Ⴃაბრუნება — (დავაბრუნებ, დავბ­რუნ­დე­ბი) დატრიალება, უკმოქცევა.

Ⴃაბრყვილება, დაბრგვილება, დაბრ­ჯგუვება — დასუსტება, მოუძლურება, დაბ­ლაგვება.

Ⴃაბრჯენა — (დავაბრჯენ, დავიბრჯენ) და­ირება, დანდობა.

Ⴃაბუგვა — (დავბუგავ) გარდაწვა, სრულიად დაწვა.

Ⴃაბუჟება, დაბუშება — (დავუბუჟებ, და­ბუჟდების) ხელისა ან ფეხის ჟამ რა­ვდენმე უძრავობით დამძიმება სის­ხ­ლის შედგომისაგან, ანუ ტკენისაგან და მცირედ ხან ვეღარ ხმარება.

Ⴃაბურვა — (დავბურავ) გარდაფარება, მო­ხვევა. // (დავიბურავ, დავიბურვი) და­ხურვა, მოფარება.

Ⴃაბუხება — ხელთა ან ფერხთ და­ჯირ­ჯ­ვება მაგრა შეკრვისგან.

Ⴃაბღნეჯა, დაბღნეძა დაღრეჯა — (ნა­ხე Ⴁღნეჯა).

Ⴃაგდება — (დავაგდებ) დატევება. // და­იგდებს, დაიგდო სენმა, ე.ი. გაგ­რ­ძელ­და. (დავუგდებ ყურს).

Ⴃაგება — (დავაგებ) დაფენა, გაშლა სა­ფენთა. // დადგმა ტაბლასა ზედა სა­ნ­ოვაგეთა. // დაზავება, მორიგება.

Ⴃაგერშვა — (დავგერშ, -შავ) გაწურთნა მო­ნადირეთა ძაღლთა ან მფრინ­ველ­თა.

Ⴃაგვიანება — (დავაგვიანებ, და­ვიგ­ვი­ა­ნებ) დახანება.

Ⴃაგლა — (დავიგლი) გლა, დაგლეჯა, და­კაწრვა.

Ⴃაგლეჯა — (დავგლეჯ) განხეთქა, და­ხე­ვა. // დაკრეფა, ამოგლეჯა მრა­ვალ­თა. // კბენა ძაღლთა ან მხე­ცთაგან.

Ⴃაგმობა — (დავჰგმობ) აგდება, გაკ­მა­რე­ბა, არ მოწონება.

Ⴃაგვა — (დავჰგჳ) გვა, ცოცხით გა­სუფ­თა­ვება იატაკთა და მისთანათა.

Ⴃაგვა — (ვსდაგავ) დაწვა გულისა, მხურ­ვალება.

Ⴃაგვარება — (დავაგვარებ, დაგ­ვარ­დე­ბის) გაჩენა ნივთთა რომელისამე გუ­არისათა, ანუ მოშენება ხვასტაგთა.

Ⴃაგულება — (დავაგულიბ, და­ვი­გუ­ლებ) იმედეულება ქონებისათჳს რაჲ­სა­მე.

Ⴃადაბლება — (დავადაბლებ) მაღლის ქვე დაზევა, ან მოკლება სიმაღლისა.

Ⴃადაგვა — (დავსდაგავ, დავიდაგები) დაწვა, მხურვალება გულისა.

Ⴃადარნებული — მომზირალი, და­რი­ლით მზირად მჯდომი.

Ⴃადაღვა — (დავსდაღავ) დაღის დას­მა. // შემცოდეთტანის დაწვა გა­ხუ­რე­ბუ­ლის რკინით. // მოდუღება ზეთთა ცეც­ხლზედა დასაწმენდად.

Ⴃადგენა, დადგინება — (დავადგენ, -დგი­ნებ) დაყენება თჳსსა ადგილს.

Ⴃადგმა — (დავსდგამ) დადგინება უსუ­ლოთა ნივთთა. // (დავადგამ) ზევიდამ დადება. // დადგმა, დადგენა მუხლთა, (დავიდგამ) დაჩოქება.

Ⴃადგნობა — (დავიდგნობ, დავუდგნობ) გაძლება.

Ⴃადგომა — (დავსდგები) ფეხით შედ­გომა რომელსამე ადგისა ზედა. თუა­ლის დადგომა (დაუდგება) დაბ­რ­მა­ვე­ბა, ხედვის მოკლება.

Ⴃადგრომა — (დავადგრები) გება, დაშ­თომა.

Ⴃადი —

Ⴃადე —

Ⴃადება — (დავსდებ, დავუდებ) დაშ­ვე­ბა ნივთისა ადგილსა ზედა, დადება სუ­ლისა, თავისა, შეწირვა სიც­ოც­ხ­ლი­სა.

Ⴃადიანი, დადიანური — სახივი ქედი­სა (ნახე Ⴁორკილთან).

Ⴃადნობა — (დავადნობ, დადნების) მკუ­რივის ნივთის ნოტიოდ შექმნა სით­ბოსგან.

Ⴃადოლება — (გადოლდების).

Ⴃადრეკა — (დავსდრეკ, დავსდრკები) დახრა, მოხრა.

Ⴃადრესა — (დავსდრეს) განდრესა, წა­ხეხება.

Ⴃადუმება — (დავადუმებ, დავს­დუმ­დე­ბი, დავიდუმებ) დაჩუმება, დაცხრობა ლაპარაკისა, დადგრომა დუმილით.

Ⴃადუნება — (დავსდუნდები) მოშვება, დასუსტება.

Ⴃაეფანი — დერეფანი.

Ⴃავა — საცილობელი, სალაპარაკო, ცილობა.

Ⴃავალება — (დავავალებ) ვალის და­დება, დამადლება.

Ⴃავანება — (დავივანებ) დასადგურება, დამკჳდრება, დაბინავება, და­სახ­ლე­ბა, დაშენება.

Ⴃავარდნა — (დავვარდები) უკან დარ­ჩე­ნა დაღალვისაგან. // ჩამოვარდნა, და­ვრდომა, ხმის დავარდნა განთქმა, გა­ნფენა.

Ⴃავედრება — (დავავედრებ) და­ბა­რე­ბა, შეთულა.

Ⴃავთარი — აღწერა, ანუ წიგნი შტასა­წე­რი სახსოვართა.

Ⴃავთარ ტარუღა — აღწერის მოხელე და შემნახავი მისი.

Ⴃავითნი — წიგნი ფსალმუნთა Ⴃა­ვით მე­ფისა და წი­ნა­ს­წარ­მეტ­ყ­ვე­ლი­სა.

Ⴃავიწყება — (დავივიწყებ) აღხოცა ხსოვ­ნისაგან.

Ⴃავლა — ალაფი ნაშოვარი.

Ⴃავრდომა — (დავვარდები), დაცემა, ან პირქვე დამხობა.

Ⴃავრდომილი — სამდიდრისაგან და­ცე­მული.

Ⴃავსება — (დავავსებ) დაშრეტა, გაქ­რო­ბა.

Ⴃაზავება — (დავაზავებ, დავეზავები) და­გება, დარიგება, დამშვიდება.

Ⴃაზამთრება — (დავიზამთრებ) ზამ­თარს დადგომა სადმე.

Ⴃაზარება — (დავიზარებ) ზარობა, გვი­ა­ნობა, უნდომლობა საქმისა.

Ⴃაზარებული — ზარმაცი, მცონარი, დაგ­ვიანებული.

Ⴃაზახება — (დავიზახებ) დაძახება, შე­ძა­ხება, ხმამაღლად ღაღადება.

Ⴃაზგა — წიგნთ საბეჭდავი იარაღი მი­სის მომართულობით, ეგრეთვე სა­მუ­შაო სტოლი მკერვალთა, მექუდეთა და სხვათა ხელოსანთა.

Ⴃაზელა — (დავზელ) ხელით თელვა რბი­ლისა რისმე, ვითარ ცომისა და მის­თანათა, ანუ ნიჩბით არევა კირისა შე­ნობათათჳს.

Ⴃაზვერვა — (დავზვერავ) გან­მს­ტუ­რო­ბა, მიპარვით გასინჯვა.

Ⴃაზვინება — (დავაზვინებ) დაგროვება, ზვი­ნად დადგმა, დასხმა.

Ⴃაზმა — ხანისა დროს გატარება, დად­გო­მა გრძლად, დაგვიანება.

Ⴃაზმული — იხილე Ⴞანდაზმული.

Ⴃაზოგვა (დავზოგავ) გამოზოგება ან გაფ­რთხილება.

Ⴃაზრობა — (დააზრობს, დასძრავს) ყინ­ვისგან დაწვა, გახმობა, დასუსხვა.

Ⴃაზულევა, დაზღულევა — (დაი­ზუ­ლე­ვის, დაიზღულების) მომზღულევა, დარ­ღვევა, ჩამოწოლა, დაქცევა, დან­გ­რევა.

Ⴃაზღვევება — (დავაზღვევებ) ზღვედ დას­ხმა.

[Ⴃაზღმურდლვა — ნახე Ⴀთქჳრება].

Ⴃათანხმება — (დავეთანხმები) თან­ხ­მო­ბის მიცემა.

Ⴃათენთვა — (დავითენთები) მოშვება ტა­ნისა მზეზედ ძილისგან, ანუ სას­მელ­თაგან.

Ⴃათესვა — (დავსთეს) შთაბნევა ანუ შთას­ხმა მიწასა შინა თესლეულთა აღ­სა­ორძინებელად მოსავალთა.

Ⴃათულა — (დავსთული) აღრიცხვა.

Ⴃათმენა — (დავითმენ) მოჭირვება, მოთ­მენა, გაძლება.

Ⴃათმობა — (დავუთმობ, დავსთმობ) დათ­მენა. // მიტევება შეცოდებისა. // და­ნებება, ჩუქება, ან ხელის აღება.

Ⴃათრგუნვა — (დავსთრგუნავ) ფეხით გას­რესა, გატკეპნა.

Ⴃათრევა —

Ⴃათრთვილვა — (დასთრთვილავს) თრთვი­ლით დაზრობა.

Ⴃათრობა — (დავათრობ, დავსთურები) გაბ­რუჟება ღვინით, ანუ სხვა სას­მე­ლით.

Ⴃათჳ — მხეცი, ბრანგჳ. // თანავარს­კუ­ლა­ვედი ჩრდილოეთისა, რომელსა მსოფ­ლიონი უხმობენ რვილად. // ბუ­ღა­ურსაც ეწოდების.

Ⴃათხევა — (დავსთხევ, დაითხევის) და­ღურა, დაქცევა.

Ⴃათხოვა — (დავითხოვ) გაშვება,. // უა­რის თქმა. // (დავეთხოვები) გა­მოთ­ხო­ვა წასასლველად.

Ⴃათხრა — (დავსთხრი) შეთხრა მიწისა. // თუ­ალების დათხრა, აღმოხდა, ამოჭ­რა თვალის კაკალთა და­საბ­რ­მა­ვებ­ლად.

Ⴃაირა — დაფი, ებანი.

Ⴃაისი, დაისით — ლოცვა ღა­მის­თე­ვა, პირ­ველ ღა­მით გარდახდა მწუ­ხ­რისა და ცისკრისა ერთად.

Ⴃაკავება — (დავიკავებ) დაჭერა, და­ხუთ­ვა.

Ⴃაკავშირება — (დავაკავშირებ) გა­ტე­ხილ­თა მატალლის ჭურჭელთა შე­ძერ­წე­ბა, დაკოწიწება გადნობილითა კა­ლი­თა, ტყვიითა.

Ⴃაკაკვა — დაკამკამება (ნახე Ⴃა­ხა­მხა­მე­ბა).

Ⴃაკარგვა — (დავჰკარგავ, და­ვი­კარ­გე­ბი) გადავარდნა უამბვოდ. // ზოგ­ჯერ­მე ითქმის დატყვევებად; დაიკარგა ლეკ­ში, თათარში და სხ.

Ⴃაკარგული — ურგებად გარ­დაგ­დე­ბუ­ლი, გადავარდნილი ან დატ­ყვე­ვე­ბუ­ლი.

Ⴃაკარვება — (დავიკარვებ) დავანება, დად­გომა სადმე კარვებით.

Ⴃაკარწახება — (დავიკარწახებ) წვივთ გა­შიშულება წყალში გასასვლელად.

Ⴃაკაფვა — (დავჰკაფავ) მოჭრა, მოკ­ვე­თა ფიჩხთა, ნოშოთა და მისთანათა.

Ⴃაკაწრვა — (დავჰკაწრავ, და­ვი­კაწ­რავ) დაგლა, დაფხაჭნა კანისა სისხ­ლის გამოდენადმდე.

Ⴃაკემსვა — (დავჰკემსავ) წურილად დაჭ­რა.

Ⴃაკეპა — (დავჰკეპ) დაჩქლეთა, და­წუ­რი­ლება, დაჭრა.

Ⴃაკეპილი — (ხორცი, კომბოსტო და სხ.) წურილად დაჭრილი.

Ⴃაკერება — (დავაკერებ) გაც­ვე­თი­ლ­ზედ საკერებლის დადება.

Ⴃაკეტა — (დავჰკეტ) დახშვა, დაკ­რ­ძალ­ვა კართა, კლიტის დადება.

Ⴃაკეცა — (დავჰკეც) გაშლილის მოხ­რა, მოკაკვა ან შეხვევა.

Ⴃაკვებება — (დაეკვებების) ლექსი ესე იხ­მარების ახალ წელიწადს ამაოდ მორ­წმუნეთა კაცთაგან, რომელნიც ჰგო­ნებენ რეცა მას დღესა ვითარნი იქმ­ნებიან შემთხვევანი სასიამოვნონი თუ უსიამოვნონი, ეგრეთ განატარებენ იგინი მრთელსა წელიწადსა.

Ⴃაკვეთება — (დავაკვეთებ, და­ვეკ­ვე­თე­ბი) დაცემა, დახეთქება, დახლა. // და­ეკვეთების შეხუდების, შე­ემ­თ­ხ­ვე­ვის.

Ⴃაკვეცა —

Ⴃაკიდება — (დავჰკიდებ) მაღლა შე­კი­დე­ბა. // თავის დაკიდება, ჩა­მო­კი­დე­ბა, მოხრა, დაფიქრება.

Ⴃაკირთება — დამონება (ნახე Ⴉირ­თე­ბა).

Ⴃაკირთებული — დამონებული.

Ⴃაკლება — (დავაკლებ, დავიკლებ) დამ­ცი­რება, დამდაბლება ან მოკ­ლე­ბა. // ფასის დაკლება ჩამოსლვა ფას­ზედ.

Ⴃაკლვა — (დავჰკლავ, დავიკლვი) საკ­ლა­ვთა ცხოველთა მოკლვა და­ნი­თა საჭმელად.

Ⴃაკმაზვა — (დავჰკმაზავ) შეკმაზვა, მო­რ­თვა მრავალთა ცხენთა. // და­რ­კ­ვე­ვა ხორბლისა.

Ⴃაკმევა — (დავაკმევ) აღკმევა (ნახე კმე­ვა).

Ⴃაკნინება — (დავაკნინებ) დამცრობა, დამ­დაბლება.

Ⴃაკოდვა — (დავჰკოდ, -დავ), დაჭრა, დაწ­ყლულება. // შეშის დაჭრა, და­პო­ბა. // დასაჭურისება ცხოველთა. // გა­მო­პირვა წისკვილის ქვებისა.

Ⴃაკოდილი — დაჭრილი, დასერილი. // და­ჭურისებული, კოდილა, ჭედილა.

Ⴃაკოწიწება — (დავაკოწიწებ) და­კავ­ში­რება ჭურჭელთა, უფრორე თიხ­ი­სა­თა.

Ⴃაკრება ქჳსა ანუ ქვითა — (დავ­ჰ­კ­რებ) დაქოლვა, მოკუდინაბა ქჳს სრო­ლით;.

Ⴃაკრეფა — (დავჰკრეფ) მოგლეჯა ხილ­თა, მხალთა და მისთანათა.

[Ⴃაკრვა — დაკურვა]

Ⴃაკრულვა — (დავჰკრულავ) კრილად შექ­მნა, შეჩვენება.

Ⴃაკრუტვა — (დავჰკრუტავ) დაფახვა თვა­ლთა, მცირედ დაჭუჭვა.

Ⴃაკრძალვა — (დავჰკრძალავ) დახშვა, და­კეტა, ფრთხილად შენახვა.

Ⴃაკჳრვება — (დამიკჳრდების) დიდად გან­ცჳფრება // თუალს დავაკჳრვებ დას­ტერება, გრძლად სინჯვა.

Ⴃალაბრა — ჩლუნგი, გაულესავი საჭ­რე­ლი იარაღი.

Ⴃალაგება — (დავალაგებ) დარიგება, თჳს თჳს ადგილს დაწყობა მრა­ვალ­თა.

Ⴃალალი — ფერეზიკი, სავაჭროთ მა­ტა­რებელი განსაფარდველად.

Ⴃალალი — ჭავლი, გრძლად დაწნული თმა ქალთ მოსართავად (ნახე Ⴇმა).

Ⴃალაპარაკება — (დაველაპარაკები) და­ბაასება, შეცილება ლაპარაკით.

Ⴃალაქი — ვარსიმი.

Ⴃალბობა — (დავალბობ, დალბების) ხმე­ლის დარბილება წყალში.

Ⴃალევა — (დავლევ, დაილევის) სმა, შეს­მა ნოტიოთა. // გამოლევა, და­ს­რუ­ლე­ბა, გათავება.

Ⴃალეკა, დალეკება — (დაილეკს) ძირს წასვლა თხლისა.

Ⴃალეწა — (დავლეწ) დამტურევა, და­მუს­რვა, დარეგვა.

Ⴃალიჭი — ტახტი დასაჯდომელი დი­დე­ბულთა (ნახე Ⴑკამი).

Ⴃალორტება — (დავლორტდები) სრუ­ლი­ად დასველება, გალუმბვა.

Ⴃალოცვა — (დავლოცავ) მიცემა ლოც­ვისა, კურთხევისა, ლოცვით გან­მ­ტკიცება.

Ⴃალპობა — (დავალპობ, დალპების) წახ­დენა ნივთთა ლპობითა.

Ⴃალტობა — (დავალტობ) დასველება.

Ⴃალურსვა (ცხენმა ყურები დაილურსა) ში­შიგან, ანუ ალღოსგან ყურების ცქვე­ტა, აღმა აწევა და დაღება, მომ­ზა­დება სასმენელად.

Ⴃალურსმვა — (დავლურსმავ) დაჭედა, ლურ­სმებით მიკურა.

Ⴃალურჯება — (დავალურჯებ, და­ლურ­ჯ­დება) დალებვა, ლურჯად შექმნა.

Ⴃამადლება — (დავამადლებ) და­ვა­ლე­ბა, დამუნათება. // (დავუმადლებ) მად­რიელობის მოხსენება, ან გარ­დახ­და სიკეთისა.

Ⴃამალვა — (დავმალავ, დავიმალები) და­ფარვა, ფარულად შენახვა.

Ⴃამანი — ბროლი გათლილი ანუ მრგუა­ლი, რომელიცა მზის სხივთა გან­ჭვირვით ცეცხლს მოუკიდებს აბე­დ­სა და მისთანათა.

Ⴃამართება — (დავმართებ) ქვე­და­ღე­ბა, დაწევა; (დავემართები), ქვე­დად­რე­კა. // ხელის დატანება, აღპყრობა. // (დაემართების, დაემართა) შემთხ­ვევა.

Ⴃამარილვა, დამარილება — (დავ­მა­რი­ლავ, -ლებ) მარილის შეყრა ან ჩა­დე­ბა მარილში.

Ⴃამარხვა — (დავიმარხავ) შენახვა, დაც­ვა. // (დავმარხავ) დაფლვა მკუ­და­რ­თა, დასაფლავება.

Ⴃამარხვება — (დამარხუდების) მარ­ხ­ვის დადგომა, შემოსლვა.

Ⴃამასხი — ერთგუარი ქლიავი და უფ­რო­რე დამასკოს ქალაქის ადგილისა, რომ­ლისაგანცზ დარქმევია სახელი, ხი­ლი მისი.

Ⴃამატება — (დავმატებ, დავუმატებ) დარ­თვა, შეძინება.

Ⴃამახვა — (დავმახვავ) განმახვა, აღ­მახ­ვა, წამწვეტება, გათლა ან გალესა წვე­რისა.

Ⴃამბადებელი — შემოქმედი, ღმერთი არ­ს­თა მაარსი.

Ⴃამბალი — ნოტიოში გაჟღინთული რა­მე.

Ⴃამბაჩა — ფიშტო, მოკლე თოფი.

Ⴃამბლა — სენი ხელფეხისა და სრუ­ლი­ად ტანის დადუნებისა.

Ⴃამბურა — დაფი, ბობღანი.

Ⴃამდაბლება — (დავამდაბლებ, დავ­მ­დაბ­ლდები) დამცრობა, შეურაცხქმნა, ანუ დაჩაგურა.

Ⴃამდებელი —

Ⴃამდურება — (დავიმდურებ) სხჳს სამ­დუ­რავში ჩავარდნა. // (დავამდურებ) სამ­დურავის ჩამოგდება სხუათა შო­რის. // (დავემდურები) გულ­ნაკ­ლუ­ლად შექმნა სხვაზედ.

Ⴃამეტება — დამატება, დართული რაჲ­მე წერილსა შინა.

Ⴃამზრალი, დამძრალი — ყინვისგან დამ­წვარი, დაზრობილი, წამხდარი.

Ⴃამზღულეული — მომზღულეული, ჩა­მოწოლილი კლდე, ანუ პლატე (ნახე Ⴆღულევა).

Ⴃამთურალი — (ნახე Ⴋთურალი).

Ⴃამთხვეული — გიჟი.

Ⴃამკრთალი — გაუბედავი, მკრთალი, მხდალი.

Ⴃამკჳდრება — (დავამკჳდრებ, და­ვიმ­კჳდრებ, დავემკჳდრები) სანიადაგოდ დადგომა, დაბინავება.

Ⴃამნაშავე — შემცოდე, ბრალეული.

Ⴃამოდინება — (დამოვადინებ, და­მო­ე­დი­ნების) წარმოდენა, ჩამოდინება.

Ⴃამოკიდება — (დამოვჰკიდებ, და­მო­ვე­კი­დები) ჩამოკიდება.

Ⴃამოკიდებული — ჩამოკიდებული. // მე­ქონი სხჳსაგან ყოფისა და მოქ­მე­დე­ბი­სა, ვითა მიზეზოვანი, ანუ ბრძა­ნე­ბა­სა ქვეშე მყოფი, ხელის ქვეშე ვისიმე.

Ⴃამოკიდებულება — ქონება სხჳსაგან ყო­ფისა და მოქმედებისა, ანუ ყოფა უფ­ლებასა და ბრძანებასა ქვეშე სხჳ­სა­სა.

Ⴃამოკლება — (დავამოკლებ) შე­მოკ­ლე­ბა, შემცირება.

Ⴃამონება — (დავამონებ, დავიმონებ, და­ვემონები) მონად შექმნა.

Ⴃამორჩილება — (დავამორჩილებ, და­ვი­მორჩილებ, დავემორჩილები) მო­რ­ჩილქმნა.

Ⴃამოსვა — (დავმოსავ) მრავალთ ჩაც­მე­ვა.

Ⴃამოწაფება — (დავიმოწაფებ, და­ვე­მო­წაფები) მოწაფედ შექმნა.

Ⴃამოწმება — (დავამოწმებ) მოწმობის მიცემა წერილით ან სიტყჳთ. (და­ვი­მოწ­მებ) მოწმად მოღება ან ჩვენება ვი­სიმე. // (დავემოწმები) დამტკიცება სხჳს ნათქუამისა.

Ⴃამპალი — წამხდარი სიმპალით, დალპობილი.

Ⴃამრეცი — მცირედ დაღმართი.

Ⴃამსგავსება — (დავამსგავსებ, და­ვემ­ს­გავსები) დაგვანება, მსგავსად შექმნა.

Ⴃამსჭუალვა — (დავმსჭუალავ) და­ლურსმვა.

Ⴃამსხურევა — (დავამსხურევ, დაიმ­ს­ხუ­რე­ვის) დალეწა, დამტურევა, დარეგვა.

Ⴃამტკიცება — (დავამტკიცებ) და­მაგ­რე­ბა, მტკიცედ დადგინება. //გონებით დას­კუნა, ჰაზრის დადება.

Ⴃამტურევა — (დავამტურევ) დალეწა, დამ­სხურევა.

Ⴃამუსრვა — (დავმუსრავ) დალეწა, დამ­სხურევა.

Ⴃამშევა — (დავამსევ, დავიმშევი) უსაზ­რ­დოოდ დაშთენა მშიერად.

Ⴃამშვიდება — (დავამშვიდებ, დავ­მ­შ­ვი­დდები) მმდოვრება, დაშოშმანება.

Ⴃამშხალული — მქისე, ხშირად დაბ­ზა­რული.

Ⴃამცირება — (დავამცირებ) დაკ­ნი­ნე­ბა, დაპატარავება.

Ⴃამცრობა — (დავამცრობ) დამდა­ბ­ლე­ბა, შეურაცხება.

Ⴃამძიმება — (დავამძიმებ) სიმძიმით ქვე­დაწევა, დახრა, ანუ საქმის გაძ­ნე­ლე­ბა. // (დავმძიმდები) ჩაწოლა, შე­ჭირ­ვება.

Ⴃამწარება — ნახე Ⴂაარმება.

Ⴃამძრალი — ნახე Ⴃამზრალი.

Ⴃამწყსა — (დავმწყსი) ძოვება ცხო­ვარ­თა, ანუ მოძღურება კაცთა.

Ⴃამხობა — (დავამხობ, დავემხობი) პირ­ქვე დაცემა.

Ⴃამჯერო — დამჯერებელი, მორჩილი, გამ­გონი.

Ⴃანა, დანაკი — ხელად სახმარი საჭ­რე­ლი, მცირე მახვილი. Ⴓმცირესსა საჭრელსა კალამთა და მისთანასა ეწოდების ღინწი, ტარსა თან მო­საკ­ვეცსა — ციღვი, მოდიდოსა საჭ­რელ­სა ვენახის ურგებთა რქათასა — სასხლე­ვი, მოკაკულსა, ხის ჭურჭელთ გულის გამოსათლელსა — ხვეწი, ცუდ­სა და ბლიგუსა — ხიპი და დალაბრა.

Ⴃანა — თჳთოეული ერთგუართა ნივ­თ­თაგანი, ვითარ ექვსი დანა ვეცხლის კოვზი, ათი დანა ხელსახოცი და სხ.

Ⴃანაბვა — (დავინაბვი) განაბვა ში­ში­სა­გან.

Ⴃანავსვა — (დავნასავ, დაინავსვის) მო­ხიბ­ლვა, გრძნებით შეკურა, თუ­ა­ლის კურა.

Ⴃანაკის — კუდი ხე ფინიკისა.

Ⴃანაკლულება (დავანაკლულებ, და­ნაკ­ლულდების) მცირედ-მცირედ გარ­დ­მოღება სავსის ჭურჭლისაგან, ხარ­ჯ­ვა.

Ⴃანალეკი — ნახე Ⴃალეკი.

Ⴃანალვა — (დავნალავ) ნალების მი­კუ­რა ფეხსაცმელთა, ანუ ცხენთა ფე­ხებ­ზედ.

Ⴃანამასტაკი — თეთრი საკმელი.

Ⴃანანება — (დავანანებ, დავინანებ) შე­ნანება დანაშაულისა.

Ⴃანარჩუნება — (დავანარჩუნებ) დაგ­დე­ბა, დატევება. // (დავინარჩუნებ) მით­ჳსება, შენარჩუნება.

Ⴃანარცხება — (დავანარცხებ) დაცემა, წაქ­წევა ძლიერად.

Ⴃანატრება — (დავნატრო, -რებ) ნე­ტა­რე­ბის შესხმა. // ბაძით სურვილი, გვა­ჯი­ობა.

Ⴃანატრულება — (დავნატრულდები) ფრი­ადი ნდომა და ვერ შოვნა რისამე, ნატ­რულად შექმნა.

Ⴃანაყვა — (დავნაყავ) დაძეწკა, და­ცეხ­ვა, დაფქვა როდინით.

Ⴃანაშაული — ბრალი, შეცოდება.

Ⴃანაძლევება — (დავნაძლევდები, და­ვე­ნაძლევები) შეცილება სანაძლეოს დადებით.

Ⴃანახეთქი — ნაპრალი წიასავალად შეუძლებელი, დიდი ფლატე მომ­ზ­ღუ­ლეული.

Ⴃანგი — წონა 3 კერატისა, ანუ 12 ქე­რის მარცულისა, ხოლო 20 დანგი 1/6 არს ერთი სატირი, ანუ ერთი დიდ­რაქ­მა; არამედ საზოგადოსა შინა ხმა­რე­ბა­სა დანგი არს მისხლის მეექვსედი, ანუ ერთის ვეცხლის შაურიანის წონა, რა­მეთუ 6 შაური ძველი Ⴒფილისის ვეც­ხლის ფული არს ერთი მისხალი. Ⴄსე იხილების ძველთა შინა თა­მა­სუქ­თა, სადაც ვითარება ვეცხლის ფულთა ეს­რეთ აღწერილ არს: ავიღე ამდენი თუ­მანი ქალაქის სირმა აბაზი ოთხ და­ნ­გიანი და სხ. (ნახე Ⴊიტრასთან).

Ⴃანდალი — კიბეთ შუა სიგანეზედ გა­ხი­დული საფეხურნი ფიცარნი.

Ⴃანდალუკი — გჳნი, ანუ სენი თუალთა სიყ­ვითლისა.

Ⴃანდობა — (დავანდობ) მძიმის რისამე დად­გმა მაგარსა ქვეშე შესადგმელსა ზე­და. // (დავინდობ) გატანა, შერჩენა ვი­სიმე ერთგულად. // (დავენდობი) ნდო­ბა, მინდობა, იმედის დადება ვის­მე ზედა.

Ⴃანდური — მსუქანა, კატაკანო.

Ⴃანებება — (დავანებებ) დათმობა, ნე­ბა­ზედ მიგდება. // (დავნებდები) სხვის ნე­ბაზედ თავის მიცემა.

Ⴃანერბვა —

Ⴃანერგვა — (დავნერგ, -გავ) დასხმა მცე­ნარეთა მიწასა შინა. // დაშენება, დამ­კჳდრება კაცთა.

Ⴃანესტვა — დაბერვა, დაკურა ნეს­ტუ­თა, ბუკტაბლაკთა და მისთანათა.

Ⴃანეშტებული — დანაშთენი, და­ნარ­ჩე­ნი, სხვა, შემდგომი.

Ⴃანეცვა — (დავუნეცავ) პურის დამ­ტუ­რე­ვა, ანუ დაგება.

Ⴃანთქმა — (დავანთქამ, დავინთქმი) და­ღუპვა.

Ⴃანიად — განთიად, დილით ადრე.

Ⴃანიშნვა — (დავნიშნავ, დავინიშნები) აღ­ნიშნვა, ნიშნის დადება. // და­წინ­დ­ვა, მადლის გარდახდა სა­ქორ­წი­ლო­თათჳს.

Ⴃაობლება — (დავობლდები) დედისა ან მამის მოკლება, ანუ ორთავე ერ­თად.

Ⴃაოდვა — (დაოდავს) მოსავალთ წახ­დენა ცხარის მზისაგან ნაწვიმარზედ.

Ⴃაოკება — (დავიოკებ) მიცემა მრა­ვალ­თადმი საკმაოს საზრდელისა.

Ⴃაოლვა — {ნახე Ⴍლვა}.

Ⴃაორსულება — (დაორსულდების) მუც­ლადღება, გუნებანაქცევად შექმნა დე­დათა.

Ⴃაპატიმრება — (დავაპატიმრებ) და­ტუ­საღება, დასმა პატიმრად.

Ⴃაპატიჟება (დავჰპატიჟებ) მიწვევა.

Ⴃაპება სამოსლისა დაპობა, დახევა, დაგ­ლეჯა.

Ⴃაპებული — დაგლეჯილი, დახეული.

Ⴃაპირება — (დავაპირებ) განზრახვა, მონ­დომება, მომზადება. // (დავ­ჰპირ­დე­ბი) პირობის მიცემა.

Ⴃაპობა — (დავაპობ) დაჩეხა, დაჭრა შე­შისა.

Ⴃაპყრობა — (დავიპყრობ) დაჭერა.

Ⴃაჟარვა — დაზრობა, დაძრობა სი­ცი­ვით.

Ⴃაჟეჟა — (დავჟეჟ) დაბეგვა, გალახვა.

Ⴃაჟინება — (დავიჟინებ) ახირება, ატე­ხა. // (დავუჟინებ) იძულება.

Ⴃაჟღლა — (დავჟღლი, დაიჟღლების) მე­ტალლთ შედრეკა ადგილადგილ, ანუ დაბზარვა მარგალიტთა.

Ⴃარაბა — დუქანთ ასაფარები ფიც­რე­ბი, გინა სხვა იმ სიზრქედ დახერხილი.

Ⴃარაზმულობა — რაზმი, დაწ­ყო­ბი­ლე­ბა ლაშქართა.

Ⴃარაკ — {დარაკი — ფარი, დარაკიანი, ფა­როსანი, ფარით ჭურვილი — Ⴃავით Ⴙუ­ბინაშვილის Ⴕართულ-რუსული ლექ­სიკონი}.

Ⴃარანი — ნაპრალი კლდესა, ანუ მი­წა­სა შინა.

Ⴃარაჯა — მცველი მიჩენილი დასა­ც­ვე­ლად. Ⴀმისნი სახენი: გუშაგი ციხეთ და­რაჯა, ანუ მეციხოვნენი, ებგური მა­ღ­ლის ადგილიდამ მოდარაჯე, მსტო­ვარი, აეშაგი დამზვერავი მტე­რთა ად­გილისა და ლაშქრისა (თურქთა ენით ჯაშუში), ტალა მოგზაურთა ღა­მის მოდარაჯე, დეტი დღისით შო­რი­დამ მომზირალი, ხუმილი ანუ მხმი­ლა­ვი მცველი პატრონის კართა, ანუ ხვასტაგთა თანა რამის მთეველი, კერკეტონი ღამით მოარულნი ბო­როტთა კაცთა შესაპყრობად.

Ⴃარაჯაგი, დარიჯაგი — უცხოთ სავანე, სადგური.

Ⴃარბაზი — სასახლეთა შინა უდიდესი პალატი, ანუ სამეფოს გამომჩენების სახ­ლი.

Ⴃარბაზ-ბატონი — სახელოა (ნახე Ⴉუ­რატპალატი).

Ⴃარბაზობა — (ვდარბაზობ) დარბაზს კრებულობა შესაქცევად, ანუ გა­მო­სამ­ჩვენებლად.

Ⴃარბაისელი, დარბაზისერი — დარ­ბაზ-ბატონი, წარჩინებული, დარბაზს მქონებელი ადგილისა.

Ⴃარბევა — (დავარბევ) ნახე Ⴐბევა.

Ⴃარგვა — (დავრგავ) დასხმა, და­ნერ­გვა მცენარეთა.

Ⴃარგი — თჳთოეული გვერდი ოთხკუთ­ხისა განფენილებისა, ვენახისა, სახ­ნა­ვისა და მისთანათა. Ⴃარგი ზევითი, ქვეითი, აქათი და იქითი. // ნაწილი სწავლათა, შაირობა პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი. Ⴃარგსა თა­ნა ითქმის მალი სახლთა და სართუ­ლთა თჳთოკერძო შესახედავი, ვითარ ზედათი მალი, აქეთი და იქითი. Ⴋხა­რე არს კერძო აღმოსავლეთისა, და­სავ­ლეთისა და მისთანანი, ვითარ მთი­სა, ზღჳსა და სხ., ხოლო ცალ­გ­ნი­თი განჰყოფს ორად აქათსა და იქით­სა.

Ⴃარდი — ნაღველი, ზრუნვა, საურავი, სა­ფიქრებელი, მწუხარება.

Ⴃარება — (ვადარებ, ვედრები) შე­და­რე­ბა, (ნახე Ⴃარი).

Ⴃარეგვა — (დავრეგავ) მაღლიდამ ჩა­მო­წო­ლილისა, ანუ ჩამოქცეულისგან და­ლეწა და შემუსრვა, რაჲცა ქვეშე და­ხუდების, ვითარ სეტყჳსაგან, და­ქ­ცეულის კედლისგან და მისთანათა.

Ⴃარეკა — (დავრეკ, -კავ) ზართა ენის ცე­მით ხმის ამოღებინება. // კარის და­რა­ხუნება. // ხეთაგან ხილის ჩა­მოყ­რე­ვი­ნება.

Ⴃარეტიანება — (დავარეტიანებ) გა­რე­ტიანება დაკურითა.

Ⴃარეცა — (დავრეც, დავირეც) დაფენა, დაგება.

Ⴃართვა — (დავრთავ, დავურთავ) და­მატება, შეძინება. // დაფარვა.

Ⴃართვა — (დავართავ) ნახე დასთვა.

Ⴃარი — კეთილი ტაროსი, ხოლო ცუდ­სა ტაროსსა ეწოდების ავდარი.

Ⴃარიანი — მზიანი, უწვიმარი, უღ­რუბ­ლო ტაროსი.

Ⴃარი — შედარებული, ტოლი ან ცალი, იმისი დარია, იმას უდრის, ხოლო მდარე ნაკლები, მდაბალი მასზედ.

Ⴃარიგება — (დავარიგებ) სწავლება, მცნე­ბა, მოძღურება. // (დავარიგებ, და­ვირიგებ) გაცემა, მი­ცე­მა მ­რა­ვა­ლ­თად­მი.

Ⴃარიდება — (დავარიდებ, დავერი­დე­ბი) მოშორება, განრიდება საშიშრისა რის­განმე, ანუ სნებისაგან და სხ.

Ⴃარილი — (ვუდარილებ) ტურნება, მზე­რა თუ ჟამისძიება.

Ⴃარისხება — (დავარისხებ) დაკ­რულ­ვა, შეჩვენება.

Ⴃარიშხანა — მარგიმუშკი, მაკუდი­ნე­ბე­ლი საწამლავი.

Ⴃარიჩინი — კინამო.

Ⴃარიჯაგი — ყალიბი, კალაპოტი.

Ⴃარკვევა — (დავარკვევ) გამორჩევა ხორ­ბ­ლისა და სხუათა მარცვალთა ნაგ­ჳსაგან და ჩენჩოსა ტაბაკზედ ბერ­ტ­ყითა.

Ⴃაროშვა — დაღერღა ცერცვისა.

Ⴃარუპილპილი —

Ⴃარქმა — (დავარქვამ) დახურვა სარ­ქვე­ლისა ან პირქვე დადგმა. // რქენა, რქე­ნით განდევნა.

Ⴃარქმევა — (დავარქმევ) სახელის მი­ცე­მა, წოდება.

Ⴃარღვევა — (დავარღვევ) გარღვევა. // დაქცევა, დაშლა, მოშლა.

Ⴃარჩევა (დავარჩევ) უკეთესთ გა­მოკ­რე­ბა.

Ⴃარჩენა (დავარჩენ, დავრჩები) დაშ­თე­ნა, გადარჩენა, მონარჩუნება. // გა­მოზ­რდა, შენახვა.

Ⴃარჩილვა — სპილენძით რკინის და­კავ­შირება.

Ⴃარჩობა — (დავარჩობ), დავირჩობი) მოშ­თობა სულის შეგუბებით, ანუ წყალ­სა შინა.

Ⴃარჩომა — (დავრჩები) არს ვნებითი ზმ­ნა (ნახე Ⴃარჩენა, Ⴃავარჩენ).

Ⴃარწმუნება — (დავარწმუნებ, და­ვირ­წ­მუ­ნებ, დავერწმუნები) დაჯერებინება, და­ჯერება.

Ⴃარწყმა — მახისა (დავარწყამ) დადგმა.

Ⴃასაბამი — თავი, დაწყება, დასაწყისი. // დასაბამი სოფლისა, დაარსება, გა­ჩე­ნა მისი.

Ⴃასავალი — მზის დასაბუდი, სადაცა დახ­დების, დაიმალვის.

Ⴃასავლეთი — მზის დასავალის კერ­ძოდ მდებარე ხმელეთი ანუ მხარე.

Ⴃასაზრვა — (დავსაზრავ) მოსაზრვა, ჰაზ­რით აღრიცხვა, ანუ განზომა.

Ⴃასაკლისი — ნახე Ⴃაკლება.

Ⴃასასრულ — უკანასკნელ, ბოლოს დროს.

Ⴃასასრული — ბოლო. დაბოლოვება, ბო­ლოს, მოღება.

Ⴃასაფარები — კატავასია სა­გა­ლო­ბელ­თა, ბოლოს სათქმელი მუხლი. // სა­ხურავი.

Ⴃასაფლავება — (დავასაფლავებ) და­მარ­ხვა, დადება საფლავში,.

Ⴃასაღონებელი, დასაღონარი — ძნე­ლად მისახდომი, უღონოებად მომ­ყ­ვა­ნი.

Ⴃასაძრახი — სათაკილო, საძრახავი.

Ⴃასაწყისი — დასაბამი, ადგილი ან ჟა­მი სადიდგანცა დაიწყება რამე.

Ⴃასახვა — (დავსახავ) გამოსახვა, ანუ სა­ხით მიმსგავსება.

Ⴃასაჯდომელი — ადგილი დაჯ­დო­მი­სა, დასასხდომი.

Ⴃასერვა — (დავსერავ) დაჭრა, და­კოდ­ვა.

Ⴃასველება — (დავასველებ) დალ­ტო­ბა ნოტიოთი რითმე.

Ⴃასვენება — (დავასვენებ) პატივით და­დება, ანუ დადგმა სადმე (ითქმის ხა­ტთათჳს, მიცვალებულთა და სხ.). // (და­ვისვენებ) შესვენება, მოსვენება მცი­რეს ჟამს.

Ⴃასთვა — (დავასთავ) დართვა, ტარის ბრუ­ნებით კეთება მკედთა.

Ⴃასი — გუნდი, წესი ანუ ხარისხი ან­გე­ლოს­თა, რომელნიცა არიან ცხრანი: 1. საყდარნი, 2. ხელმწიფებანი, 3. ძალ­ნი, 4. მთავრობანი, 5. უფლებანი, 6. ხერუვიმნი, 7. სერაფიმნი, მთავარ­ან­გელოსნი და 9. ანგელოსნი. // გუნ­დი მხედრობათა, ანუ კრებული.

Ⴃასივება — (დასივდების) დაშუპება, და­ჯირჯვება, ამობერვა რომელთამე ად­გილთა სხეულისათა სისხლის მოდ­გო­მისგან, ანუ სინედლის მანკისგან.

Ⴃასკუნა — (დავასკუნი) სიტყჳსა ან საქ­მის დამტკიცება შეუშლელად.

Ⴃასლვა — (დავალს) მზის ჩასლვა, დახ­დომა.

Ⴃასმა — (დავსვამ) დაჯდინება, მრა­ვალ­თათჳს ითქმის დასხმა. // დაწერა, ვი­თარ დასმა ასოსი, დასხმა ასოთა. // დას­მა მეფედ, ხელმწიფედ, მიღება, აღ­სარება მეფედ.

Ⴃასმენა — (დავასმენ) დაბეზღება, შეს­მენა.

Ⴃასნატული — ნატით მოკრული, მო­ფენილი, მორთული.

Ⴃასო — სიხშო მაღნარისა, ფიჩხნარისა და მისთანათა.

Ⴃასობა — დას-დასად დგომა, ჩარი­გე­ბა.

Ⴃასობა — (დავასობ) დარჭობა ლა­ხუ­რი­სა, ისრისა და მისთანათა.

Ⴃასოველება — ნახე Ⴃასველება.

Ⴃასრულება — (დავასრულებ) გა­თა­ვე­ბა.

Ⴃასტა — 24 ფურცელი ქაღალდისა ერ­თად დაწყობილი. // გუნდი, დასი მხედ­რობისა.

Ⴃასტამალი — მჩვარი გასაწმენდი ჭურ­ჭელთა, ანუ პირდასაცმელი კო­კა­თა და მისთანათა.

Ⴃასტამბო — პუმპულა, პატარა ნესვი.

Ⴃასტანაგი — ქალთ სამკლავე (Ⴋე­ლა­ვან­დი ნახე).

Ⴃასტაქარი — ნახე Ⴃოსტაქარი.

Ⴃასტური — უსაცილო, უიჭველი. Ⴃას­ტუ­რად მართლად. // ნების დართვა.

Ⴃასუნთქვა — (დასუნთქავს) გეს­ლი­ან­თა მძრომთაგან ზედ გარდავლით და­ცოფ­ვა, დაშხამვა, ცხოველთა ტანისა, ანუ ხილთა და მდელოთა ზედა და­ტე­ვე­ბა შხამისა, რომელთაცა ჭამა სავ­ნე­ბელ იქმნების.

Ⴃასუსტება — (დავასუსტებ, დავსუს­ტ­დე­ბი) მოუძლურება.

Ⴃასუსხვა — (დავსუსხავ) ჯინჭრის ეკ­ლი­ანთა ფურცელთა შეხებით დაწვა ტა­ნისა, ანუ ყინვისა და სიცივისგან წახ­დენა მოსავალთა.

[Ⴃასქდომა] —

Ⴃასწავლა — (დავასწავლი, და­ვის­წავ­ლი) სწავლის მიცემა, ან მიღება, და­ჩ­ვე­ვა.

Ⴃასწრება — (დავესწრები) დახვედრა, შეხ­დომა სხვასთან.

Ⴃასწრობა — (დავასწრობ) თჳსსა დრო­სა, ანუ უწინარეს სხჳსა შეს­რუ­ლე­ბა.

Ⴃასხვეპა — (დავსხვეპ, -პავ) მხა­ლ­თა­გან დამპალთ ფურცელთ დაგლეჯა, გარ­ჩევა, გაფურჩნვა.

Ⴃასხდომა — (დავსხდებით) მრავალთ დაჯ­დომა.

Ⴃასხლეტა — (დავსხლეტ, დასხლტება) უეც­რად გავარდნა, გაგდება.

Ⴃასხმა — (დავასხამ) გადმოღება ნო­ტი­ოთა სასმისსა ზედა, ანუ წუნიანთა ჭურ­ჭელსა ზედა და სხ..

Ⴃასხმა — (დავასხამ) დანერგვა ხე­ხილ­თა და სხვათა მცენარეთა.

Ⴃასხმა — ხელთა (ხელს დავასხამ) კურ­თ­ხევა თავზედ ხელის დადებით, სამღუდელოს ხარისხის შემოსვა. // და­ჭერა, დაპატიმრება.

Ⴃასხმა — (დავსხამ) დაჯდინება მრა­ვალ­თა.

Ⴃასხმა — (დავსხამ) დაწყობა მრა­ვალ­თა ნივთთა რიგზედ, ანუ სათამაშოთა ჭად­რაკის პაიკთა და მისთანათა. // შე­მოკრება, განკარგვა.

Ⴃასხმა — (დავესხმი) მტრისაგან უცე­ბად მიხდომა, ზედადასხმა.

Ⴃასხმა — (დაისხამს, დაისხა) მოსხმა, გა­მო­ღება ხილთა მცენარეთაგან (ერ­თის­თჳს ითქმის მობმა).

Ⴃასჯა — (დავსჯი, დავისჯები) გა­მტყუ­ნე­ბა, ბრალეულად გამოჩენა. // გა­რ­დახ­დევინება, განპატიჟება.

[Ⴃატანება] —

Ⴃატაცება — (დავიტაცებ) ტაცება მრა­ვალ­თაგან.

Ⴃატევება — (დავუტევაბ) დაგდება, დაშ­ვება, ხელის აღება, თავის და­ნე­ბე­ბა, განშორება.

Ⴃატევნა — (დავიტევ, დავეტევი) საკ­მა­ოს ადგილის მიღება, ანუ ქონება.

Ⴃატეხა — დატეხილქმნა, დამხობა, და­ცე­მა. // ვალის დატეხა ვალში ჩა­ვარ­დ­ნა, რომ ვერ გარდიხადოს.

Ⴃატირება — (დავიტირებ) ტირილით მოთ­ქმა.

Ⴃატიტული — უზომოდ დამლაშებული, გარ­დამეტებით დამარილული (ნახე Ⴒი­ტი).

Ⴃატკბობა — (დავატკბობ, დავსტკბები) სი­ა­მოვნის მიცემა, მიღება. // მი­ა­ლერ­სე­ბა, სიამოვნით მიღება.

[Ⴃატკეცა] —

Ⴃატკეპნა — (დავსტკეპნი) ფეხით გა­ზერ­გნა, გასწორება.

Ⴃატუქსვა — (დავსტუკსავ) შერისხვა.

Ⴃატჳფრვა (დავსტჳფრავ) დაბეჭდვა, ბეჭ­დის დასმა, დაჩნევა.

Ⴃაუგვიანებელად —

Ⴃაუდგრომელი, დაუდეგარი — უპი­რო, გაუტანელი, შეურჩომელი.

Ⴃაუდევნელი —

Ⴃაუდევნელობა —

Ⴃაუნდობელი — მუხთალი, გაუ­ტა­ნე­ლი, არ დამნდობი.

Ⴃაუპატიჟებელი —

Ⴃაურვება — (დავუურვებ) ზღუევა, გარ­დახ­და, შეჯერიება. // (დავიურვებ) გა­რი­გება, რიგის მიცემა. // სამურველით დაფ­ხანა ცხენთა სხუათა ხვასტაგთა.

Ⴃაუსაბამო —

Ⴃაუშრეტელი — უშრეტი, გაუქრობელი.

[Ⴃაუცადებელი — ნახე Ⴂამჭრიახი].

Ⴃაუცხრომელი — მოულევნელი.

Ⴃაუჯდომელი — სავედრებელი შესხმა ყოვ­ლად წმიდისა ღვთის მშობელისა, რო­მელიცა წარიკითხების ცისკრად მე­ხუთესა შაბათსა დიდმარხჳსასა.

Ⴃაფანტვა — (დავჰფანტავ, და­ვი­ფან­ტე­ბი) განბნევა, გაფანტვა.

Ⴃაფარგლვა —

Ⴃაფარება — (დავაფარებ) დახურვა.

Ⴃაფარვა — (დავჰფარავ, დავიფარავ) შე­ნახვა საფარველსა ქვეშე. // და­მალ­ვა, მიფანიერება.

Ⴃაფარნა — პერექლი, სიწმინდეთ და­სა­ფარებელი.

Ⴃაფახვა — (დავჰფახვავ) დახუჭვა თუ­ალ­თა.

Ⴃაფდაფი — დოლი (ნახე Ⴃაფი, Ⴃაბდაბი).

Ⴃაფეთება — (დაეფათების) ძილში მოჩ­ვენება საოცრისა რისმე, ან ცხა­დივ შეშფოთება ამგვარისგან.

Ⴃაფეთიანება — (დავაფეთიანებ) მძი­ნა­რის შეშინება საზარელითა რითმე ხმი­თა და ანაზდად გაღვიძება.

Ⴃაფენა — (დავჰფენ, დავუფენ) გაშლა, და­გება რისამე ფერხთა ქვეშე.

Ⴃაფერადება, დაფერვა — (და­ვაფე­რა­დებ, დავჰფერავ) ჩაფერადება, ან და­ფარვა ფერადითა.

Ⴃაფი — ენაბი, ერთს მხარეს ეტრატ­გა­დაკ­რული დაირა, ხოლო დაფდაფი, დაბ­დაბი, დოლი ორსავე მხარეს გა­დაკ­რული.

Ⴃაფიონა — ცათ ელვარება ფერად-ფე­რა­დად ღრუბელთა შორის მზის ამო­ს­ლჳს წინ, ანუ დასლვაზედ (ნახე Ⴃილა).

Ⴃაფლვა — (დავჰფლავ, დავეფლვი) და­საფ­ლავება, დამარხვა მკუდართა. // ჩაფლვა, მიწაში დამალვა.

Ⴃაფნი — რაფინდი

Ⴃაფრეწა — (დავჰფრეწ) წურილად და­ხე­ვა.

Ⴃაფუკვა — (დავჰფუკავ) ჰაერის გა­მოშ­ვება გაბერილის ტიკისგან და მის­თა­ნათა.

Ⴃაფუშვა — (დავჰფუშავ, დაიფუშვის) დაშ­ლა, დამტურევა, დაქცევა, დარ­ღ­ვე­ვა.

Ⴃაფუძნება — (დავაფუძნებ, და­ვე­ფუძ­ნე­ბი) დადება საფუძულისა, ჩადგმა სა­ძირკულისა, ანუ მტკიცედ და­დ­გი­ნე­ბა რისამე.

Ⴃაფქუა — (დავჰფქვავ) (ნახე Ⴔქვა).

Ⴃაფხაჭნვა — (დავფხაჭნი, -ნავ) მრა­ვალს ადგილს დაფხაჭნვა, დაკაწრვა

Ⴃაფხურა — (დავჰფხური) დაკაფა ძი­რი­თურთ.

Ⴃაქანცვა — (დავჰქანცავ, და­ვი­ქან­ცე­ბი) მეტად დაღალვა.

Ⴃაქენჯნა — (დავჰქენჯნი) ტანჯვა, წვა­ლე­ბა.

Ⴃაქვეითება (დავაქვეითებ, დავ­ჰქ­ვე­ვით­დები) ცხენიდამ გარდახდუნება, ანუ ჩამოსლვა და ფეხით სიარული.

Ⴃაქირავება — (დავიქირავებ, დავ­ჰქი­რავ­დები) ქირით დაჭერა, დადგომა მო­ჯამაგირედ.

Ⴃაქოლვა — (დავჰქოლავ) ქჳსა დაკ­რე­ბა, ჩაქოლვა.

Ⴃაქორწილება — (დავაქორწილებ, დავ­ჰქორწილდები) შერთვა მეუ­ღ­ლი­სა.

Ⴃაქოქლვა — (დავჰქოქლავ) აქოქლვა.

Ⴃაქსაქსვა — (დავქსაქსავ, დავიქ­საქ­სე­ბი) დახლათვა, დახვანჯვა. // საქ­მი­დამ მოშლა, არევა ვისიმე.

Ⴃაქცევა — (დავაქცევ, დავიქცევი) დარ­ღვევა, მოშლა. // დაღურა, გარ­დაქ­ცევა.

Ⴃაღათუ, დაღაცათუ, დაღათუმცა — კავშირი მიშვებითი.

Ⴃაღალვა — (დავღალავ, დავი­ღა­ლე­ბი) დაშრომა, დაქანცვა სიარულით ან მუ­შაობით.

Ⴃაღება — (დავიღებ) ქვედახრა, და­წე­ვა. // დაღება გულისა, ანუ სულისა მობ­რუნება, დამშვიდება.

Ⴃაღებვა — (დავღებავ) შეღება მრა­ვალ­თა.

Ⴃაღერღვა — (დავღერღ, -ღავ) კბი­ლით დამტურევა ძვალთა და მის­თა­ნა­თა. // წისქვილზედ ან ხელ­სა­ფქ­ვავ­ზედ მსხვილად დაფქვა ან გა­მორჩევა მარ­ცვალთა ჩენჩოდამ.

Ⴃაღეჭა — (დავღეჭ, -ჭავ) კბილით და­ცოხ­ნა საჭმელთა.

Ⴃაღვა — (ვსდაღავ) ნახე Ⴃადაღვა.

Ⴃაღი — ნიშანი დასმული სავაჭროთა ზე­და, ანუ ხვასტაგთა გასარჩევად. // ია­რაღი რკინისა, რომელსაც გა­ახუ­რ­ვე­ბენ და დასდაღვენ ხვასტაგთა.

Ⴃაღმართი და ჩაღმართი — ზეიდამ ჩა­სა­ქანებელი გზა, ხოლო ქვეიდამ მი­მა­ვალთაგან ითქმის აღმართი და შეღ­მართი (ნახე Ⴋთა).

Ⴃაღმეჭა — (დავიღმეჭ, დავიღმიჭები) დაღ­რეჯა, შეჭმუხნვა პირისსახისა.

Ⴃაღონება — (დავაღონებ, დავ­ღონ­დე­ბი) მწუხარებით დაფიქრება. // მი­უხ­დო­მელობა, ვერ მოგუარება საქმისა.

Ⴃაღონებული — დაფიქრებული.

Ⴃაღრეკილი — დახუთვილი, დაგ­რე­ხი­ლი სენითა.

Ⴃაღრეჯა — (დავიღრეჯ, დავიღრიჯები) დაღ­მეჭა, დაჭკნობა პირისსახისა.

Ⴃაღრომილი — დაღონებული, ანუ დაღ­რეჯილი.

Ⴃაღრძობა — (დავაღრძობ, და­იღ­რ­ძო­ბის) ბედითად ან შიმშილით ჩა­კუ­დო­მა, წაღრძობა.

Ⴃაღრჭენა — (დავიღრჭენ) ღრჭენა, ღრა­ჭუნი კბილთა (.

Ⴃაღუდუდება — (დაღუდუდდების) მწერთ ნაკბენისგან ტანის დაწითლება ადგილ-ადგილ და ამოჯდომა (ნახე Ⴖუდუდი).

Ⴃაღუპვა — (დავღუპავ, დავიღუპები) დანთქმა, ჩაძირვა წყალში.

Ⴃაღურა — (დავღური, დაიღურების) დათხევა, დაქცევა ნოტიოთა.

Ⴃაყენება — დავუყენ თვალებს.

Ⴃაყვავება — (დავუყვავებ) დაამება, დამშვიდება ტკბილის საუბრით.

Ⴃაყვავილება — (დაიყვავილებს) დაც­ვივნა ყვავილისა მცენარეთაგან.

Ⴃაყვენვა — (დავიყვენ) მოპარსვა, მოკრეჭა, აკვეცა თმათა.

Ⴃაყივლება —

Ⴃაყმედნა — {დაყმედა — მომშევა, დამ­შევა — Ⴑაბას ლექსიკონი}

Ⴃაყოფა — (დავჰყოფ) დადგრომა სად­მე, მოცდა ან დაგვიანება.

Ⴃაყოფა — პირისა (პირს დავუყოფ) გამტყუნება კაცთა, დადუმება, და­ჩუ­მე­ბა. // მხეცთ პირის შეყურა.

Ⴃაყუდება —

Ⴃაშავება — (დავაშავებ) გაშავება, შა­ვად შექმნა. // შეცთომა, შეცოდება (ნა­ხე Ⴃამნაშავე). // (დავაშავებ, და­ვ­შავ­დები) გვამის ასოს მოკლება.

Ⴃაშავებული — შავად შექმნილი. // მოკ­ლებული რომელისამე ასოსაგან.

Ⴃაშაშრვა — (დავშაშრავ) შაშრით და­სერ­ვა, ანუ ფეხშიშველა სიარულით და­კაწრვა ფერხთა.

Ⴃაშენება — (დავაშენებ, დავეშენები) და­სახლება, დამკჳდრება.

Ⴃაშვება — (დავუშვებ, დავეშვები) დაღ­მა შთამოტევება, ან დადება.

Ⴃაშვენება — (დავაშვენებ, დაშ­ვენ­დე­ბის) შნოს მიცემა, ან მიღება.

Ⴃაშთენა — (დავაშთენ) დატევება, დაგ­დება, დანარჩუნება.

Ⴃაშთომა — (დავშთები) იგივე თჳთ­ვნე­ბი­თად.

Ⴃაშინება — (დავაშინებ, დავშინდები) შიშის მიცემა.

Ⴃაშინჯვა — ნახე Ⴃასინჯვა.

Ⴃაშლა — (დავშლი, დაიშლების) და­ფუშ­ვა, დარღვევა, დაქცევა. // (და­ვუშ­ლი, დავაშლევინებ) არ მიცემა რჩე­ვი­სა, ან ნებისა, არ მიშვება. // (და­ვიშ­ლი) დატევება საქმისა.

Ⴃაშნა — მოკლე ხმალი. // დანასავით გათ­ლილი ძუალი ქსელთ საბეჭავად და სხ.

Ⴃაშოშმანება — (დავაშოშმანებ) გა­ანჩ­ხ­ლე­ბულისა ან შეწუხებულის დამშვი­დე­ბა.

Ⴃაშრეტა — (დავშრეტ, დაშრტების) დავ­სება, გაქრობა ანთებულის სან­თ­ლი­სა, ანუ ცეცხლისა.

Ⴃაშრობა — (დავაშრობ, დაშრების) გახ­მობა გუბეთა, ტბათა და მის­თა­ნა­თა.

Ⴃაშრომება — (დავაშრომებ) გარჯა, და­ღალვა.

Ⴃაშრომვა — (დავშურები) იგივე ვნე­ბი­თად.

Ⴃაშტანი — წიდოვნება დედაკაცთა.

Ⴃაშუპება — (დაშუპდების) დასივება, და­ჯირ­ჯვება, აშუპება.

Ⴃაშურება — (დავაშურებ, დავეშურები) აჩ­ქარება.

Ⴃაშხამვა — (დაშხამავს) დასუნთქვა, გაშ­ხამიანება, შხამის დასხმა.

Ⴃაჩაგრვა — (დავსჩაგრავ, და­ვი­ჩაგ­რე­ბი) დაჯაბნვა, დაშინება. // მცენარეთა სიხ­შოსაგან ერთი მეორის შეშთობა.

Ⴃაჩემება — (დავიჩემებ) მითჳსება, რაჲ­ცა არ ეკუთნვოდეს.

Ⴃაჩვევა — (დავაჩვევ) სწავლება, და­გერ­შვა; (დავეჩვევი) შეჩვევა, გა­ვარ­ჯი­სება.

Ⴃაჩი — {დაჩი, დაჩი! — (შო­რის­დე­ბუ­ლი) — Ⴃავით Ⴙუბინაშვილის Ⴕართულ-რუ­სული ლექსიკონი}.

Ⴃაჩინჩება — (დავეჩინჩები) სა­ვაჭ­რო­თა ფასის დაკლებაზედ შე­ლა­პა­რა­კე­ბა.

Ⴃაჩნევა — (დავაჩნევ, დაეჩნევის) ნიშ­ნის დასმა.

Ⴃაჩოქება — (დავაჩოქებ) მუხ­ლ­მოდ­რე­კით დადგინება; (დავიჩოქებ) დად­გო­მა მუხლთა ზედა.

Ⴃაჩრდილება — (დავაჩრდილებ, და­ვიჩ­რდილებ) ჩრდილის მოფენა.

Ⴃაჩრიხული — დასაფრენად მოზდილი მარ­თვე მფრინველთა.

Ⴃაჩჩვილება — (დასჩჩვიან) დარ­ბი­ლე­ბა, განედლება.

Ⴃაჩხულეტა — (დავსჩხულეტ) ადგილ-ად­გილ დახურეტა სადგისით, ან დანის წვე­რით.

Ⴃაცადება — (დავაცადებ) დაშლა, და­ყე­ნება.

Ⴃაცალიერება — (დავაცალიერებ) დაც­ლა, მოცლა.

Ⴃაცდა — (დავიცდი) დახანება, მო­ლო­დე­ბა, მოცდა.

Ⴃაცდა — (დავსცდი) ავად ანუ კარგად შე­ნიშნვა რომლისამე შემთხვევისა სა­ბედ­ნიეროდ ან საუბედუროდ (Ⴆმნა ნა­ხე). // (დასცდის, დასცადა) და­ხამ­შ­ვა, ცუდის ან შეუჩვეველის ჰაერისგან ავად გახდომა ახლად მისულისა.

Ⴃაცდენა — (დავაცდენ, დასცდების) სა­განში ნასროლის ვერ მიხვედრება.

Ⴃაცემა — (დავსცემ) წაქცევა, (და­ვე­ცე­მი) იგივე თჳთვნებითად.

Ⴃაცემული — ადგილი ჩავარდნილი, და­ბალი.

Ⴃაცეხვა — (დავსცეხუ) დაღერღა, და­ძეწ­კა.

Ⴃაცილება — (დავაცილებ, დას­ცილ­დე­ბის) დაცდენა, აცილება; (და­ვე­ცი­ლე­ბი) შეცილება.

Ⴃაცლა — (დავაცლი) ჟამის მიცემა, და­ცა­დება. // (დავსცლი) დაცარიელება, გა­მოცლა.

Ⴃაცმა — (დავუცვამ) ჭურჭელთა და მის­თანათა პირის დახურვა საცობით.

Ⴃაცვივნა — (დასცვივა) ჩამოვარდნა მრა­ვალთა.

Ⴃაცოფვა — (დასცოფავს) გარდადება ცო­ფისა კბენითა ცოფიანთა მხე­ც­თაგ­ან.

Ⴃაცოხნა — (დავსცოხნი) დაღეჭა.

Ⴃაცუა — (დავიცუავ, დავსცავ) ფრთხი­ლად შენახვა, დაფარვა. // დაზვერვა, დათ­ვალიერება.

Ⴃაცქერა, დაცქერება — (დავსცქერი, და­ვაცქერდები) თვალის დასტერება.

Ⴃაცქნაფება — (დავეცქნაფები) გა­ნაბ­ვა ადგილზედ.

Ⴃაცხიკვება — (დავაცხიკვებ) ცხვირის და­ცემა.

Ⴃაცხომა — (დაცხების, დაცხა, დამცხა) მზის სიცხის მოსლვა, ან გრძნობა სიც­ხი­სა.

Ⴃაცხრობა — (დავაცხრობ) დაყენება, დამ­შვიდება, დაშოშმანება.

Ⴃაცხრომა — (დავსცხრები) დას­რუ­ლე­ბა, დაწყნარება.

Ⴃაძაბუნება — (დავიძაბუნებ) დაჯაბნა, და­ჩა­გურა, მორევნა. // (და­ვ­ძა­ბუნ­დე­ბი) შეშინება. // დაძველება, მოშლა.

Ⴃაძალვა — (დავსძალავ) მორევნა, და­ჩაგრვა, დაძაბუნება.

Ⴃაძეწკა — (დავსძეწკ) დაცეხვა, და­ბეგ­ვა, დანაყვა. // (დავძეწკ) დაგლა, მოქ­ლეშა, ტკენა რისამე მოჭირებით.

Ⴃაძინება — (დავაძინებ) ძილის მი­ცე­მა, ძილში შეყვანა. (Ⴃავიძინებ) მოს­ვე­ნება, ძილში შესლვა. // დაძინება, მი­ძინება, შესვენება.

Ⴃაძინება — (დავსძინებ) დამატება, დარ­თვა, შეძინება.

Ⴃაძლევა — (დავსძლევ) დაძალვა, და­ჭარ­ბება.

Ⴃაძმარება — (დავაძმარებ, დაძ­მარ­დე­ბის) ძმრად შექმნა.

Ⴃაძმარებული — მდაბიურად და­ღო­ნე­ბუ­ლი.

Ⴃაძრობა — (დავაძრობ) დაგლეჯა, ამოგ­ლეჯა. // (დასძრავს) ნახე Ⴃა­ზ­რო­ბა.

Ⴃაძრომა — (დაძურება) ძრომით სია­რუ­ლი, ღოღვა.

Ⴃაწალიკება — მწკრივად წასულა.

Ⴃაწამება — (დავსწამებ) დაბრალება, ბრა­ლის დადება.

Ⴃაწაფება — (დავეწაფები) ხარბად გაგ­რძელება სმისა წყურვილისგან.

Ⴃაწება — (დავაწებ) შეხება რისამე და­სალ­ტობად, ან პურის ამოვლება მა­რილ­ში.

Ⴃაწებება — (დავაწებებ) წებოთი მი­კუ­რა, დაკერება.

Ⴃაწევნა — (დავეწევი) მოწდომა გაქ­ცე­უ­ლისა და დაჭერა.

Ⴃაწერა — (დავსწერ, დავიწერები) მელ­ნით და კალმით გამოხატვა ჰაზ­რი­სა.

Ⴃაწერა ჯვრისა — ნახე Ⴟვრის წერა.

Ⴃაწესება — (დავაწესებ, დაეწესების) და­დება წესისა, რიგისა, განწესება.

Ⴃაწვა — (დავსწვავ, დაიწვის) ცეცხლით აღს­პობა, განუქმება. // დაწვა გულისა (ნა­ხე Ⴒკენა).

Ⴃაწვევა — (დავიწვევ) დაპატიჟება, და­ჭე­რა შემთხვევით მისულისა ნადიმად, ან შესაქცევად.

Ⴃაწვენა — (დავაწვენ, დავსწვები) ად­გილ­ზედ ან ქვეშაგებზედ გართხმა.

Ⴃაწთობა — (დავსწუთების, დაეწ­ვე­თე­ბის) წვთებად ჩამოვარდნა ნოტიოსა.

Ⴃაწითლება —

Ⴃაწინაურება — (დავაწინაურებ, დავს­წი­ნაურდები) წინ გაგზავნა, ანუ წას­ლ­ვა, წასწრობა. // წარმატება საქმეში.

Ⴃაწინდვა — (დავსწინდავ) დანიშნვა ქალ-ვაჟთა საქორწილოდ. // (და­ვა­წინ­დებ, დავაწინდრებ) საწინდრად მი­ცემა, დაგირავება.

Ⴃაწიოკება — (დავაწიოკებ) აღშ­ფო­თე­ბა, არევა, ანუ დაფრთხობა მფრინ­ველთ.

Ⴃაწკარუნება — (დავაწკარუნებ) და­რე­კა მეტალლის წურილთა ჭურჭელთა.

Ⴃაწმენდა — (დავსწმენდ, და­იწ­მინ­დე­ბის) გასუფთავება, გამორჩევა რი­ოშ­თა­გან.

Ⴃაწნეხა — (დავსწნეხ, დაიწნიხების) და­წურვა ყურძნისა საწნახელში, სა­ქა­ჯელ­ში.

Ⴃაწოლა — (დავაწვები) ზეიდამ და­ჭი­რე­ბა. // (დავსწვები) ქვეშაგებში ჩა­წო­ლა დასაძინებლად. // მშობიარობა ქალ­თა.

Ⴃაწრეტა — (დავსწრეტ, დაიწრიტების) სრუ­ლიად გამოდენა ნოტიოსი, და­ნა­შურ­ვა.

Ⴃაწუნება — (დავიწუნებ) არ მოწონება, გა­წუდება.

Ⴃაწუნებული — გაცუდებული, ნარჩევი. // საღვთისა წერილში ზოგჯერ დაჩაგ­რუ­ლი, დაჯაბნული.

Ⴃაწურვა — (დავსწურავ, დაიწურვის) სა­წურავით ან ხელით გამოდენა ნო­ტი­ოსი. // გამოწურვა, გარდაწურვა, გა­ტარება რაშიმე ნოტიოსი.

Ⴃაწუხვა — (დავიწუხავ) დაფახვა, და­ხუჭ­ვა თვალთა.

Ⴃაწყევლა —

Ⴃაწყნარება —

Ⴃაწყლულება — ნახე Ⴂამოტკფოლვა.

Ⴃაწყობა — (დავაწყობ) დადება, დად­გი­ნება, დალაგება მრავალთა.

Ⴃაწყუდევა — (დავაწყუდევ, და­ვეწ­ყუ­დე­ვი) დახშვა, დაკრძალვა, შენახვა და­კ­ეტილში.

Ⴃაჭადრაკული — კუბო-კუბო.

Ⴃაჭარბება — (დავაჭარბებ) დაძლევა წო­ნაში ან დაძალვა.

Ⴃაჭედა — (დავსჭედ) ლურსმებით და­კუ­რა, დალურსმვა, ან დანალვა. // და­კოდა მამალთა ხვასტაგთა (ნახე Ⴝე­დილა).

Ⴃაჭენებული — წაქცეული, დარღ­ვეუ­ლი, გაქელილი სიარულით, დაშ­ლი­ლი.

Ⴃაჭერა — (დავიჭერ, დავიჭირები) შეპ­ყ­რობა გაქცეულისა, ანუ ნადირთა. // და­ყენება. // ლაშქრობით შოვნა ქუე­ყ­ნე­ბისა. // დაქირავება, მიღება მო­ჯა­მა­გირისა ან მუშასა ფასით. // და­პყ­რო­ბა ადგილისა. // სენისგან და­ხუთ­ვა, გათანგვა.

Ⴃაჭირება — (დავაჭირებ) ზევიდამ დაბ­რჯენა, დაწოლა. // (დავჭირდების) სა­ჭიროდ შეხვედრა.

Ⴃაჭირვა — (დავიჭერ) ნახე Ⴃაჭერა.

Ⴃაჭკნობა, დაჭნობა — (დასჭნების) მოკ­ლება ორძილობისა მცენარეთასა.

Ⴃაჭოჭება —

Ⴃაჭრა — (დავსჭრი) დაწურილება, და­კე­პა, დაკემსა ჭრით. // დაკოდვა, დაწ­ყლულება.

Ⴃახალვა — ნახე Ⴞალა.

Ⴃახამრული — გონჯი, მახინჯი, და­ხამ­შუ­ლი.

Ⴃახამხამება — (დავახამხამებ) თუ­ალთ ქუთუთოების ძრვა წამ­წა­მე­ბი­თურთ.

Ⴃახატვა — (დავხატავ) ხატის გა­მო­წე­რა, გამოხატვა.

[Ⴃახამშვა] —

Ⴃახამშული — დასნეულებული, დაც­დი­ლი ხაშმიანის ადგილისგან.

Ⴃახდომა — (დახდების, დახდა მზე, მთო­ვარე) დასლვა, ქვე შთასლვა მნა­თობ­თა.

Ⴃახედვა — (დავხედავ) ზევიდამ და­ჭუ­რე­ტა.

Ⴃახევა — (დავხევ, დაიხევის) დაფ­რე­წა, დაგკეჯა.

Ⴃახეთქება — (დავახეთქებ) და­ნარც­ხე­ბა, დაკვეთება, დახლა.

Ⴃახელება — (დავახელებ) მისწრობა, შეხ­ვედ­რა, მოხელება.

Ⴃახელოვნება — (დავიხელოვნებ) შეჩ­ვე­ვა საქმისა, გავარჯისება.

Ⴃახელოვნებული — გამოცდილი.

Ⴃახვანჯვა — (დავხვანჯავ, დაიხ­ვან­ჯ­ვის) დახლათვა, დაქსაქსვა.

Ⴃახვედრა — (დავხუდები, დავუხუდები) მტერთ პასუხის გაცემა, მოგერება,. // მომ­სლველთ მიღება, შესაფერად გა­მას­პინძლება.

Ⴃახვედრება —

Ⴃახიზნვა — (დავხიზნავ, დავიხიზნები) და­რიდება, დამალვა (Ⴞიზნვა ნახე).

Ⴃახლა — (დავახლი) დახეთქება, ძლი­ე­რად დაცემა.

Ⴃახლათვა — (დავხლათავ) დახვანჯვა, დაქ­საქსვა, არევა.

Ⴃახნული — მოხნული ან გარდახნული.

Ⴃახოცა — (დავხოც) მოსრვა, მოკუ­დი­ნე­ბა მრავალთა.

Ⴃახრწევა — (დავახრწევ, დავეხრწევი) მრავ­ლის ცდით გამოხსნა, გამოშვება.

Ⴃახსნა — (დავხსნი) დარღვევა, დაქ­ცე­ვა, მოშლა. (Ⴃავხსნი, დავიხსნი) შვე­ლა, გამოხსნა ტყჳსა ან საწინდრისა. // (დავხ­სნდები) დასუსტება, მოუძ­ლუ­რე­ბა.

Ⴃახუთვა — (დავხუთავ) დაჭერა, და­კა­ვე­ბა, არ დანებება,. // გათანგვა სე­ნი­სა­გან, ტკივილისა ანუ ბჭვალისა.

Ⴃახურვა — (დავხურავ) დაბურვა, და­ფა­რება.

Ⴃახუჭვა — (დავხუჭავ) დაფახვა, და­წუხ­ვა თვალთა.

Ⴃახშვა — (დავხშავ) დაკრძალვა, და­კე­ტა კართა.

Ⴃაჯაბნვა — (დავსჯაბნი, -ნავ) და­ჩაგ­რ­ვა, დაძაბუნება.

Ⴃაჯდომა — (დავსჯდები) ჯდომით დას­ვე­ნება.

Ⴃაჯერება — (დავაჯერებ, დავიჯერებ) დარ­წმუნება, სარწმუნოდ შექმნა. // (და­ვაჯერებ, დავსჯერდები) შეჯერება, გულ­სავსე ქმნა. // (დაიჯერების) ირწ­მუ­ნების. // (გულს დავაჯერებ) დარ­წ­მუ­ნება. // ერთზედ დანდობა, დაპ­ყ­რო­ბა გულისა.

Ⴃაჯერებინება — (დავაჯერებინებ) დარ­წმუნება, დაჯერება.

Ⴃაჯირჯვება — (დაჯირჯოვდების) და­შუ­პება, ფრიად დასივება.

Ⴃგიმი — ლაფათი, ქსელთ გამყოფი სა­ფე­იქროს სავარცხელი.

Ⴃგომა — (ვჰსდგა, ვსდგევარ) ფეხზედ გე­ბა თჳნიერ ჯდომისა და წოლისა. // ბი­ნის ქონება სადმე, ცხოვრება სახ­ლად.

[Ⴃგომა — გულის ზრახვად]

Ⴃგრიალი — Ⴂრიალი ნახე.

Ⴃგუზი, დგუში — ზუმბა თოფთა ან ზარ­ბა­ზანთა, გასატენი ჯოხი.

Ⴃება — (ვჰძე, ჰსძეს, ვიდევ, აც, აცს, აძს, აზევს, სრული დავიდევ) გება უძ­რა­ვად.

Ⴃება, დადება — (ვსდებ, დავსდებ) ნა­ხე Ⴃადება. // (მედება, მედების) ცეცხ­ლის წაკიდება, დაგვა.

Ⴃებულება — განწესება, დადებული გა­მო­საღები, ბეგარა.

Ⴃედა — მშობელი. // ითქმის მდედ­რ­თათჳს პატივისცემით ნაცულად დე­და­კა­ცისა. // იღუმენია, ანუ დედათ დი­ა­კო­ნი დედათ მონასტერსა შინა. // დე­და-მიწა ხმელეთი.

Ⴃედაბერი — მოხუცი, დედაკაცი, ბე­ბე­რი.

Ⴃედაბერებრი — დედაკაცური.

Ⴃედა ზარდლისა — ბაბაჭუა და ქსელი მი­სი აბლაბუდა, გინა ბუდე.

Ⴃედათ დიაკონი — ენკრატისი, ქალ­წულთ მონაზონთ უფროსი (სჯულის კა­ნონში).

Ⴃედათ მოურავი — მეანი, ბებია, ყრმის ამ­ქ­მელი.

Ⴃედაკაცი — ზოგადი სახელი მდედ­რ­თა, ხოლო პატივისცემით დედა ანუ ქა­ლი.

[Ⴃედაკაცური] —

Ⴃედალი — დედათ ბუნებისა, მდედრი ცხო­ველი, ვითარ ოთხფერხი, მფრი­ნ­ვე­ლი, თევზი და მისთანათა. // გა­ნთჳ­სე­ბით ეწოდების დედალსა ქათამსა (ნა­ხე Ⴋამალი).

Ⴃედალოსი — ქრცვინი, ყარყუმის გუა­რია.

Ⴃედა მთურალა (მფრვ.)

Ⴃედამთილი — ქმრის დედა.

Ⴃედამძუძე — გამდელი, მზრდელი ქა­ლი, მდაბიურად გადია, ხოლო კაცსა ეწო­დების მამამძუძე და ლალა.

Ⴃედანი — ანდაზა წერის მოსწავლეთა. // პირველი დასაბამი წერილთა, მხა­ტუ­რობათა და მისთანათა,.

Ⴃედაქალაქი — სატახტო, სამეფო.

Ⴃედაშვილობა — რაჲსა მიმართობა დე­დისა შვილთადმი და გა­რე­მოქ­ცე­ვით (ნახე Ⴋამაშვილობა).

Ⴃედაწული — სახლობა, ჯალაბობა.

Ⴃედეული, დედისეული — დედისგან დარ­ჩენილი ქონება მოძრავი, ხოლო უძ­რავსა ჰქვიან დედული, ვითა მა­მუ­ლი (ნახე).

Ⴃედიდა — დაჲ დედისა,.

Ⴃედის ნაცუალი — მეორე ცოლი ვი­სი­მე მამისა და არა მშობელი

Ⴃედობილი — დედის მაგიერი, დედად ხმო­ბილი.

Ⴃედოფალა — თაგვის გუარია.

Ⴃედული — დედეული უძრავი ქონება, ვი­თა მამული — მამისეული.

Ⴃედუფალი, დე­დოფალი ქალი მეფა, ანუ მეუღ­ლე მეფისა. // ქა­ლბატონი. // დე­დოფალი ეწო­დე­ბის მთავართა მე­უღ­ლეთაცა, ხოლო სხუათა დიდ­ე­ბულ­თა­სა — ბანოვანი, ქალ­თა მათთა გა­სათ­ხოვართა — სე­ფე­ქა­ლი, სხუათა ჩი­ნე­ბულთა კაცთა ცოლ­თა — მან­დი­ლო­სა­ნი, გლეხთა დე­და­კაცთა — დიაცი და პა­ტივისცემისათჳს — უსო და დი­ა­სახ­ლი­სი.

Ⴃევი — მსოფლიურთა ზღაპართა შინა მო­გონებული ცხოველი რაჲმე, ვითარ ცხე­ნ-კაცი, გველაშაპი, ანუ იპო­კენ­ტავ­რი.

Ⴃევის სისხლი — ჯიგრის ფერი ფისი, რომ­ლისამე ინდოურისა, ანუ ამე­რი­კის ხისა, ხმარებული სამკურნალოდ და სამხატუროდ, წამლად.

Ⴃევნა — (ვსდევნი) უკანით მიდევნება მო­საწევნად და დასაჭერად, ანუ შე­ჭირ­ვება. // (სდევს) ე.ი. თან ახლავს.

Ⴃევსურა, დევცეცხლა.

Ⴃეზი — მხედართ ფე­ხის ქუსლზე მიკ­რუ­ლი რკინა ცხე­ნის საჩ­ხუ­ლე­ტი.

Ⴃეკანოზი — ათის თა­ვი, ათთა ზედა უხუ­ცესი, ეწო­დე­ბის უპირატესსა მღუ­დე­ლსა (ნახე Ⴎროტოპოპი).

Ⴃეკემბერი — უკა­ნას­კნელი თთვე წე­ლი­წდისა, ქრი­ს­ტესშობისა, ანუ ტი­რის­დე­ნი (Ⴆო­დი­აქო ნახე).

Ⴃეკეული — ნახე Ⴃიაკეული.

Ⴃელამოტი — ხაჭო, რძე შედედებული, შეყ­ველებული, ახალი უმარილო.

Ⴃელფინი — დიდი ზღჳს თევზი.

Ⴃენა — (ჰსდის) სლვა, მდი­ნა­რე­ბა ნო­ტი­ოთა.

Ⴃენთი — თოფის წა­მალი, ანუ სხვა ნივ­თი ამფეთქებელი.

Ⴃერგი — ჭურთ უმცირესი ქილა (ნახე Ⴑაღ­ვინე და Ⴛური).

Ⴃერეფანი — სახლთ წინ ზედმობმული ჭე­რი უკედლოდ დახურვილი (ნახე Ⴃა­ეფანი).

Ⴃესპანი — ელჩი (ნახე Ⴋოციქულთან).

Ⴃეტი — დარაჯა, შორით მხედველი (ნა­ხე Ⴃარაჯასთან).

Ⴃვირე, დირე — ტივის ხე, გაუთლელი ძე­ლი (ნახე Ⴞესთან).

Ⴃვრინი, დრვინი — ფრიად დაბალი და ბო­ხი ბანი გალობაში.

Ⴃვრიტა — მაჭკი, ცხურის წელია ერთი, ყვე­ლის შესადედებელი.

Ⴃია — ზევსი, პლანეტი (ნახე Ⴚთო­მილ­თან).

Ⴃია, დიად, დიაღ, დიამცა, დიაღამც — ზმნი­სზედანი დამტკიცებითნი.

Ⴃიადი — ფრიად მრავალი.

Ⴃიადიმა — სამეფო გჳრგჳნი.

Ⴃიათიკა — აღთქმა, ანუ ანდერძის წიგ­ნი.

Ⴃიაკეული — მდაბიურად დეკეული, წლის ფური უშობელი (ნახე Ⴆრო­ხა­სთან).

Ⴃიაკონი — თანაშემწე მღუდელისა, უპი­რ­ველესსა მათსაეწოდების მთა­ვარ­დიაკონი, ხოლო მონაზონად შე­მო­სილსა — არხიდიაკონი და იე­რო­დი­აკონი, ეკლესისას შინა მკით­ხ­ველ­სა — კერძო დიაკონი და ჳპო­დი­ა­კო­ნი, რომელთაცა მსოფლიონი უხმობენ ზო­გად დიაკვანს.

Ⴃიასახლისი — ქალი სახლში უფროსი, ანუ სახლის პატრონი.

Ⴃიაღ, დიაღამც — ნახე Ⴃიად

Ⴃიაცი — გლეხის დედაკაცი.

Ⴃიაცური —

Ⴃიბა — ფარჩა მძიმედ ნაკერი, ანუ ნაქ­სო­ვი ოქრომკედითა.

Ⴃიბლიგი — ნახე Ⴃუგლუგი.

Ⴃიდად — დიად, ფრიად.

Ⴃიდადშვენიერება — ფრიადი შემ­კუ­ლე­ბა.

Ⴃიდგუარი — საბატიოს გუარისა, წარ­ჩი­ნებული გუაროვნობით.

Ⴃიდგულა (ხე).

Ⴃიდება — ქება, მადლობა. // ჩი­ნე­ბუ­ლე­ბა, სახელოვნება.

Ⴃიდება — (ვადიდებ, ვიდიდები) ქების მი­წერა, შესხმა.

Ⴃიდებულება — მაღალი ღირსება, უაღ­რესობა.

Ⴃიდებული — ჩინებული, წარ­ჩი­ნე­ბუ­ლი. // დარბაისელი, მეფეთ წინაშე მდგო­მი.

Ⴃიდვაჭარი — მრა­ვალთ სა­ქო­ნელთ მო­ფარ­დუ­ლი.

Ⴃიდი — სხუათა ზე­და უმეტესი შე­სა­ხე­და­ვითა, ანუ სა­ქ­მითა, კუა­ლად ფა­სი­თა, სი­მძი­მითა და სხ. (ნა­ხე Ⴓმ­ცი­რე­სი).

Ⴃიდკაცობა — უფ­რო­სობა.

Ⴃიდკაცური — შესა­ფერი დიდ­კა­ც­თა.

Ⴃიდრაქმნა — ფული ორდრაქმიანი (ნა­ხე Ⴃრაქმა).

Ⴃიდრონი — დიადი, დიდდიდი (მრავ­ლო­ბითი).

Ⴃიდძალი — მრავალრიცხჳ, ფრიად მრავალი, საკმაო.

Ⴃიდხან, დიდხანს — გრძელ ჟამად.

Ⴃივანი, დივანბეგი — ნახე Ⴋდივანი, Ⴋდი­ვანბეგი.

Ⴃიკა — ახალთესლი, გაზაფხულის სა­თე­სი ხვარბალი.

Ⴃიკასტირია — სასულიერო სა­სა­მარ­თ­ლო, სამსჯავრო.

Ⴃილა — ჟამი გა­რიჟრაჟითგან ვი­დრემე მზის ამო­სვლადმდე და ვიდრემე შუ­ად­ღემდეცა. Ⴐამე­თუ სადილი ეწო­დე­ბის შუადღის სერსა (იხილენ ლექ­ს­ნი ესე), ხოლო ჟამნი დილისანი შე­უდ­გე­ბი­ან ესრეთ: მცირედ დილის ნათ­ლის გა­მოჩენას ეწოდება რიჟრაჟი, გა­რიჟ­რაჟი და გაცისკრება, შემ­დ­გო­მად მისსა უმეტესსა განათლებასა — გან­თიადი, დილაბინდი და ტრე­დის­ფრად გათენება და რა დღე-ღამე გა­ირ­ჩიოს, ვიდრემე მზის ამოსვლადმდე ნა­თელსა — ალიონი, ხოლო დილით მზის ამოსლჳს წინ ელვარებასა ღრუ­ბელ­თა ფერად-ფერადად — დაფიონა.

Ⴃილაჯი — წყარო, ანუ ნაკადული (ნახე Ⴜყალ­თან).

Ⴃილეგი — ბნელეთი (ნახე Ⴑაპყ­რო­ბი­ლეს­თან).

Ⴃინარი — დრამა, დრაქმა.

Ⴃინგი — ღორთა, ძაღლთა და მის­თა­ნა­თა ტუჩი ცხვირითურთ. // მწერთ სა­წოვ­ნელი ხორთუმი,. // საცეხველთა მომ­სხო წინა წვერი დასაძეგვად.

Ⴃინება — (ვადინებ) ქმნა დენისა, წარ­მოს­ხმა ნოტიოთა.

Ⴃიოფალი — კნინობითი, ლექსისაგან დე­დოფალი.

Ⴃისკო, დისკოსი — ეწოდების მრგუა­ლ­თაჭურჭელთა, თეფშსა, პინაკსა და მი­სთანათა და საკუთრად სიწ­მინ­დის­თ­ვის ფეშხუმსა საეკლესიოსა. // ქარ­თუ­ლად უხმარიათ დასანიშნველად სიმ­რგულისა მნათობთასა, ვითარ მზი­სა, მთოვარისა და სხუათა.

Ⴃისწული — შვილი დისა.

Ⴃნობა — (ვადნობ, ვსდნები) მაგართა ნივ­თ­თა გალხვება, გადნობა, ნოტიოდ გა­რდაქცევა სითბოსგან.

Ⴃო — ნადღვები მაწონი უცხიმო.

Ⴃობილი — დად წოდებული, ხმობილი.

Ⴃოვლათი — ბედნიერება, სიმდიდრე, ანუ ძლიერება, შემძლებელობა.

Ⴃოვლათიანი, დოვლათსვიანი — მდი­დარი, ძლიერი, ღონიერი, შემ­ძ­ლე­ბელი, მორჭმული.

Ⴃოინჯი — წელზედ ხელთა შემოდება.

Ⴃოლაბი — დიდი სარკმელი, ანუ გან­ჯი­ნა. // დიდი წისქვილის ქუა.

Ⴃორა, დორაკი — ნახევარ კოკა (ნახე Ⴑაწ­ყაო და Ⴉოკა).

Ⴃორბლი — ჩჩვილთა ან სნეულთა პირ­მონადენი დუჟი (ნახე Ⴞრასტი).

Ⴃორი — ზურგის მისაყრდნობელი ბა­ლი­ში.

Ⴃოსტაქანი — მაშრაფა, დიდი სასმისი.

Ⴃოსტაქარი, დასტაქარი — ჯარრაჰ აქი­მი.

Ⴃოქი — იმერული საღვინე თუნ­გი­ა­ნი, ან მეტი (Ⴉო­კასთან ნახე).

Ⴃოშაქი — შათ­ქუ­ნი, ნაკრტენის დიდ ლე­იბი.

Ⴃოში — ზუთხის გვერდი დამარილული და ლორად გამოსული.

Ⴃრამა, დრახმა, დრაქმა — ძვე­ლე­ბუ­რი წურილი ვეცხლის ფული, რო­მაუ­ლად დინარი. // ხოლო აწინდელი ბერ­ძული დრახმა არს აბაზ­ნა­ხე­ვარ­შა­უ­რი ვეცხლის ფული. // წონა მისხლის ორი მესამედი ანუ 4 დანგი (ნახე Ⴜო­ნას­თან). // Ⴑაქართველოში დრამად უხ­მობდენ მღუდელთმთავრის მი­სარ­თ­მევსა წლის დებულებასა მისის ეპარ­ხიის გლეხტაგან, რომელნიცა კომ­ლზედ გამოიღებდნენ პურსა თჳ­თო კოდსა, ან ნაკლებსა ადგილ-ად­გილ მიხედვითა.

Ⴃრაჰკანი — დრაქმა, ანუ დინარი.

Ⴃრეკა — (ვსდრეკ) მიხრა-მოხრა.

Ⴃრესა — (ვდრეს) ხეხება, სმა, ლესა.

[Ⴃრესო — ნახე Ⴆღუდე].

Ⴃრკუ — ურჩი, უარშიო, ვერაგი.

Ⴃრო — ჟამი, ხანი.

Ⴃრონეული — ასოეული, სხსრებად დაჭ­რილი ხორცი.

Ⴃროული — ხანიერი, ხანში შესული, მო­ხუცებული.

Ⴃროსა — ბაირაღი, ალამი, სალაშქრო ნი­შანი რაზმთა ფერად ფერადი საც­ნო­ბელად გუნდთა. // საეკლესიო ალა­მი დახატული წმიდათა ხატებითა.

Ⴃრტჳნვა — (ვსდრტჳნავ) ბუზღუნი, ბუდ­ბუდი, მურმური, საჩივარი, ანუ მდუ­რვა უაღრესთა ზედა (ნახე Ⴐის­ხ­ვა).

Ⴃრუნგილი, დრონგალი — მარ­მა­რი­ლო.

Ⴃრუხუნი — (დრუხუნებს) ღორის ბუ­ხუ­ნი.

Ⴃუბე — დაბალი ადგილი, ჩოლი (დიდ­დუ­ბე Ⴒფილისის ზევით მინდორი).

Ⴃუბეიდი — მაჯუნი (კარაბადინში).

Ⴃუბელა — წყალი ერთს ადგილს მდგა­რი და მზის სიცხით გათბობილი.

Ⴃუგლუგი — დიბლიგი, შუბისა ან თო­ფის ბოლო.

Ⴃუგმა — ხრიკი სპილენძის ან თით­ბ­რი­სა.

Ⴃუგუნი — საწათხე, ხორცთაგან მანკის სა­დინარი, განგებ შექმნილი, რო­მელ­საც შეხვევის დროს დაეცმის წმიდა სან­თელი.

Ⴃუდკო — თითთა და ფრჩხილთა შო­რის ხორცმეტი ან მეჭეჭივით გა­მო­სუ­ლი სატკივარი.

Ⴃუდუნი — (ვსდუდუნებ) ჯუჯღუნი, უკა­ფიო ლაპარაკი, ან წიგნის კითხვა, რომ ხმის მეტი არა ისმოდეს რა.

Ⴃუდღუბა (ბალ.)

Ⴃუკა, დუქსი — მთავარი, დიდი თა­ვა­დი.

[Ⴃუკტი — ნახე Ⴀქლემი].

[Ⴃულამი] —

Ⴃულუმბო (ხე).

Ⴃუმა — ცხუართ კუდის ქონი (ნახე Ⴚხი­მთან).

Ⴃუმილი — მდუმარება, ჩუმაობა.

Ⴃუნდგო — ბრბო, ჯგუფად სიმრავლე კაც­თა, ვითარ დუნდგო ხალხი, დუნ­დ­გო ჯარი.

Ⴃუნე, დუნი — მოშვებული, სუსტი, დუ­ნედ.

Ⴃუჟი — ფურთხი (ნახე Ⴞრასტი).

Ⴃურაღი — წლის ჯიხვი.

Ⴃურაღისკურა — კამბეჩთა და ცხენთა ავად გახდომა ზამთარ შეცივებისგან.

Ⴃურბინდი — შო­რ­სათვალე, ჭოგ­რი, ჭოგ­რიტი.

Ⴃურდო — გა­მოხ­დი­ლი სასმელთ რი­ოში, რასაც პირს მოიგდებს, ხოლო ძირს დანალეკი არს თხლე და ტლე (ვი­ეთ­ნიმე დურდოსა და ბურდოს არ გა­ნარჩევენ ხმარებაში).

Ⴃურეჯი, დურაჯი.

Ⴃუქანი — ხულა, ქულა, ქულბაგი, სა­ვაჭ­რო ან სამუშაო სახლი.

Ⴃუქარდი — დიდი მაკრატელი მკერ­ვალ­თა, ანუ საპარსი ცხვართა.

Ⴃუქსი — ნახე Ⴃუკა.

Ⴃუღილი — (დუღს) ცეცხლზედ შედ­გ­მულ­თა საგბოლისტა ქვაბთა ფოფინი, ქაფ­ქაფი. // ზღვათ ღელვა, ფურთუნი, მსგავ­სად დუღილისა, [ღვინო დუღს].

Ⴃუშალიკო — ძღვენთა და ფეშქაშთ მომ­ტანის საჩუქარი.

Ⴃუშაყი — პალვანდი.

Ⴃუხჭირი — ავთვალადი, გონჯი, უშნო, უხამ­სი.

Ⴃღე — ნათელი მზისა აღმოსლჳთ მი­სით ვიდრე დასლვადმდე. // 24 ჟამი, ანუ ერთი დღე-ღამე, ყოველს ცის­მა­რეს დრეს, ე.ი. მარადღე უკ­ლე­ბე­ლად.

Ⴃღეგრძელობა — მრავალჯამიერი სი­ცოც­ხლე.

Ⴃღეინდელი, დღევანდელი — მდგო­მა­რის დღისა, ამ დღისა.

Ⴃღეისადმდე — დღისა ამ დღედმდე.

Ⴃღეისწორს — შვიდი დღით უწინ, ანუ შემდგომად, დრო ამისი განირჩევის დროჲთა ზმნისათა. Ⴋაგალითად, დღეისწორს მოვიდა, ესე არს განვ­ლი­ლი, ხოლო დღეისწორს მოვა, ესე არს მომავალი; ეგრეთვე დღეის თხუ­ტმეტს — ორის კჳრის უწინ, ანუ შემ­დ­გომად.

Ⴃღეკეთილობა — ბედნიერად ცხოვ­რე­ბა.

Ⴃღეობა — საცნაური დღე უქმობისა, ან შექ­ცევისა, ვითარ ჯვარობა (ნახე Ⴇა­მა­შობასთან). // ვისიმე შობისა ან მო­სა­ხელის დღე.

Ⴃღეს — მდგომარესა ამას დღესა შინა.

Ⴃღესასწაული — საუფლო ან სა­სი­ხა­რუ­ლო დღე, დღესასწაულობა (ვდღე­სას­წაულობ), გარდახდა დღე­ობისა, ზა­დიკობა.

Ⴃღვება — (ვსდღვებ) სადღვებელით მა­წონის ნჯღრევა კარაქის გა­მო­სა­ღე­ბად.

Ⴃღითიდღე — მარადღე, დღე და დღე.

Ⴃღისით, მზისით — დღის სინათლეში.

Ⴃღიური — სამარადღეო. // დღიური მი­წა, რაც ერთს დღეს მოიხვნის (Ⴑაქ­ცე­ვი ნახე).

Ⴃღვილი, ბდღვილი, რდღვილი, ბრდღვი­ლი — ახალი ფისი

Ⴃღლუ — თხელი ლაფი.

Ⴄ

Ⴄ — ასო ე იხმარების რომელთამე ზმნათა შინა, რაჟამს მოქმედება მათი მიეჩემების საცნაურსა, რომელსამე პირსა. Ⴋაგალითად: ვუბნობ, უბნობ, უბნობს ეს ითქმის საზოგადოდ, ხოლო მიჩემებით ვეუბნები, ეუბნები, ეუბ­ნე­ბის. Ⴄგრეთვე ვლაპარაკობ, ვიბ­რძვი, ვისური ესე არს საზოგადოდ, ხოლო მიჩემებით: ველაპარაკები, ვებრძვი, ვესური და სხ.

კუალად ე იხმარების ზმნათა შინა, ხოლო იგულისხმე ზმნა თჳთვნებითი. Ⴋაგალითად: ვაბამ არს შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი, ხოლო ვნებითი — ვიბმი ე.ი. სხჳ­სა­გან. Ⴃა თჳთვნებითი ვებმი. Ⴄგრეთვე ვამზადებ, ვსწერ არს შემოქმედებითი, ვიმზადები, ვიწერები არს ვნებითი და ვემზადები, ვეწერები არს თჳთ­ვნე­ბი­თი.

ზოგჯერ ე იხმარების ნაცულად ი, ვი­თარ ეჭვი — იჭვი.

Ⴄ! Ⴄი! — შორისდებული, წოდებითი.

Ⴄბანი — დაირა, დაფი, გარნა უმ­რავ­ლეს­თა ადგილთა შინა ჰნიშნავს ქნარ­სა, ანუ ჩანგსა, რომლისაცა სიმებსა თი­თებით სძნობენ.

Ⴄბგური — მაღლით მხედველი დარაჯა, მხმი­ლავი, მცველი (ნახე Ⴃა­რა­ჯას­თან).

— ებრ — თანდებული მსგავსების დამ­ნიშ­ვნელი და მიმღები ნათესავობითის ბრუნვისა // ხოლო ოდესცა მოვალს თავად ლექსთა, მაშინ დაერთვის ასო მ. // ზოგჯერ მოეკიდების სახელთა თჳნიერ ბრუნვისა და შესცულის მათ ზმნისზედად. მაგალითად: ან­გე­ლო­სებრ, ლომებრ, გინა ანგე­ლო­სებ­რივ, ლომებრივ; კუალად მარც­ვალ­ნი: ებრი, ებრივი, ებური შესცულიან მათ ზედშესრულად; ანგელოსებრი, -ებრივი; ლომებრი, -ბრივი; კა­ცობ­რივი, გინა ჩემებური, შენებური, ძველებური. // ხოლო მდაბიურად ეფ მოეკიდების მიცემითსა ბრუნვასა. ვი­თარ: ცხენსაეფ, ხარსაეფ, გინა ჩემ­საეფ, შენსაეფ და სხ.

Ⴄგე ეგ — ნაცვალსახელი ჩვენებითი (იხილე Ⴄსე).

Ⴄგების, ეგება — იქნების, მოხდების, შეიძლების.

Ⴄგევითარი, ეგეოდენი, ეგერა, ეგ­რეთ, ეგზომი — და სხ. Ⴈხილენ Ⴄსე და შემდგომნი.

Ⴄგირი — კოთხუჯი.

Ⴄგუტერი, ეკუტერი — სამწირველო მი­შენებული ეკლესიასა თანა.

Ⴄდემი — სამოთ­ხის ადგილი.

Ⴄვანი — ერქვანი, ღვედი, ჯამბარა (ნა­ხე Ⴑა­ბელ­თან).

Ⴄვლოგია — ბერ­ძუ­ლად კუ­რ­თ­ხე­ვა. // მსოფლიონი უწოდებენ კრავსა, რო­მელსაც პასეკის დღეს აკურ­თ­ხე­ბი­ნე­ბენ ეკლესიაში მოსახსენებლად მიც­ვალებულთა და დაურიგებენ ერსა პი­რის გასახსნელად.

Ⴄზო — სასახლეთა შესახვედრი ადგი­ლი მოზღუდვილი უსართულოდ (ნახე Ⴆღუდე).

Ⴄზოსმოძღვარი — ნივთი ნათლისა, ცეცხლისა და სიტფოსა, განფენილი მზისაგან სისტემასა შინა პლანეტთასა და გარეშემცველი ატმოსფერისა მა­თისა.

Ⴄთერი — Ⴀრაბისტანი.

Ⴄთიოპია —

Ⴄკალი — ნერგი მჩხულეტელ ფხებიანი, ვითარ ძეძვი, ქაცვი და მისთანანი. // თჳთ ფხა გამოსული მცენარეთა ზედა, ვითა ნემსები.

Ⴄკალმიხა — აბანოზი, შავი ხე.

Ⴄკალძვალა — (ბალ.).

Ⴄკკლესია — შესაკრებელი ტაძარი სა­ლოცავად ღვთისა.

Ⴄკლიანი, ეკლებიანი — ეკ­ლებ­მოს­ხ­მუ­ლი.

Ⴄკუდერი — ნახე Ⴄკუტერი.

Ⴄლამი და ელამონი — ებრაულად დი­დი კამარა, კარიბჭე, ანუ სტოვა. // ელა­მი საზოგადოს ხმარებაში მი­უ­ღი­ათ ნაცულად მარღისა, ან მრუდისა. // ამისგანვე შედგმულ არს ლექსი ელ­მად ცერი (ნახე Ⴀლმაცერი).

Ⴄლატი — სოჭი, ნაძვის გუარია.

Ⴄლდა — ელდისკურა, ელდისცემა (ელ­დას ვჰკრავ, ელდა ეცა), ანაზდის ში­შით მიბნედა.

Ⴄლეილნი და თროილნი, — სარ­თუ­ლად ანუ ერდოდ აღუწერიათ, მაგრამ სხუ­ა­თა ენათა დაბადებასა შინა ეს ლექ­სნი სრულიად არა იპოვებიან.

Ⴄლენთა — კაცთა და ცხოველთა ში­ნა­გა­ნის შენობის ნაწილი, მოგრძე, ღვიძ­ლზედ უფრო მოშავო, ზოგ­ნი უხ­მო­ბენ ტყირ­პად, მაგრამ ეს უფ­რო სე­ნის სახელია.

Ⴄლვა — (ელავს, იე­ლვა) ღრუბელთ ურ­თიერთარს დრესისაგან ცეცხლის გა­მოკრთობა, რომლისაცა გას­ქ­დო­მის­გან იქნების ქუხილი.

Ⴄლვანა — ცეკვანა ციცინათელა, წყა­ლ­ზედ შავნი ჭი­­ანი.

[Ⴄლვარება — ელი, ები, ლელნი].

Ⴄლქაჯი — თხა წი­ნათ მავალი არ­ვე­სა ში­ნა (ნახე Ⴇხა­ს­თან).

Ⴄლქიმი, ელქუნი — სატკბურა, ბუგრი ტა­ნისა, მქავანი.

Ⴄლჩი — დესპანი (ნახე Ⴋოციქულთან).

Ⴄმბაზი — საბა­ნე­ლი ჭურჭელი. // სა­ეკ­ლე­სიო ჭურ­ჭე­ლი, რომელსა ში­ნაცა მღუ­დელი სა­მგზის შთა­ჰ­ფ­ლავს წყა­ლ­ში ნათ­ლისღებადსა.

[Ⴄმე — ].

Ⴄმირი — ნახე Ⴀმი­რი.

Ⴄმპლასტრო — მა­ლამო, სალბუნი.

Ⴄნა — პირსა შინა ცხო­ველთასა გრ­ძე­ლი ნაწილი, გე­მოვნების საგ­რძ­ნო­ბე­ლი. // გა­რდა ამისა კაც­თათჳს სახ­მა­რი საუბრად. // სა­უ­ბარი, ძალი სიტ­ყ­ჳე­რე­ბისა. // განსაკუთრებული გუარი სა­უბრისა თჳთოეულსა ერსა შორის. // კუ­ალად ზართა საშუალ დაკიდებული სარეკელი, მახეთა შინა დასახლეტი, კლიტეთა და მოქლონთა დასაკეტი და მისთანანი.

Ⴄნაბრგუნილი, ენაბორძიკი, ენა­ჩ­ლინგი, ენამძიმე — ბლუ, კაფიად ვერ გამომღები საუბრისა.

Ⴄნამზეობა, ენამჭევრობა — მშვე­ნი­ერ­მოუბნარობა.

Ⴄნამჭევრი — ენამარჯვე, მშვე­ნიე­რ­მო­უ­ბნარი.

Ⴄნამჭვარტალა — პირღნიოში (ნახე Ⴝარტალა).

Ⴄნდალმა — ხარისხის ბოძების წერილი უაღრესთაგან (ნახე Ⴜერილთან).

Ⴄნდრო — ამ ბა­ლა­ხის ძირი არს წი­თ­ლის სა­ღე­ბა­ვი.

Ⴄნკენია — დღე­სა­ს­წაული ტაძართ გა­ნახლებისა წლი­თი წლად.

Ⴄნკენისთვე — სე­კ­დემბერი (ნახე Ⴆო­დიაქო).

Ⴄნკრატისი — მოწესე დედათაგანი, მო­ლოზანი.

Ⴄნოვანი — ავენა, გინა ზვავი და თავ­ხედი ენითა.

Ⴄნქერი — მარ­ჯ­ვე­ნა გვერდზედ და­სა­კი­დი ოთ­ხ­კუთ­ხი შესა­მო­სე­ლ­თა­განი ეპი­ს­კო­პოს­თა, არხი­მან­დრიტთა და სხუ­ა­თა.

Ⴄპარხია — სამ­თავ­რო ანუ გან­სა­გე­ბე­ლი ეპის­კო­პო­სისა.

Ⴄპარხოსი — ად­გი­ლის მთავარი.

Ⴄპივატი — მხედარი, ანუ ნავსა შინა მსხდომ­ნი.

Ⴄპისკოპოსი — ზე­დამხედველი, მღუ­დე­ლ­თ­მთა­ვა­რი.

Ⴄპისტოლე — მი­წერილობა, ან მო­კით­ხ­ვის წიგნი (ნახე Ⴜერილ­თან).

Ⴄპიტაფია — დაფ­ლჳს გალობა, ანუ საფლავის ქჳს ზედა წარწერა.

Ⴄპიტრაქილი — სამღუდელო ოლარი.

Ⴄპიტროპოსი — მნე, მი­ჩე­ნილი, მოად­გი­ლე, ზე­დამხედველი.

Ⴄპიფანია — ზედ­სა­ჩი­ნო, ზე­ნა­პი­რი, სიფ­რი­ფანა (Ⴑხეულთან ნა­ხე).

Ⴄპრიანება — (იპ­რია­ნა, იპ­რი­ა­ნებს) უაღ­რეს­სა ჰნებავს.

Ⴄჟვანი — საჟ­ღა­რუ­ნე­ბე­ლი.

Ⴄრბო — ზროხათა და ცხო­ვართა ნა­წ­ველ­თა­გან გა­მო­ღებული სი­მ­სუქ­ნე (Ⴚხიმ­თან ნა­ხე).

Ⴄრბოკვერცხი — ორ­თა­განვე ტა­ფა­მ­წვარი სა­ნო­ვა­გე.

Ⴄრგასი — ნახე­ვა­რა­სი, ორ­მოც­და­ა­თი.

Ⴄრდო — სახლის ზე­და­კერძო ბანი.

Ⴄრევინდე — მუხუდოს გუ­არია.

Ⴄრეტიკოსი — მწვა­ლე­ბე­ლი.

Ⴄრვისი — მწერი, მო­სავ­ლის მავნე.

Ⴄრთად — ერთბამად, შე­ერ­თებით.

Ⴄრთარსი — ერთისა არ­სე­ბისა მქო­ნე­ბე­ლი.

Ⴄრთარსება — გა­ნუ­კ­ვე­თე­ლი ერთი არ­სე­ბა.

Ⴄრთბამად — თანად, ერ­თად, ერ­თი­ა­ნად, ერ­თო­ბით.

Ⴄრთბუნებიანი — მწუ­ა­ლე­ბელი, ერთის ბუ­ნე­ბის აღ­მსაარებელი ქრისტეს შო­რის.

Ⴄრთგან — ერთს ად­გილს, ერთად.

Ⴄრთგზის, ერთგზობას — ერთ­ხელ, ერთ­ჯერ.

Ⴄრთგვარი — ერთნაირი, მსგა­ვსი, ერ­თის გუა­რი­სა, სახისა და სხ.

Ⴄრთგული — გამოჩენით სან­დო, გუ­ლი­თა­დი, შე­სა­კუთრებული (ნახე Ⴄრ­თ­სუ­ლი).

Ⴄრთგულობა — გული­თა­დო­ბა, ერთ­სუ­ლო­ბა.

Ⴄრთ-ერთი — ორთაგან ერ­თი, ანუ ერ­თ­ურთი (ნახე Ⴓრ­თი­ერ­თი).

Ⴄრთთავიანი — ითქმის გამო­ხა­ტუ­ლე­ბისათჳს ცხოველთასა, ვითარ არწივი, ვეშაპი, და სხ. // ეგრეთვე შე­ნო­ბა­თათჳს ერთგუმბათიანთა და მის­თა­ნა­თა.

Ⴄრთი — სათვალავსა შინა პირველი ნივ­თი, რომლისაგან დაიწყების აღ­რიც­ხვა. // ხოლო ვითა ერთი ღმერთი, რო­მლისა გარეშე არა არს სხვა. // კუ­ა­ლად ითქმის ერთი პური მაჭამე, ერ­თი წყალი დამალევინე. Ⴄრთი აქ ჰნიშ­ნავს კერძოსა, რაოდენიცა ვის­თ­ჳს სახმარ არს.

Ⴄრთიანად — ერთბამად, ერთად.

Ⴄრთიანი — ერთად შეკრებული.

Ⴄრთმანერთი — ერთიერთი, ურ­თი­ერ­თი.

Ⴄრთმარცულოვანი — ერთის ხმოვანის ასოს მქონებელი ლექსი, ვითარ ძე, ძმა, ხე და სხ.

Ⴄრთმთავარი — თჳთმფლობელი პატ­რო­ნი, თჳთხელმწიფე.

Ⴄრთმთავრობა — თჳთმფლობელობა, ერთ­ხელმწიფება.

Ⴄრთმთავრული — თჳთ ხელმწიფებრი.

Ⴄრთმორწმუნე — ერთის სარწ­მუ­ნოებისა და სჯულისა.

Ⴄრთმოსახელე — სახელმოდგამი (ნა­ხე Ⴄრთსახელი).

Ⴄრთნაირი — ერთგუარი, ერთნაირად, ერთ­გუარად.

Ⴄრთნებიანი — მწვალებელი, რო­მე­ლი­ცა აღიარებს ქრისტეს შორის ერ­თ­სა ნებასა, ანუ ღვთაებრივსა, ანუ კა­ცობ­რივსა და არა ერთად ორსავე.

Ⴄრთობ — ერთიან, სრულებით.

Ⴄრთობა — მხოლოობა, ერთარსება ღვთი­სა. // ერთსულობა.

Ⴄრთობით, ერთობლივ — ერთიანად, ზო­გად, საზოგადოდ. // ერთპირად, ერთ­სულობით.

Ⴄრთპირად —

Ⴄრთჟამიერად — ერთის გზობით, ერთ­ხე­ლობას.

Ⴄრთსახე — სახისა მსგავსი სახითა ანუ ჭკუ­ვითა.

Ⴄრთ-სახელი — რაჲცა მიითვალავს სა­ხელსაცა და საზღუარსაცა სა­ხე­ლი­სა­სა. Ⴀქა იგულისხმების ნათესავი. Ⴋა­გა­ლითად, ცხოველი არს გუ­ლი­ს­ხ­მი­ე­რი და ცხოველი არს უგუ­ლისხმო, ანუ ქა­ლაქი არს Ⴒფილისი და ქალაქი არს Ⴕუთაისი. Ⴐამეთუ სახელნი მიით­ვა­ლ­ვენ სახელსაცა და საზღუარსაცა თჳ­სი­სა ნათესავისასა. // ხოლო ერთ­მო­სა­ხელე, თანმოსახელე და სახელ­მოდ­გამი არს, რომელთა სახელი სა­ზო­გა­დო და, ხოლო საზღუარი სხვა, მაგა­ლითად, ქუაბი სპილენძის სიავი საგ­ბოლისი და ქუაბი ნაპრალი კლდისა. Ⴄსენი სახელით არიან ერთ, ხოლო საზღურით სხვა. Ⴀმათ ეწოდების ბერ­ძულად სინონიმია; ხოლო ომონიმია, არს, ოდეს ერთი ლექსი იხმარების მრავალთა შინა მნიშვნელობათა, მა­გალითად, ამისად იხილე Ⴁუდე და Ⴞელი. // ერთსახელი და თან­მო­სა­ხე­ლე, განუკვეთელთა ეწოდების სეხნა, სეხნია.

Ⴄრთსული — ერთხმა, ერთგული, შესა­კუთრებული ვისთანმე სულითა და გუ­ლი­თა. Ⴘეისწავე, რამეთუ ერთსული ით­ქ­მის სწორთა შორის, ხოლო ერთ­გუ­ლი უმცროსისგან უფროსისადმი.

Ⴄრთფერი — ერთგვარი ფერისა, ერ­თის ფერისა.

Ⴄრთღვთაება — აღსარება, ერთისა ჭეშ­მარიტისა ღვთისა.

Ⴄრთწევროვანი რიტორიულად: პერი­ო­დი მექონი მხოლოდ ერთისა წევ­რი­სა.

Ⴄრთხელ, ერთხელობას — ერთჯერ, ერთ­გზის, ერთგზობას.

Ⴄრთხელმწიფება — ერთმთავრობა, უმაღ­ლესი უფლება მხოლოდ ერთის გუ­ა­მისა.

Ⴄრთხმობა — ერთსულობა, ერთობა, ურ­თიერთარს მორჩილება და სიყ­ვა­რუ­ლი.

Ⴄრთჯერ — ერთგზის, ერთხელ.

Ⴄრი — ნათესავობა კაცთა, განსაკუთ­რე­ბუ­ლი ენითა, შთამომავლობითა, სარ­წმუნოებითა და სხ. // სიმრავლე კაც­თა ერთად შეკრებილი. // ზოგ­ჯერ­მე დაიდების ნაცულად მრავ­ლო­ბი­თი­სა კაცნი. // მრავალჯერ ჰნიშნავს მხე­დ­რო­ბასაცა.

Ⴄრისაგანი — ჯარისკაცი, მხედარი, მო­ლაშ­ქრე.

Ⴄრისთავი — თემისმთავარი, ანუ მხე­დარ­მტავარი.

Ⴄრისკაცი — მსოფლიო, არა საღუ­დე­ლო­თაგანი. // მხედარი, მოლაჭქრე.

Ⴄრის მთავარი — ერისთავი. // მხედა­რ­თმთავარი.

Ⴄრკემალი — ვერძი, მამალი ცხუარი, მნერ­ბავი, დაუკოდავი მოსაშენებლად (ნა­ხე Ⴚხუართან).

Ⴄრმი — ოტარიდი (ნახე Ⴚთომილთან),.

Ⴄროდია {ეროდიო} — ასიდა, იშხ­ვა­რი და ძველს დავითნში ყარყატის მა­გი­ერ სწერია.

Ⴄროსანი — ერთა პატრონი, ყმიანი ანუ ლაშ­ქრიანი.

Ⴄრქუანი — სახნეველი გუთანი, რო­მელ­სა შინა შეიბმის რვა და უმეტესი უღე­ლი ხართა, ხოლო ჯილღასა შინა ოთ­ხი ან ხუთი უღელი, არონასა შინა ყე­ვარი და აჩაჩასა ანუ ოქოქასა შინა ცალ­უღელი ხარი (ნახე Ⴂუთანი).

Ⴄრქუნა — (ვერქუნი, მოვერქუნი) ხნვა ერ­ქუნითა.

Ⴄრწო — (ბალ.).

Ⴄსე — ნაცვალსახელი ჩვენებითი, ხო­ლო იხმარების სამთავე პირთა შინა, ვი­თარ ესე, ეგე, იგი, ანუ ისი, რო­მელ­ნიცა ხშირად შეერთდებიან პი­რო­ვან­თა არსებითთა ნაცვალსახელთა, რო­მელ არიან მე, შენ, იგი და მათ მა­გი­ერადცა დაიდებიან ორთავე რიც­ხუ­თა შინა, ე.ი. პირველ პირად ესე, მე­ო­რედ ეგე, მაგალითად, უბადრუკი მე ესე კაცი ვინმე მიხსნას ხორცთა ამათ­გან სიკუდილისათა, რომელთა ესე (ჩუენ) ნათელ ვიღეთ Ⴕრისტე Ⴈესოს მი­ერ და შემდგომი, რომელი ეგე (შენ) ასწავებ მოყუასსა და შემდგომი, ვი­თა ეგე (თქვენ) გისწავიესთ Ⴕრისტე Ⴈე­სო უფალი და შემდგომი, უფალნი ეგე (თქუენ) სამართალსა და სწორსა მის­ცემდით მონათა მათ. Ⴞოლო მე­სა­მე პირი, ვინათგან საზოგადო არს ჩვე­­ნებითთაცა და არსებითთა, ვითარ მე, შენ, იგი ანუ ესე, ეგე, იგი ამად მრა­ვალნი მაგალითნი შესაძლო არი­ან პოვნად: ვეცხლი იგი, კაცნი იგი და სხ. თუმცა ზემორე მოღებულნი მა­გა­ლით­ნი აჩვენებენ, ვითარმედ ხსე­ნე­ბულ­ნი ნაცვალსახელნი იხმარებიან არ­სებითთა თანა სახელთა თჳნიერ ბრუნ­ვისა და რიცხჳსა, არამედ ზოგ­ჯერ­მე ეთანხმებიან მათ ორკერძოვე. მა­გალითად: ისმინე ჩემი, უფალო, უღირ­სისა ამის მონისა შენისა, ანუ უხ­მარ­თა ამათ მონათა შენთა და სხ. Ⴀმათ ნაცვალსახელთაებრ იგულხ­მე­ბიან რთულნიცა და სხმითგარ­დას­ლ­ჳთნი მათნი, ვითარ ამისთანა, მაგისთანა, იმისთანა. Ⴀმისთანა ჰნიშ­ნავს მსგავსსა მისსა, რაჲცა ეკუთ­ნ­ვის პირველსა პირსა; მაგისთანა — მსგავ­სსა მისსა, რაჲცა ეკუთნვის მე­ო­რე­სა პირსა; იმისთანა — მსგავსსა მის­სა, რაჲცა ეკუთნვის მესამესა პირსა. კუა­ლად ამგუარი, მაგგუარი, იმგუარი; ამო­დენი, მაგოდენი, იმოდენი; ამსიმ­ძი­მე, მაგსიმძიმე, იმსიმძიმე; ამსი­მაღ­ლე, მაგსიმაღლე, იმსიმაღლე; ესე­ვი­თა­რი, ეგევითარი; ესრეთი, ეგრეთი; ეს­ზომი, ეგზომი; ესფერი, ეგფერი და სხ. Ⴉუალად ზმნისზედანიცა მათნი, ვი­თარ ამგუარად, მაგგუარად, იმგუა­რად; ამოდნად, მაგოდნად, იმოდნად; ეს­რეთ, ეგრეთ; ესევითარად, ეგე­ვი­თა­რად და სხ.

Ⴄსე და ეს, ამა და ამისი, ამა და ამას — იხ­მარების ნაცულად სახელისა კაც­თა და ადგილთასა, რაჟამს სა­ხელ­ნი მათნი არ ვიცით, ანუ მო­ვი­ღებთ მაგალითად.

Ⴄსევითარი — ამისთანა, ამგუარი.

Ⴄსერა, ეგერა — აი, აგერ, ასერ, ჩვე­ნე­ბი­თი ზმნისზედა, პირველის პირისაგან ით­ქმის ესერა, ხოლო მეორისადმი — ეგე­რა.

Ⴄსზომი, ეგზომი — ამ ზომისა, ანუ ამ­დე­ნი.

Ⴄსთა, ესთავე — ესრეთ, ესრეთვე.

Ⴄსოდენი, ეგოდენი — ესდენი, ესე­ო­დე­ნი, ამდონი.

Ⴄსრეთ, ესრეთვე — ეგრეთ, ამგვარად.

Ⴄსფერი, ეგფერი — ამფერი, ამგვარი.

Ⴄტერი — ოდოში ყანისა.

Ⴄტიკი — გზის მცოდნე, მატარებელი, ბე­ლადი, კოლაოზი.

Ⴄტლი — ურემი კამაროსანი, დიდე­ბულთ საჯდომი (ნახე Ⴓრემთან).

Ⴄტლი — გარეშეთა წერილთა შინა ეწო­დების თჳთოეულსა ცთომილსა, ანუ ბურჯსა, რომელია ნიშანი ზო­დი­ა­ქო­სი, ამისგამო ითქმის: რა ეტლზედ და­ბადებულა, ე.ი. რა ბედისა არის?

Ⴄტლის თუალი — ურმის თუალი.

Ⴄტრატი — ტყავის ქაღალდი საწერი,.

Ⴄული — მოსული კაცი უმამულო, ბო­გა­ნო, ტაბარუკი.

Ⴄფუდი — ძველის სჯულის მღუდელთა სა­ბურველი საცო, ან სამკლავე.

Ⴄქთი — მუქთი, მედადი, უფასური.

Ⴄქინი — ზღჳს ზღარბი.

Ⴄქსი — ჭკუა ანაგებად შექმნილი.

Ⴄქსორია — პატიმრად წარგზავნა სხვა­გან.

Ⴄქსორიაქმნილი — პატიმრად წარგ­ზავ­ნილი.

Ⴄქუსი — ორჯელ სამი.

Ⴄქუსუნჯი — კანაფის გუარია.

Ⴄშვი — დიდი კბილი ტახთა, ღორთა, სპი­ლოთა და მისთანათა.

Ⴄშვი — თჳთ ტა­ხი, ღო­რი ეშ­ვი­ანი.

Ⴄშმა, ეშმაკი — სა­ტანა, სული ბო­როტი, არა­წმი­ნდა, ეშმა. // ეშ­მაკი კაცი ვე­რა­გი, ხელოვანი, ანუ მასხარა.

Ⴄშმაკეული — შეშლილი ეშმაკისგან.

Ⴄშმაკობა — (ეშმაკობს) მზაკუარება. // ავ­კაცობა.

Ⴄშმი, ეშმის კუა — ქუა ამარტა ანუ იას­პი.

Ⴄჩო, ეჩვი — ხუროთ ცული ძელთ სათ­ლე­ლი, რომლისაც პირი პირი ტარ­ზედ შემოცმული აქუს არათუ გსწურივ, არა­მედ გარდიგარდმო და ხელეჩო პა­ტარა ეჩვი.

Ⴄწერი — ხშირი ჭალა ველოვან-ნის­ლო­ვანი.

Ⴄჭვი, იჭვი — არა დასტურად, არამედ მიხ­დომით შემოღება ცილისა. Ⴄჭვა (ვე­ჭუ, ვეჭვობ) ეჭვიანობა, იჭუ­ნე­უ­ლე­ბა.

[Ⴄხლა — ].

Ⴄჯი — ექუსი ათასი ნაბიჯი, ანუ მხარი (ნა­ხე Ⴋილი).

Ⴄჯიბი — ხელჯოხიანი, მეფის წინაშე მდგო­მი.

Ⴄჰა! — შორისდებული წოდებითი, ანუ გან­კჳრებითი, მაგალითად, ეჰა, მთი­ე­ბო!

Ⴄჰინი — Ⴄქინი ნახე.

Ⴅ

Ⴅ — ქარაგმიანნი ლექსნი ამას ასოსა ზედა არიან: ვ~დ — ვითარმედ, ვ~ა — ვითარცა, ვ~ე — ვიდრე, ვ~რ — ვითარ.

Ⴅ — დაერთვის თავად სახელთა თჳ­ნი­ერ საჭიროებისა და არა რასმე ჰნიშ­ნავს, თუმცა არა ესრეთ ხშირად, ვი­თარცა მ. Ⴋაგალითად, იგრი — ვიგრი, ზინდარი — ვზინდარი, იწრო — ვიწრო, იშ — ვიშ.

Ⴅ — თავად ზმნათა არს მა­პი­როვ­ნე­ბე­ლი პირველისა პირისა. Ⴋაგალითად, ვამ­ბობ, ვაკეთებ, ვჰკითხულობ, ვსწერ და სხ. Ⴃა ესრეთ უკეთუ ზმნანი ქარ­თულ­ნი ამას ლექსიკონსა შინა აღ­წე­რილ იქმნენ პირველითა პირითა, მა­შინ იგინი სრულად შემოკრებულ იქმ­ნე­ბიან ამას ასოსა შინა, გარნა და­წე­რილ არიან მხოლოდ ძირნი მათნი, ე.ი. სახელზმნანი თჳს თჳსსა ადგილსა და შემდგომად მათსა ფრჩხილთა შო­რის დაწერილ არიან პიროვანნი მათ­ნი ზმნანი, ვითარ უბნობა (ვუბნობ), კე­თება (ვაკეთებ), წერა (ვწერ) და სხ.

Ⴘეისწავე, რამეთუ ასოჲთა ვ გა­პი­როვ­ნებულნი ზმნანი ჰნიშნავენ სა­ზო­გა­დო­სა მოქმედებასა სამთავე პირთასა, ხო­ლო ოდესცა ზმნანი შეიცულებიან პირ­ნაკლად და მოქმედება მიეჩემების პირ­ველსა პირსა, მაშინ იხმარების მ, მა­გალითად: მეუბნები, მეუბნების; მი­კ­ეთებ, მიკეთებს; მიწერ, მიწერს და სხ. Ⴞოლო ოდეს მოქმედება მი­ე­ჩე­მე­ბის მეორესა პირსა, მაშინ იხმარების გ, მაგალითად: გეუბნები, გეუბნება; გიკეთებ, გიკეთებს; გიწერ, გიწერს და სხ. (იხილენ ასოთა თანა Ⴋ, Ⴂ, და Ⴓ).

Ⴅ — ბოლოდ არს ნიშანი წოდებითისა ბრუნვისა სახელთასა, მაგალითად, მამავ, დედავ, ძმავ და სხ., კუალად ვი დაერთვის სახელთა დაბოლოვებულ­თა უ-ზედა ნაცულად ჲ (ნახე Ⴢ).

Ⴅაგლახ! Ⴅაგლახმე! Ⴅაჲ გლახ! — ვაების ხმა (ნახე Ⴂლახ!).

Ⴅაგლახი, ვაგლახობა — იგივე.

Ⴅადა — პაემანი, ბორჯი.

Ⴅადა — ხმლის ტა­რი ჯვარედინი; უვა­დო ხმალი (ნა­ხე Ⴞრმალი).

Ⴅაება — (ვვაებ) გლო­ვა, გოდება (Ⴒი­რილთან ნა­ხე).

Ⴅაზი — ყურძნის ხე.

Ⴅაზირი — ვეზირი.

Ⴅაზნა — მუხტი, თოფის წამლის მასრა, ან ქაღალდში გახვეული გასატენი.

Ⴅაკე — ბარი, თა­ნა­ს­წორი, შა­ნ­და­კი ად­გილი.

Ⴅალ, ხვალ, ვალს — ზმნა უკანონო (ნახე Ⴑლუა, ანუ Ⴑიარული).

Ⴅალალა, ვა­ლა­ლება — (ვვა­ლა­ლებ), ვაება, გო­დე­ბა, კუნესა (Ⴒი­რი­ლი ნახე).

Ⴅალანი — სახლთ გა­რე­მოვ­ლი­ნე­ბუ­ლი ფიცრის გა­ლა­ვანი (ნახე Ⴆღუ­დესთან).

Ⴅალება — (ვა­ვა­ლებ, ვივალებ) ვალის მიცემა ან მი­ღე­ბა (Ⴅასხება ნახე).

Ⴅალი — გარდასახადი, ვახში, ვახჩი. [Ⴂარდახდა ცის ვალისა; ცის ვალი დედამიწას არ შერჩება].

Ⴅანი — სადგომი, ბინა.

Ⴅაჲ — ხმა სავაიებო.

Ⴅაჲმე, ვამე, ვამი — იგივე.

Ⴅაჲ შენი ბრალი — შენ მებრალები.

Ⴅაჟი — წული, ძე შვილი.

Ⴅაჟინა — ხილთ წვენი შაქრითა ან თაფლით შეზავებული.

Ⴅაჟკაცი — ახალგაზრდა მამაცი.

Ⴅარ, ხარ, არს — ზმნა არსებითი, ზოგ­გან ლესთა გასაწყობად დაუდვიათ; ვარიმე, ხარი შენ.

Ⴅარაგი — ნამ­გ­ლის გნდე.

Ⴅარაყი — ქანდა.

Ⴅარგა — სახ­მა­რია, გამოდგება.

Ⴅარგისი — გამოსადეგი.

Ⴅარდი — ხე.

Ⴅარდის ზეთი — გამონახადი ვარ­დის სინოტივე, სუ­ნ­ნელი.

Ⴅარდისუბანი — სა­ვარდე ად­გი­ლი.

Ⴅარდის წყალი — ნა­დუღი ვარდისა.

Ⴅარდკანაფა — თმიანა, ქარაძენძა.

Ⴅარდკაჭაჭა — (ბალ.).

Ⴅარდკოხა, ვარდგოხა — ქუნთრუშა.

Ⴅარდობის თვე — მაისი (ნახე Ⴆო­დი­ა­ქოსთან).

Ⴅარვარი — (ვარვარებს) ლაპლაპი, უკომ­ლოდ ნთება, წითლად ჩენა ალი­სა და ნაკვერცხალთა.

Ⴅარზი — მახვილი (ცელივით).

Ⴅარია — მოზდილი მართვე შინაურთა მფრინველთა: ქათამთა, ინდაურთა, ბატთა, იხუთა და მისთანათა.

Ⴅარია — მომცრო სადღვებელი.

[Ⴅარისი] —

Ⴅარმანდი — ანაფორა, პალეკარტი.

Ⴅარსიმი — დალაქი, თავისა და წვერ­თა მპარსველი.

Ⴅარსკულავი — ზოგადი სახელი მნა­თობთა ცისათა, ღამით ხილულთა.

Ⴅარსკულავედი — სამოსელი ხა­ლა­სად ნაკერი.

Ⴅარსკულავთმრიცხველი — ასტრო­ნო­მოსი.

Ⴅარსკულავკრებული, თანვარსკულა­ვე­დი — რაოდენნიმე ვარსკულავი ერ­თად მდგომნი ცასა ზედა, რო­მელ­ნი­ცა მიმსგავსებითა ცხოველთა, ანუ ნივ­თთა უწოდებიათ მათითა სა­ხე­ლე­ბითა, ვითარცა 12 ბურჯნი ზო­დი­ა­ქო­სანი, კუალად ხომლი, გჳრგჳნი, ანუ ცხენის ნალი, დათვი, რომელსაცა მსოფლიონი უწოდებენ რვილად, და სხუანი.

Ⴅარსკულავმორბედი — ტატანი, ღა­მით მფრინავი ვარსკულავი.

Ⴅარშამანგი — თავმოსახვევი მან­დი­ლი, საბურველი, ანუ ბეჭთა ჩა­მო­სა­ფარები სამხრე, ბარტყულა.

Ⴅარცლი — მცირე ნავი, ანუ ცომის მო­საზელი ბურეჯი. // ხონჩა, ტაბაკი.

Ⴅარძმი — უარის თქმა (ვერა ძმავ!).

Ⴅარხვი — ხოლო ზოგგან ფენიქსის მა­გიერ დაუდვიათ (იხილე Ⴋუნ).

Ⴅარჯი — ქოჩორი კაცტა (ნახე Ⴇმას­თან). // მიმსგავსებით იხმარების შე­ფურცვლილთა ხეთათჳსცა.

Ⴅარჯოვანი, ვარჯოსანი — ქოჩრიანი.

Ⴅარჯისი, ვარჯიში — ვარჯისობა (ვვარჯისობ) ხელოვნება, ზეპირება.

Ⴅასილისკო — ერთგუარი გველია გეს­ლიანი.

Ⴅასხება — (ვავასხებ) დავალება, ვა­ლის მიცემა, (ვივასხებ) ვალის არება, ანუ ნათხოვრად მიღება.

Ⴅასხებითი — ნაცუალგებითი, ურ­თი­ერ­თარსი, რაჲსამიმართობითი.

Ⴅასხი — Ⴅახში ნახე.

Ⴅაქილი — ვექილი, თანამოსარჩლე სამსჯავროთა შინა ფასით (Ⴑჳნდიკოსი ნახე).

Ⴅაშა-ვაშა! Ⴅიშ-ვიშ! Ⴅახ! Ⴅახაქ! — შორისდებულნი ესე ჰნიშნვენ ანუ სა­წადელის მიმთხვევასა, ანუ მუქარასა, აგდებასა იშნის მოგებასა და სხ. // ზოგჯერ ვიშ, იშ, ვახ! იხმარებიან ნა­ცუ­ალად ვაჲ, უჲ ან უშ!

Ⴅაშკარანი — ზოგადი სახელი შთა­სადებელთა ჭურ­ჭელთა ნაქ­სოვ­თა, ანუ ტყა­ვი­სათა, ესენი არი­ან: ბალანტი, გუა­ლაგი, გუდა, ველავარაკი, თალია, თალისი, მაფრაშა, მანდიკი, მახალი, მა­ხა­ლი­კი, პარკი, საცალო, ტომარა, ქისა, პა­ვა­რაკი, საქუფთე, ურნატა, ტუნკია, ჩა­ხ­ვი, ჩალთა, ანუ შალითა, შულდაკი, ხალ­თაგუდა, ხურჯინი, აბგა, ჯალდანი, ჯუზ­დანი გინა ამიანური.

Ⴅაშლატამა — გა­რედამ ჰგავს ვაშ­ლსა, ხოლო შიგ­ნიდამ არს ატამი მისის კურ­კი­თურთ.

Ⴅაშლი — ცნო­ბი­ლი ხილი, რო­მე­ლი­ცა არს მრავალგუარი: თურ­ა­შა­უ­ლი, მა­ჟალო, ხომალდური.

Ⴅაშლის ხე — (ხე).

Ⴅაშტი — ეპივატი, მხე­დარი, მო­ლა­შ­ქ­რე.

Ⴅაცი, ვაციკი — მა­მალი თხა, ბო­ტი (იხილე Ⴇხას­თან).

Ⴅაცირემი — ხა­რირემი, ანუ ჯიხვი.

Ⴅაცისწვერა — (ბალ.).

Ⴅაჭარი — სა­ქო­ნელთ მო­ფარ­დუ­ლი.

Ⴅაჭრობა — სა­ზო­გა­დოობა ვაჭ­არ­თა. // მოფარდულობა, აღებ-მიცემა.

Ⴅაჭრობა — (ვვაჭ­რობ) მოფარდვა და განფარდვა სავჭროთა.

Ⴅაჭრული — სა­კუთნავი, საფერი ვა­ჭართა.

Ⴅახ! Ⴅახაქ! — ნა­ხე Ⴅაშა!

Ⴅახმი, ვახმიათი — ეკ­ლესიის შე­წი­რუ­ლი მამული სარგოს მომცემი, ვი­თარ სახ­ლნი, ვენახი, სახნავი, მტილი, კა­პი­ლიონი და მისთანანი.

Ⴅახშამი — მწუხ­რის შემდგომი ნა­დიმი (ნახე Ⴑე­რი).

Ⴅახში — გარ­და­მე­ტებული სარ­გე­ბელი ვალისა, აღნადგინება.

Ⴅეგი — სათამაშო კოჭი, ცხურის ფეხის ძუალი, ხოლო ზრო­ხა­თა­სა ჰქვიან კორნატი.

Ⴅედრება — (ვევედრები) ხვეწნა, თხო­ვა, აჯა.

Ⴅედრი — აჯა, სახვეწარი, სათხოვარი. // დავედრებული, დაბარებული, ნამ­ც­ნები, შეკვეთილი.

Ⴅეება — საოცერა, დიდი რამ უზომოდ.

Ⴅეზირი — ვაზირი, მესაიდუმლოვე, თა­ნაგანმზრახი, თანამზრახველი.

Ⴅელი — კორდი, მინდორი, ტრამალი.

Ⴅელის — ყრდელი ვენახის ღიჭას ჰგავს და მწარეა.

Ⴅელობი — ვაკე, ბარი ადგილი.

Ⴅელური — გარეული, მინდურისა; თაფლი ველური (ნახე Ⴇაფლი).

Ⴅელური ვირი — კანჯარი.

Ⴅენახი — მტილი საყურძნე, ზვარი. // ზოგჯერ ჰნიშ­ნავს ვაზსა.

Ⴅეჟანი — შავ­მო­ი­ის­ფრო (Ⴐუხთან ნა­ხე).

Ⴅერ, ვერა — უკუ­თქმითი ზმნის­ზე­და, მნიშვნელი შე­უძ­ლებლობისა, ხო­ლო არა — უნ­დო­მელობისა, ამის გამო ვერ იხ­მარების ნაცუალად ზმნისა არა ძალ­მიძს, არ შემიძლია, მაგალითად, ვერ დავდივარ, ვერ დავსწერ, არ დავ­დივარ, არ დავსწერ.

Ⴅერაგი — მზაკვარი, ხელოვანი, მცბი­ე­რი.

Ⴅერაგობა — მზაკვარება, მანქანება.

Ⴅერანა — უშენი, უმკჳდრო, ნაოხარი ადგილი.

Ⴅერარა, ვერარაჲმე — ვერაფერი, შე­უძლებლობის უკუთქმა (ნახე Ⴀრარა).

Ⴅერსი, ვერსტი — რუსული საზომი გზი­სა, 500 საჟენი, გინა 1250 ბიჯი, ანუ 625 მხარი, უკეთუ 1 მხარი იანგარიშო ორ ნაბიჯად (Ⴋილი ნახე).

Ⴅერღარა—

Ⴅერცხლი, ვეცხლი — ძვირფასი მე­ტალლი, შემდგომად ოქროსა უმ­ჯო­ბე­სი სხუათა, ფერით თეთრი, ვინაცა ლექსი ესე თეთრი იხმარების ნა­ცუ­ლად ვეცხლისა, ოდესცა ჰნიშნავს სა­ფა­სესა ფულსა.

Ⴅერცხლეული — შემკრებელობითი სა­ხე­ლი, დამნიშვნელი ვერცხლისგან შექ­მნილთა ნივთთა.

Ⴅერძი — მამალი ცხუარი, ერკემალი. // ნი­შანი ზოდიაქოსი, რომელიცა მა­რ­ტ­სა შინა მიითუალავს მზესა (ნახე Ⴆო­დი­აქო).

Ⴅერხვი — (ხე).

Ⴅეფხი — (ოთხფ.).

Ⴅექილი — ვა­ქი­ლი, მაგიერი მო­საქ­მე.

[Ⴅეღარა — ნახე Ⴅერ­ღარა]

Ⴅეშაპი — დიდი თევზი ანუ ცხოველი წყლი­სა. // დიდი გველი.

Ⴅეცხლი — ნახე Ⴅერცხლი. Ⴅეც­ხ­ლის წყა­ლი ნა­ხე­ვარმეტალლი, მძიმე და ნო­ტიო.

Ⴅეძა — წყარო ბუნებითად მლაშე, ხმა­რებული საჭმელთა შინა მარილის მა­გი­ერ (ნახე Ⴜყალი და Ⴋარილი).

Ⴅეხნა, ვეხნები — ჭურჭელი სამ­სხ­ვერ­პლოტა.

Ⴅზინდარი — მეჯინიბე.

Ⴅზინდართუხუცესი — მე­ჯინიბეთ­უხუ­ცე­სი, ამირახორი (ლექსნი ესე ხმა­რე­ბულ არიან სიგელთა შინა Ⴈმერეთის მე­ფეთასა)

Ⴅიგრი, იგრი — ხულიკის მსგავ­სიც­ხო­ვე­ლი, უდიდესი მისი, რომლისაცა ტყა­ვი არს ძულებით მოლურსმნილი და გააკურენ ქარქაშთა სასწრაფო სა­პი­რისწამლეთასა და სხუათა სა­ო­მარ­თა საჭურველთასა (Ⴅ. Ⴂორგასლანს აქუნ­და ფარი ვიგრისა, Ⴕართლის Ⴚხ.).

Ⴅიდრე, ვიდრემე — სადა.

Ⴅიდრე, ვიდრეღა, ვიდრეღარა — ვი­რემც, როგორც.

Ⴅიდრე, ვიდრემდის — სადამდინ ანუ რო­დემდინ.

Ⴅიდრე, ვიდრემდე — მუნადმდე.

Ⴅიეთი, ვიეთიმე — ზოგი, რომელიმე.

Ⴅით, ვითა — ვითარცა, როგორც. // ვით ბოლოდ ჰნიშნავს ებრ, ლომ­სა­ვით, ლომებრ.

Ⴅითამ, ვითამც — მითამ, რეცა.

Ⴅითარ — რაბამ, რაოდენ.

Ⴅითარება — დაკვეთება მაგ­ვა­რო­ვ­ნე­ბე­ლი საქმისა თავსა შორის თჳსსა, ანუ სხვაობა სხვაობითა. // გარემოება, მა­გალითად, ჟამთა ვითარება.

Ⴅითარი — როგორი.

Ⴅითარმედ — კავშირი მიზეზობითი. Ⴅი­თარ­მედ და რომელ ანუ რამეთუ სხვა­ო­ბენ ესრეთ: ზმნათა წარმოთა სუ­ლი­ერ­თა ძალთაგან, რომელ არიან: ვჰგო­ნებ, განვსჯი, გამოვიხატავ, მახ­სოვს და სხ. Ⴀნუ გარეგანთა გრძნო­ბა­თა­გან, ვხედავ, მესმის და სხ. Ⴀმათ შე­უდგებათ ვითარმედ. Ⴋაგალითად, ვჰგო­ნებ, ანუ მესმის, ვითარმედ მოს­რულ არიან, ხოლო ზმნათა წარმოთა სუ­ლიერთა ვნებეთაგან, რომელ არი­ან: მიხარის, მიკჳრს, მეშინის, ვი­ნა­ნი, ვსწუხ და სხ. Ⴀმათ შეუდგებიან რო­მელ და ღამეთუ. Ⴋაგალითად, მი­ხა­რის, მიკჳრს, რომელ მოსრულ არიან; გი­ნა რამეთუ მოსრულ არიან; აქა ვი­თარ­მედ უჯერო არს; მეშინის რათა არა მოვიდენ.

Ⴅითარცა — როგორც, ანუ რამეთუ.

Ⴅინ — ნაცვალსახელი კითხჳთი, მნიშვ­ნე­ლი პირისა, ხოლო ნივთსა ზედა იხ­მა­რე­ბის რაჲ. // ვინცა კულავ მოღებითი (ნა­ხე Ⴚა), ვინძი (ნახე Ⴛი).

Ⴅინა? — საიდამ.

Ⴅინა, ვინცა — საიდამაც და ზოგჯერ და­იდების ნაცულად კავშირისა, მაშა, მა­შასადამე.

Ⴅინათგან, ვინაჲთგან — (კავშირი მი­ზე­ზობითი) რადგან, რადგანც.

Ⴅინემც — ვირემც, ვიდრე, ვიდრეღა.

Ⴅინძლი, ვინძლივ — (ზმნისზედა გა­სამ­ხნობელი), თუმცა ძალგედგას, თუ კა­ცი ხარ.

Ⴅირემც —

Ⴅირთაგვა — ზაზუნა, დიდი თაგვი.

Ⴅირთხა — სინ­ჯა­ფს ჰგავს.

Ⴅირი — სახე­და­რი, დაბალი ჯო­რი, კა­რაული (ნა­ხე Ⴚხენთან).

Ⴅირის ტერფა — (ბალ.).

Ⴅირკენტავროსი — ვირდევი, ვირ­კა­ცი, ანუ იპ­პო­კენ­ტავროს.

Ⴅირფეხი —

Ⴅისსონი — სამ­ფე­ხი ხე წყალთ გა­სა­ღობავი, ნახე Ⴁისონი.

Ⴅიშ, ვიშ, იშ! — ნახე Ⴅაშა.

Ⴅიწრო, იწრო — უგანო, არა მე­ქო­ნი საკმაოს სიფა­რთისა.

Ⴅლამი — ნახე Ⴊა­მის.

Ⴅლდომა — (ვვლდე­ბი) ხლტო­მა.

Ⴅლენა, ვლინება — (ვავლენ, ვავ­ლი­ნებ) ტარება, ანუ გაგზავნა.

Ⴅნება — (ვავნებ) ძვირის შემთხვევა, და­ჩაგრვა, დაჯაბნვა. // (ვივნებ) ძვი­რის ხილვა, გამოვლა ტანჯვასა და მწუ­ხარებასა შინა.

Ⴅნება — ხორციელი სნეულება, ტანჯვა და მისთანანი.

Ⴅნება — სულიერი მწუხარება, რისხვა, გუ­ლისთქმა, განკჳრვება, სინანული და სხ.

Ⴅრაქია — ნახე Ⴋეჩეჩი.

Ⴅრდომა — დაცემა, დავარდნა (ნახე Ⴃავ­რდომა).

Ⴅრცელი — განიერი, ფართო.

Ⴅსება — (ვავსებ, ივსების) ავსება, აღვ­სე­ბა. // დავსება, დაშრეტა, გაქრობა.

Ⴅუჲ! Ⴅაჲ!

Ⴅჰზამ, ჰზამ ანუ ვიზამ, იზამ — (ნახე Ⴆმა და Ⴆმნობა).

Ⴅჰზი, ჰზი, ჰზის ანუ ზინ — მრავალ. ვსხე­დვართ, სხედვართ, სხედან. Ⴂან­ვ­ლი­ლი ვისხედით (ნახე Ⴟდომა და Ⴑხდომა).

Ⴆ

Ⴆ — ქარაგმიანნი ლექსნი: ზ~ა — ზედა.

Ⴆ — ამას ასოსა აქუნ ზედდადებულნი მარცვალნი: ზე, ზედ, ზედა, ვითარ: ზეაღსლვა, ზესხდომა, ზედნადები, ზედმიწევნილება, ზედადართვა და სხ.

Ⴆ — ზოგჯერ ზ შეიცულების ჟ, ანუ ძ, ვი­თარ: ზრიალი — ჟრიალი, შეზიზინება — შეჟიჟინება, ანუ ზარი — ძარი, ზირა — ძირაკი, ბზარვა — ბძარვა, ზახილი — ძახილი, ზროხა — ძროხა, კუალად იხ­მარების ზ ნაცულად ს, წინაშე ასოთა გ და დ, ვითარ: მზგავსი — მსგავსი, მიზდევს — მისდევს, დაზდევს — დას­დევს, მიზდი — მისდი. ეგრეთვე ხმო­ვანთა შორის ასოთა: ანგელოსი — ან­გელოზი, კათალიკოსი — კათალიკოზი, ანუ ნაცულად წ: აწევა — აზევა, იმე­რუ­ლად გაზი — გასწი, მუწუკი — ბუზუკი, და სხ.

Ⴆაბილური — დაფი ანუ ეგევითარი რა­მე.

Ⴆადი — კნინი რამე, ბრძვილი, ნაკ­ლე­ბო­ბა. // გრძნობა სინაკლისა.

Ⴆადიკი — სომხურად დღესასწაული. // ზოგ­გან დაუდვიათ პასექის მაგიერ. // წიგ­ნი საგალობელთა პასექიდამ ვიდ­რე ყოველთა წმიდათა კჳრიაკედმდე.

Ⴆადიკობა — (ვზადიკობ) დღე­სას­წა­უ­ლო­ბა.

[Ⴆავება] —

Ⴆავთი — ბაქი, რიხი.

Ⴆავი — თანხმობა, თანშეკრულობა, ერთ­სულობა, შერიგება. // შეზავება, ზო­მიერად შეერთება ნივთთა (ნახე Ⴋო­ზავება).

Ⴆაზუნი — (ოთხფ.).

Ⴆათქი — ბგერა, ჭექა, დიდის ხმის გა­ღე­ბა.

Ⴆაკვა — (ვზაკვავ) ენით ჩემება სი­ყუა­რუ­ლისა, ხოლო გულში დაფარვა ბო­რო­ტისა.

Ⴆაკული, ზაკვიანი — მზაკვარი, ვე­რა­გი, მცბიერი.

Ⴆალა — ნახე Ⴜალა.

Ⴆალაყინი — ძალაყინი.

Ⴆალვანი — ფეხის ხუნდი (ნახე Ⴞუნ­დ­თან).

Ⴆამბაკი, ზამბიკ ანუ ზაბაკი — (თევზ.) ზღჳს ნიჟარა მარგალიტის მოქმედი.

Ⴆამბარაკი — საჟამოთა და სხუათა მან­ქანათა მძრველი დახვეული ფო­ლა­დი.

Ⴆამბახი — შროშანა.

Ⴆამბილი — ჭილობისგან დაწნული პარ­კი (ნახე Ⴑფირიდი).